فرزندانی كه انسان نیستند

مایكی نام سگ آنهاست از نژاد «مالتیز» كه حالا حدود دو سال بیشتر ندارد؛ آرمان البته می گوید آمادگی و علاقه برای پدر شدن دارد اما همسرش راضی نمی شود.
نام واقعی این زوج پزشك نزد خبرنگار ایرنا محفوظ است؛ آرمان روانپزشك و همسرش متخصص یكی از رشته های پزشكی است كه هر دو بویژه خانم دكتر می گویند آنقدر به سگشان وابسته اند كه نمی توانند نبود آن را تحمل كنند.
آرزو می گوید: سال گذشته مایكی گم شد؛ سه روز تمام شهر را دنبالش گشتیم، آگهی و تراكت پخش كردیم.
وی ادامه داد: در این سه روز كار من گریه و زاری بود و برای یابنده جایزه پنج میلیون تومانی در نظر گرفتیم.
آرمان در این بخش از مصاحبه وارد صحبت شد و با لبخندی ادامه داد: وقتی مایكی را دو سال پیش خریدیم دو ماهه بود و یك میلیون و 500 هزار تومان بابتش پول دادیم اما سال گذشته برای یافتنش پنج میلیون پرداختیم.
سعید 35 ساله شهروند دیگر ساكن غرب تهران و كارمند است كه یك سگ از نژاد «تریر» دارد و آن را نه تنها یك حیوان بلكه یكی از اعضای خانواده خود می داند.
او مجرد است اما می گوید احساس تنهایی نمی كند زیرا «پاپی» همه تنهایی هایش را پر كرده است.
درباره نوع ارتباطش با این حیوان می گوید: یك لحظه هم نمی توانم زندگی بدون پاپی را تصور كنم؛ روزها بعد از كار با شوق و ذوق به منزل می روم تا با سگم بازی كنم، او را به پیاده روی ببرم و اوقاتم را تا آخر شب با او بگذرانم..
در این بخش از مصاحبه به یاد سریال خانگی «عاشقانه» به كارگردانی منوچهر هادی می افتم و می پرسم مثل نقش خانم دكتر عاشقانه؟ كه پاسخ می دهد: دقیقا؛ شاید خیلی ها كه تاكنون سگ نداشته اند و وابسته نشده اند درك نكنند و بازی خانم دكتر این سریال كه سگش گم شده بود را تصنعی فرض كنند اما این واقعیت دارد و مثل گم شدن فرزند آدم است؛ سگ ها باوفا هستند و آدم را به خودشان وابسته می كنند.
وقتی می پرسم قصد ازدواج نداری؟ می گوید: چرا باید ازدواج كنم؟ ادامه می دهم مگر ما انسان ها مسئولیت فرزندآوری و تامین نسل های آینده را برعهده نداریم، كاری كه پدرانمان از زیر بار آن و سختی هایش شانه خالی نكردند؟ می خواهد پاسخ دهد، اما یكباره نگاهش خیره به نگاهم تلاقی می شود و سكوت می كند، انگار پاسخی پیدا نمی كند.
سعید اما در مورد چگونگی ارتباط با دوستانش با وجود پاپی توضیح می دهد: هر وقت به مهمانی دعوت می شوم یا قراری با دوستانم دارم آنها می گویند حتما سگت را هم بیاور و در اكثر مواقع جاهایی كه نتوانم سگم را با خودم ببرم سعی می كنم خودم هم نروم.

**هزینه نگهداری یك سگ
از هزینه های این سگ از نوع نژاد تریر می پرسم؛ موضوعی كه اهمیت بسیار دارد زیرا در چند سال اخیر دیگر تنها قشر مرفه و بالاشهرنشین نیستند كه به نگهداری از سگ ها روی آورده اند بلكه دیگر اقشار حتی در مناطق كمتر برخوردار شهرها و روستاها نیز شاهد نگهداری سگ های خانگی در اتاق خواب افراد هستیم.
