شناسایی آسیب های نظام آموزشی؛ سدی در برابر ناكارآمدی ها

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، نظام آموزش و پرورش با جمعیتی بالغ بر یك پنجم افراد جامعه بزرگترین متولی آموزشی كشور است. بر این اساس ارتباط تنگاتنگ میان كاركرد این نظام و نیازهای جامعه، موجب شد تا به بررسی برخی مشكلات این نهاد بپردازیم؛ مسائلی كه در صورت مرتفع نشدن ممكن است كاركرد واقعی نظام آموزشی كشور را از مسیر واقعی خود منحرف سازد.

** ضعف در تبدیل آموخته ها به علم
ضعف در تبدیل آموخته ها به علم یكی از كاستی های نظام آموزشی است. در شرایطی كه بعد آموزشی این نظام باید بر روی خلاقیت و شكوفایی استعدادهای بالقوه فرد تاكید داشته باشد اما نهادینه شدن یادگیری با محفوظات فراوان، افكار نامنسجم و توان ناچیز ابتكار و خلاقیت موجب شده تا كاركرد نامناسب در نظام علم آموزی كشور ایجاد شود.
به بیان دیگر در سیستم آموزش و پرورش كنونی جریان تبدیل آموخته ها به محصول علمی به كندی شكل می گیرد و كمتر در مدارس شاهد رشد و خلاقیت دانش آموزی هستیم .
ترسیم كلی از وضعیت كنونی نظام آموزش و پرورش نشانگر آن است با توجه به شیوه نهادینه شده تدریس، دانش آموزان و معلمان، كمتر به استفاده از شیوه های ابتكاری و تكنولوژی های خلاقانه روی خوش نشان دهند. همچنین تفكر حاكم بر تحصیل و تدریس، موجب شده مشكلات و محدویت های فراوانی در زمینه اجرایی شدن این برنامه ها وجود داشته باشد.از این رو جریان مكانیكی تدریس كه در نهاد آموزش و پرورش نهادینه شده نیازمند تغییراتی گسترده است تا متناسب با توانایی فكری و مالی دانش آموزان در سراسر كشور رواج پیدا كند.

** مهارت های زندگی و پرورش دانش آموز
از آموزش و پرورش به عنوان نهادی همراه و همگام با خانواده در جهت اجتماعی كردن فرد یاد می شود؛ كودك از سن 6 سالگی ( آغاز دوره گذار از كودكی) وارد جریان آموزش و پرورش می شود و 12 سال عمر او در اختیار نظام تعلیم و تربیت است. در این سال ها نه تنها فرد روش های مختلف علم آموزی را تجربه می كند بلكه از لحاظ شخصیتی نیز تحت تاثیر آن قرار خواهد گرفت.
در این شرایط باید بعد تعلیم و تربیت هماهنگ مكمل هم باشد. كودك در محیط مدارس افزون بر علم آموزی باید مهارت های خاص زندگی را بیاموزد تا در دوره نوجوانی ذهنی آماده برای ورود به زندگی اجتماعی داشته باشد. هر چند كه در دهه های گذشته برنامه هایی برای بعد تربیتی كودك متناسب با آموزه های دینی و ملی كشور اجرا شد اما مشاهده می شود در برخی مواقع، آموزش محض كودك و نوجوان بیش از بخش پرورشی مورد توجه قرار گرفته است.
نمود واقعی این پیش فرض را می شود در رفتار برخی فارغ التحصیلان جست و جو كرد. ویژگی هایی همچون طغیانگر، پرخاش جو، بی اعتنا به ارزش های اخلاقی، كم توجه به سنت ها و آداب فرهنگی و ناآگاه به مسائل مذهبی تنها برخی از مشكلات هستند.

** دو ویژگی مكملِ تعلیم و تربیت
اهمیت دادن به مساله تعلیم و تربیت و مكمل هم قرار دادن این دو مولفه موجب می شود دانش آموز به عنوان نیروی فكری و علمی، نقش مهمی در توسعه پایدار كشور داشته باشند.
اگر برنامه های آموزش و پرورش در جهت تعلیم و تربیت به درستی اجرا شود می توان انتظار داشت در آینده شاهد شهروند حرفه ای و تربیت شده برای تمامی جنبه های زندگی باشیم. این شهروند می تواند در كنار توسعه علمی كشور در زمینه های دیگری مانند مشاركت اجتماعی، مهرورزی، محیط زیست، اصول اخلاقی، پایبندی به ارزش های ملی و اسلامی، آزادمنشی، صلح جویی و رعایت حقوق دیگران یك الگوی كامل باشد.

** مدیریت آموزش و پرورش در سایه تغییرات حزبی
یكی از آسیب هایی كه بیشتر نهادها از جمله بزرگترین نهاد متولی آموزش كشور با آن دست به گریبان هستند، رویكرد سیاسی و جناحی است. هرچند كه حجم بالای نیروی انسانی این سازمان زمینه را برای نهادینه كردن مشاركت سیاسی فراهم می كند اما انتخاب مدیران جناحی بدون توجه به سابقه كاری آنان، كیفیت كاری این نهاد را تحت تاثیر قرار داده است. رویه معمول در عزل و نصب های مدیریتی آموزش پرورش این است كه این تغییرات تحت تاثیر تفكر پیروز انتخابات ها قرار می گیرد.
در این شرایط پس از پیروزی یك تفكر سیاسی عزل و نصب های سلیقه ای آغاز می شود. در این عزل و نصب ها طیف گسترده ای از مدیران كلان و كل آموزش و پرورش در سطح ملی، استانی و شهری تغییر می كنند.
كالبد شكافی بسیاری از عزل و نصب های متاثر از انتخابات، نشان می دهد كه در این جابجایی ها اصل شایسته سالاری رعایت نشده و اعتراضات وسیع فرهنگیان برخی از مناطق و شهرها و استان ها را به همراه داشته است.
براساس آنچه گفته شد نهاد آموزش و پرورش را باید پایه و ركن اساسی رشد، تعالی و بالندگی همه جانبه هر كشوری دانست. از این رو شناسایی مشكلات نظام آموزشی و به روز كردن نیازهای آن می تواند این نهاد را در دستیابی به شاخص های كارآمدی موفق سازد.

پژوهشم**2052**1601**خبرنگار:غفار میرزایی ** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید