آيين‌هاي نمايشي مرهمي براي زندگي شهري است

سامان خليليان در گفت و گو با خبرنگار فرهنگي ايرنا افزود: با نگاه تطبيقي به فرهنگ ها، خرده فرهنگ ها و آيين هاي نمايشي در مي يابيم جايگاه آيين‌هاي نمايشي و ارتباطشان با مقوله دين چه پيش از اسلام چه بعد از ورود اسلام به ايران در بطن مسائل فرهنگي متناسب با مفهوم يكتاپرستي است.
وي افزود: تجلي مفهوم يكتاپرستي را در خرده فرهنگ ها و فرهنگ ها در آيين‌هاي اقوام ايراني به خوبي قابل رصد است. يكي از مهمترين ويژگي رفتارهاي آييني ايرانيان به مقوله ستايش و پرستش خداوند برمي گردد. در حقيقت ايرانيان از هزاره هاي دور معروف هستند كه همواره از پروردگار بابت نعمات شاكر بوده اند. تجلي اين رفتارهاي شاكرانه آرام آرام در تمام فرهنگ هاي ايران جاي خود را باز كرد و در ادامه سير تحول تمدن ايران زمين تناسبات آيين هاي اجرايي به خود گرفت.
به گفته مدير دفتر تئاتر خياباني اداره كل هنرهاي نمايشي وزارت ارشاد، به تناسب
همين وضعيت مهمترين ويژگي آيين هاي ستايش به امرار معاش و قوت زندگي آنها باز مي گردد. به عنوان مثال در مناطق كم بارش شاهد شكل‌گيري آيين‌هاي تمناي باران بوديم يا در مواردي كه باران از حد مي گذشت و با جاري شدن سيل محصول كشاورزي ايرانيان را از بين مي برد، براي به خطر نيافتادن امرار معاش، شاهد آيين‌هايي درتمناي توقف باران هستيم.
وي ادامه داد: اين دسته از آيين ها در مناسك و ماه هاي ديني و شعائر ديني ما همين تركيب و تناسبات را در شكل اجرايي به خود مي گيرد؛ به گونه اي كه در ماه مبارك رمضان هر كدام از اقوام ايراني آيين هايي دارند كه به شكل كاملا منطبق بر ريخت شناسي اشكال نمايشي برگزار مي‌شود. آيين هايي كه بازه زماني افطار تا سحر را به بهانه دور هم نشيني هاي بعد از افطار به خود اختصاص مي داد.
خليليان با بيان آنكه دليل گرد و مدور بودن شكل اجرا و كُنش هاي نمايشي ايرانيان به رفتار آييني گردهمايي ها باز مي گردد، خاطرنشان كرد: هندسه دايره در تمام نمايش هاي ايراني موجود بوده و اين نشان از گردهمايي و به دور هم نشيني ايرانيان دارد كه حتي در معماري ايراني نيز اگر دقت كنيم بروز و ظهور پيدا مي‌كند. اشكال نمايشي و آيين‌هاي ايراني همواره دور يك هندسه دايره و ميدانگاه به اجرا مي رسد. حتي اين هندسه مدور اجرايي در رفتار خانواده هاي ايراني نيز بروز و ظهور پيدا مي‌كند.
وي تصريح كرد: به عنوان مثال در معماري خانه ها همواره حوضي وجود داشت كه اغلب آنها گرد بودند و براي برگزاري مراسم آييني از نمايش‌هاي شادي آور گرفته تا نمايش هايي كه در شاخه سوگ تعريف مي شوند با «تخت پوش» كردن حوض هاي مدور شكل گرفت و مخاطبان دوره اين حوض ها جمع مي شدند و شاهد اجراي نمايش هايي بودند.

** لزوم توجه به اجراي مستمر و اصيل آيين ها
خليليان در پاسخ به اين پرسش كه در كنار اقبال فراگير عموم مردم به اجراي آيين هاي نمايشي در شكل حمايتي از سوي مسوولان و هنرمندان بيشتر شاهد اجراي مناسبتي اين آثار هستيم و آيا اين مساله مهمترين مانع در مسير جريان سازي اين آيين ها به شمار نمي ورد گفت: اگر درباره آيين ها، از بستر فرهنگي صحبت‌كنيم و اگر اين امانت نزد ما در تاريخ معاصر وجود دارد؛ يك دليل بيشتر ندارد و آن روندي است كه در طول زمان به دليل مداومت و استمرار اجراي آنها بوده است كه اين آيين ها به دست ما رسيده است.
وي ادامه داد: اگر ما به اين قضيه توجه نكنيم بلاشك اولين وضعيت براي اين آيين‌ها و خرده فرهنگ ها، وضعيت موزه اي است و بعد از آنكه اين آيين‌ها شكل موزه اي پيدا كنند فراموش مي شوند. لذا براي حفظ اين ميراث كهن و سپردن آن به نسل آينده و همچنين كمك به جريال سازي فرهنگي در عصر حاضر به واسط رفتار آييني نيازمند ضرورت مداومت و استمرار اجراي آيين ها هستيم.
خليليان ادامه داد: در اين زندگي ماشيني با تمام مشقاتي كه درگير آن هستيم، سختي هايي كه بر روح و روان ما سايه افكنده است؛ تنها شايد توجه به اين فرهنگ ها، خرده فرهنگ ها و آيين هاي نمايشي مي‌تواند ما را براي لحظاتي از اين فضاي شهري پرمشغله دور كند و يادآور شود باورها و ريشه هاي فرهنگي ما بر پايه باور به رفتارهاي آييني مان بوده است.
وي افزود: در سايه تلاش براي استمرار اجرا و نماياندن آيين هاي نمايشي بايد به شكل درست و اصيل اجراي آنها توجه داشته باشيم. نبايد دچار مغلطه شويم و با تركيبات نوين بخواهيم اصل قضيه را دستكاري كنيم؛ زيرا در نهايت اين آيين ها باعث ماندگاري فرهنگ و تمدن ايراني خواهد شد.
مدير دفتر تئاتر خياباني اداره كل هنرهاي نمايشي وزارت ارشاد تصريح كرد: بدون شك جايگاه اين فرهنگ كهن و ارزشمند با تمام ريشه هاي هويت ساز آن ماندگار نخواهد شد مگر آنكه شاهد توجه همه جانبه مسئولان و هنرمندان در راستاي اجراي آيين هاي نمايشي مانند آيين هاي ماه مبارك رمضان باشيم.
فراهنگ**9266**9157