وی هزینه های نگهداری سگ را تشریح می كند و می گوید بالاست، اما آنطور نمی گوید بالا كه یعنی از سر ناچاری می پردازد، بلكه می گوید از سررغبت و علاقه این هزینه را می پردازد و حتی اگر بیشتر هم باشد اشكال ندارد.
سعید سگ را یكی از اعضای خانواده اش می داند كه هرچه برای آن هزینه كند لازم بوده است و ادامه می دهد: نگهداری سگ بسیار پرهزینه است اما می ارزد؛ تمام خستگی هایم بعد از یك روز پرمشغله با یك ساعت بودن با سگم فراموش می شود و انگار انرژی تازه ای می گیرم.
به گفته وی اگرچه هزینه های بالای نگهداری، درمانی و تربیتی سگ باتوجه به شرایط تورم و قیمت ها مدام در حال تغییر است اما این روزها (اوایل شهریورماه 97) قیمت های نگهداری از سگ 5 ماهه تریر را به نرخ های زیر توضیح می دهد كه در هر ماه بین 700 هزارتومان تا یك میلیون و 700 هزار تومان خرج روی دست صاحب سگ می گذارد و به شرح زیر است:
- غذای خشك دو یا سه بسته در ماه و هر بسته ٩٠ هزار تومان
- مصرف روزانه فیله مرغ هر سه روز یك تا یك و نیم كیلو
- هزینه های پزشكی در صورت نداشتن واكسن و فقط برای كوتاه كردن مو، ناخن و انجام چكاب ١٠٠ تا ١٥٠ هزار تومان در ماه
- هزینه مصرف ماهانه ویتامین های رشد ٨٠ تا ١٠٠ هزار تومان
- مایع شست و شو ٣٠ هزار تومان در ماه
- در صورت مریض شدن حداقل هزینه پزشكی و یك چكاپ ٢٠٠ تا ٢٥٠ هزار تومان
- هر دوره واكسیناسیون ٤٠٠ هزار تومان
- هزینه های هدیه ای كه سگ ها برای ترغیب به یادگیری بیشتر و سریعتر هرماه باید بگیرند شامل عروسك، مواد خوراكی و ... بین 60 تا 100 هزارتومان
- هزینه مربی سگ برای كسانی كه خودشان وقت ارایه آموزش ندارند بین ٢٠٠ تا ٣٠٠ هزار تومان در ماه
- هزینه مهد (محلی برای نگهداری حیوانات در روزهایی كه صاحبش سركار یا مسافرت است) برای افراد پر مشغله ماهانه دست كم ٣٠٠ تا ٣٥٠ هزار تومان در ماه.
به گزارش خبرنگار ایرنا شرح حال وابستگی سعید یا آرمان و آرزو به سگشان محدود به همین چند نفر نیست؛ واقعیت موجود می گوید در چند سال گذشته تعداد افرادی كه با سگ هایشان زندگی می كنند بیشتر شده است.
البته برخی صاحبان سگ ها هستند كه چندین فرزند دارند و اینطور نیست كه همه صاحبان سگ های خانگی تمایلی به بچه دار شدن نداشته باشند و گرچه آمار دقیقی كسی از تعداد خانواده ها یا افرادی كه سگ های خانگی دارند ارایه نداده ولی نگاهی به افرادی كه در خیابان های شهر سگ به دست قدم می زنند خود گویای گسترش این پدیده است.

**شكست ارتباطات انسانی، سرآغاز این وضعیت
دكتر علیرضا احمدیان روانشناس و رفتارشناس در گفت وگو با خبرنگار ایرنا معتقد است: سبكی كه امروز از ارتباط انسان با حیوان به وجود آمده با سبك تاریخی ارتباط انسان با حیوان متفاوت و از سر رابطه دلبستگی از جنس عاطفی است كه نگران كننده خواهد بود.
به گفته وی وقتی انسان ها در ارتباطاتشان با انسان های دیگر، خود را شكست خورده ببینند، حس كنند سرشان كلاه رفته، یا مورد سوء استفاده قرار گرفته اند به سمت ارتباط با موجوداتی مثل حیوان یا حتی از جنس ثروت اندوزی و حوزه های دیگر روی می آورند.
به گزارش ایرنا كسانی كه سگ ها یا دیگر حیوانات را در خانه نگه می دارند این حیوانات را موجوداتی مثل انسان ها و حتی بهتر از انسان ها می پندارند كه به دیگران آزار نمی رسانند، باوفا هستند و جای خالی تنهایی هایشان را در زندگی پر می كنند.
از نگاه آنان، حیوانات موجوداتی هستند كه احساس دارند، به انسان ها وابسته می شوند و وابستگی می آورند، غُر نمی زنند و مثل انسان ها هم دعوا نمی كنند؛ در كل به زعم این افراد، تحمل این نوع حیوانات راحت تر از بعضی انسان هاست؛ یا بهتر است بگوییم به زعم این دسته از افراد، هزینه های ارتباط با حیوانات بسیار كمتر از ارتباطات با برخی انسان های دیگر است لذا آن را انتخاب می كنند.

**آغاز تلاش برای بقای نسل در غرب
با گرایش به نگهداری از حیوانات در خانواده ها به جای فرزندان، تهدید موضوع مهم نسل آوری از اهمیت بسیاری برخوردار شده به طوری كه این موضوع حتی در دنیای غرب هم كه آغازگر گسترش چنین پدیده هایی به شمار می رود این روزها محل بحث و جنجال قرار گرفته است.
در این كشورهای غربی الان جنجال برای افزایش میل به فرزندآوری در میان شهروندانشان محل بحث و نزاع قراردارد و یكی از نمونه های آن تولید كارهای سینمایی بویژه در قالب پویا نمایی است كه می توان به فیلم بچه رئیس(The Boss Baby) اشاره كرد.
این فیلم در قالب پویانمایی رایانه‌ای سه‌بعدی آمریكایی سال 2017 اكران شد و خیلی حرف و حدیث با خود داشت زیرا در آن نسبت به آنچه در این كشورها اتفاق افتاده و سگ ها جای فرزندان را در خانواده ها گرفته اند هشدار جدی داده می شود.

** ارتباطی كه همیشه بوده اما نه به این شكل
وقتی زندگی ایرانیان و حتی دیگر انسان های جوامع مختلف دنیا را بررسی می كنیم می بینیم زندگی حیوانات بویژه سگ ها در كنار انسان ها موضوع یا امر تازه ای نیست.
همواره در طول تاریخ این دسته از حیوانات در كنار انسان ها زندگی مسالمت آمیز داشته اند اما با این تفاوت كه نوع این ارتباط، كیفیت و اندازه سهم زندگی حیوانات در زندگی انسان ها دگرگون شده و به شكل كنونی درآمده است.
تا بوده سگ ها به عنوان چشمان بینا، بیدار و حیوانات باوفا مراقب مردم، خانه و كاشانه شان بوده اند؛ سگ های نگهبان گله و خانه افراد كه مراقبت از جان انسان ها و دام هایشان را برعهده داشته اند.
در این میان سگ های شكاری هم بوده اند كه در امر شكار به صاحبانشان كمك می كرده اند اما در طول تاریخ سابقه نداشته سگ ها اینقدر هزینه روی دست صاحبانشان بگذارند، در رختخواب صاحبانشان جا و سهمی داشته باشند یا دارای این میزان از وابستگی عاطفی و روحی – روانی با صاحبانشان باشند و جای فرزندانشان را هم در برخی خانواده ها بگیرند.
این وابستگی عاطفی با حیوانات یا هزینه های میلیونی برای خرید سگ های خانگی درحالی است كه هر از چندگاهی ویدیوهایی مبنی بر آزار حیوانات توسط برخی ایرانیان نیز منتشر می شود كه روح شهروندان را می آزارد و به طور كلی می توان گفت كه نسبت جایگاه حیوانات در زندگی انسان ها به طور كلی به هم خورده است.

** قیمت و انواع نژادها
خبرنگار ایرنا قصد معرفی یا تبلیغ انواع نژادهای سگ های خانگی را ندارد اما برای بیان واقعیت های موجود جامعه بد نیست در ادامه گزارش نیم نگاهی به این مقوله داشته باشیم.
آنطور كه كارشناسان می گویند سگ‌ها در طول هزاران سال گاهی با تناسل میان هم، نژادهای خود و حتی گاهی با غیر هم نژادهایشان درآمیخته‌اند كه به تنوع نژادی شان نیز انجامیده و اخیرا البته با دستكاری ژنتیكی در حوزه پزشكی هم در دنیا مواجه بوده است.
این روند تا به امروز به همین صورت ادامه داشته‌ و نتیجه آن نیز تنوع وسیع نژادها، گروه‌ها و آمیختگی‌های این نوع حیوان شده است؛ در نتیجه سگ‌ها تنها حیواناتی قلمداد می شوند كه این میزان تنوع را از «چی‌واوا» تا «گریت دین» ( از نژادهای سنتی یا كوچك تا نژادهای جدید یا بزرگ) دارند.
گونه های مختلف سگ معمولاً طبق نوع كاربردشان بسته به اینكه از كدام نژاد مشتق شده‌اند گروه بندی می‌ شوند و ممكن است از نژادهای سنتی و با سابقه طولانی یا نژادهای جدید باشند.
نژاد های موسوم به آپارتمانی با عنوان هایی همچون «وركشایر تریر، شیتزو، پامرانین، مالتیز و ...» شناخته می شوند و برپایه گزارش ها بیش از ٥٠ نوع نژاد سگ آپارتمانی در دنیا وجود دارد.
قیمت سگ های موجود در ایران بسته به نوع نژاد متفاوت است اما بررسی خبرنگار ایرنا نشان می دهد از 200 هزار تومان تا حدود 130 میلیون تومان قیمت گذاری می شوند؛ البته این قیمت ها قطعی و مشخص نیست و بویژه متناسب با نرخ ارز ممكن است متغیر باشد.

**واردات غیرقانونی
موضوع مهم، واردات این سگ ها به داخل ایران است زیرا براساس قانون، واردات این حیوانات ممنوع است اما نه تنها منعی در واردات یا محدودیتی برای عرضه آنها مشاهده نمی شود بلكه عرضه كنندگان می گویند كه آمار خرید و فروش این حیوانات طی سال های گذشته رشد هم داشته است.
طبق قانونی كه طی چند سال اخیر به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده ورود حیوانات زنده به ایران تابع قوانین بهداشتی و‌ گمركی است و چند نهاد مهم دولتی نیز برای تشخیص این مصداق دخالت دارند.
به طور مثال ورود سگ و گربه از طریق شركت های هواپیمایی در قالب مسافری و همراه به داخل كشور صراحتا ممنوع اعلام شده است.
همچنین ورود سگ به اماكن عمومی همچون پارك، سینما و گرداندن آن با ماشین در درون شهر براساس قانون ممنوع است اما با تمام این موانع قانونی آنچه واقعیت موجود را نشان می دهد رشد پدیده نگهداری از این حیوانات در داخل ایران است كه برخی كارشناسان علوم اجتماعی حتی ایجاد همین موانع به این شكل را خود عاملی برای گسترش این پدیده بر می شمارند كه خود جای بحث كارشناسی و روانشناختی مجزا دارد.
این كارشناسان می گویند هیچكس در دنیا نیست كه مثلا نگهداری سگ را به جای فرزندآوری را بپسندد اما نحوه بیان و ارایه این آموزش خیلی مهم است و باید طوری باشد كه نتیجه عكس ندهد.
صاحبنظران علوم رسانه ای می گویند استفاده از شیوه های تبلیغ غیرمستقیم به جای بیان آشكار، دستوری و مستقیم در این زمینه ها بهتر پاسخ می دهد.
صرفنظر از جنبه های فرهنگی و اجتماعی واردات غیرمجاز این حیوانات، نكته مهمی كه نباید فراموش شود تبعاتی است كه این پدیده می تواند به دنبال داشته باشد و آن، انتقال بیماری های مشترك بین حیوان و انسان است.
باوجود این اما شهروندان با مراجعه به مراكز عرضه این حیوان (پت شاپ) یا كلینیك های دامپزشكی، راحت سگ مورد علاقه خود را می خرند.
خبرنگار ایرنا تلاش زیادی كرد از مراكز عرضه حیوانات یا واردكنندگان این حیوانات گزارشی تهیه كند كه حاضر به ارایه اطلاعات و جزییات نشدند.

**واكاوی جامعه شناختی
صرفنظر از یك قاعده ساده روانشناسی كه اگر انسان ها را به طور آشكار و با لحنی نامناسب از هر چیزی منع كردید، به انجام آن حریص و به آن سو كشیده می شوند، جامعه شناسان درباره علت های گرایش روزافزون برخی افراد جامعه به نگهداری سگ در خانه و زندگی با این حیوانات نكات مختلفی بیان می كنند كه وضعیت نامناسب ارتباطات بین انسان ها، محدود شدن كانون خانواده، فردگرایی، الگوبرداری از فرهنگ غرب، تبلیغات گسترده و تبعات فرهنگ چشم و هم چشمی از جمله آنهاست.
مریم پور كسمایی دارای دكترای جامعه شناسی و عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور درباره علت گرایش افراد بخصوص جوانان به نگهداری از سگ معتقد است: زندگی شهری به كوچك شدن نظام خویشاوندی و كاهش شمار خانواده ها انجامیده و عمق روابط اعضای خانواده را كاهش داده كه سبب می شود جامعه بشدت به سمت فرد گرایی میل پیدا كند.
وی گفت: این فردگرایی، انسان شهرنشین را به سبك خاصی از زندگی از جمله تمایل به نگهداری از حیوانات خانگی كشانده است.
پوركسمایی در پاسخ به خبرنگار ایرنا در مورد تاثیر سبك زندگی غربی و رسانه های آنها بر این گرایش در كشورمان افزود: با فرهنگ سازی در رسانه های غربی سگ به یك منزلت برای صاحبش تبدیل شده به طوری كه بعضی افراد داشتن سگ را افتخار می دانند و با آن فخر می فروشند.
وی افزود: از سوی دیگر تبلیغات این رسانه ها باعث تمایل افراد جامعه به داشتن سگ بخصوص در بین بانوان شده است كه از دو جهت «امنیت» و «فرار از تنهایی» مورد برسی قرار می گیرد.
خبرنگار ایرنا درباره علت گرایش برخی افراد از طبقات مختلف و حتی كم درآمد جامعه به پدیده نگهداری سگ در خانه نیز پرسید كه عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور اینچنین پاسخ داد: شاید علت اصلی این گرایش، نوع نگاه آنان به سگ به عنوان یك كالای لوكس و نیز الگوبرداری از سبك زندگی افراد طبقه مرفه جامعه باشد.
پوركسمایی همچنین در مورد علت های شكل گیری این نوع همزیستی سگ ها با انسان ها توضیح داد: نخست باید به تاریخ حضور سگ در جامعه ایران پرداخت؛ جامعه ما از لحاظ اجتماعی به سه دسته عشایری، روستایی و شهری تقسیم می شود.
به گفته وی، نقش و كاركرد سگ در جوامع عشایری و روستایی فارغ از هرگونه گرایش اجتماعی، سیاسی و دینی در حفظ و پاسبانی از مال و اموال این افراد بی بدیل بوده و همیشه در تاریخ ایران كاركرد سگ به عنوان یك ركن زندگی اجتماعی وجود داشته است.
این جامعه شناس ادامه داد: اما در جامعه شهرنشین و مدرن كه امروزه بیش از ٧٠ درصد جمعیت كشور را در بر می گیرد این كاردكر به طور كلی فرق كرده كه نیازمند بررسی های عمیق جامعه شناختی است.
به گفته وی، در این میان بیشتر شهروندان كشورهای غربی سگ را به عنوان حیوان خانگی و حتی عضوی از خانواده خود می دانند كه همین امر باعث به وجود آمدن رابطه احساسی بین سگ و صاحبش می شود.
این كارشناس علوم اجتماعی بیان كرد: طرفداران سگ، باوفا بودن این حیوان را دلیلی بر نگهداری آن اعلام می كنند و می گویند كه از این طریق بخشی از تنهایی شان نیز پر می شود اما برخی صاحبان سگ ها پا را فراتر می گذارند و می گویند ارتباط با سگ شان را بر ارتباط با انسان ها ترجیح می دهند.
خبرنگار ایرنا در ادامه گفت وگو با دكتر پوركسمایی از آینده ادامه این وضعیت پرسید و اینكه این پدیده چه تبعاتی ممكن است در جامعه داشته باشد كه وی پاسخ داد: حضور سگ به این شكل در جمع اعضای خانواده ها فارغ از اینكه جزو كدام طبقه جامعه باشند به معنای آلترناتیوی (جایگزین) برای تشكیل خانواده و فرزند آوری، دستكم برای یك مقطع زمانی است كه می تواند حس غریزی مراقبت از دیگری (فرزند) در این افراد را ارضا و تامین كند یا آن را كاهش دهد.
وی افزود: این سبك زندگی تاكنون البته در ایران به شكل گسترده نهادینه نشده است و نگهداری از سگ بیشتر جنبه منزلتی دارد اما اگر در بلندمدت به تغییر نظام ارزشی خانواده منجر شود می تواند تبعاتی برای تجدید نسل و نیز ارتباطات انسانی به وجود آورد، هرچند كه در زمان حاضر قضاوت در این زمینه بسیار زود هنگام است.

**چه تیپ شخصیت هایی به این سمت می روند
احمدیان روانشناس در ادامه گفت وگوی خود با خبرنگار ایرنا بیان كرد: وقتی انسان ها احساس كنند در ارتباط با دیگر انسان ها مورد سوءاستفاده قرار می گیرند یا خودشان را تنها و دچار ناامنی روانی بینند به جای توسعه روابط انسانی كه سخت، پیچیده، مبهم و دارای عوارض مثبت و منفی است به سمت ارتباط با موجوداتی مثل حیوان گرایش پیدا می كنند كه گمان می كنند برایشان كم دردسرتر یا كم آسیب تر خواهد بود.
وی افزود: انسان نیازمند به ارتباط است و این وضعیت نشان می دهد این نیاز را در انسان های اطرافش نیافته و نتوانسته با آنها لایه های ارتباطی سالم برقرار كند لذا به سمت موجودی كم زیان تر به نام حیوان پناه آورده است و گمشده و آلام خود را در حوزه روابط با یك حیوان پیگیری می كند.
احمدیان در پاسخ به خبرنگار ایرنا كه چه تیپ شخصیت هایی معمولا به این سمت گرایش پیدا می كنند اظهارداشت: تیپ های شخصیتی درونگرا، بدبین و افراد آشفته ای كه از نظر هیجانی دچار فقر ارتباطی شدید هستند بیشتر به این سمت سوق پیدا می كنند.
وی توضیح داد: مهارت های ارتباط با انسان در افراد منزوی و درونگرا كمتر است و مستعد خواهند بود كه با حیوان ارتباط برقرار و آن را به عنوان یك موضوع عاطفی وارد زندگی خود كنند.
به گفته وی، شخصیت های بدبین هم به علت نداشتن اعتماد عمیق و شدید به انسان های اطرافشان ترجیح می دهند به جای ارتباط با انسان ها به حیوانات پناه ببرند و آنها را پناهگاه عاطفی خود قرار دهند.
این رفتارشناس گفت: از وقتی كه انسان ها در روابطشان با دیگر انسان ها زخم های روانی به همدیگر وارد و یكدیگر را دچار تنش های روانی كردند، لاجرم یكی از تبعات، همین وضع موجود خواهد بود.

گزارش از امیر پرندآور
تهرام/3225/ 1008