ورزش، داوري و جامعه - بهمن حسين پور*

ورزش از عوامل بنيادي نشاط و سلامتي جوامع است. عموميت و توجه دولت‌ها به ورزش، به تنهايي يكي از شاخص‌هاي مهم توسعه يافتگي كشورهاست. در كنار ملاحظات سياسي، اقتصادي و اجتماعي نهفته در ورزش؛ توجه دولت‌ها و رهبران سياسي به ورزش، عامل تعامل دو سويه ميان جوامع و دولت‌ها و رهبران است.
با در نظر قرار دادن اين ملاحظات، توسعه و عمومي كردن ورزش از سياست‌هاي اساسي دولت‌هاست. حضور رهبران سياسي و ارسال پيام‌هاي تبريك به هنگام دستيابي به موفقيت‌ها و پيروزي‌هاي تيم‌هاي ورزشي نشان مي‌دهد كه ورزش به واسطه تأثيراتي كه دارد، مورد توجه ويژه دولت‌ها و رهبران سياسي است.
در ايران نيز ورزش جايگاه خاص دارد. اگرچه اغلب رشته‌هاي ورزشي در كشورمان مورد توجه بوده، اما دو ورزش فوتبال و كشتي بيش از ساير ورزش‌ها از اقبال عمومي در ايران برخوردار است. جايگاه ويژه و جهاني ايران در ورزش كشتي و جايگاه نخست ايران در ورزش فوتبال در آسيا از عوامل مهم توجه حاكميت، دولت و جامعه در توجه و ترويج اين دو ورزش است.
حضور جمعيت يكصدهزار نفري در بازي‌هاي باشگاهي در ورزشگاه آزادي يا پر شدن سالن‌هاي كشتي از جمعيت در بازي‌ها و رقابت‌هاي داخلي و خارجي، از علاقه‌مندي ايرانيان به اين دو ورزش حكايت دارد. به گونه‌اي كه حتي در رقابت‌هاي سياسي و به طور مشخص در انتخابات رياست جمهوري، كانديداهاي حاضر عمدتاً قادر به جذب جمعيت در كمپين‌هاي تبليغاتي، در حجم مسابقات بزرگ و حساس نيستند. اين حضور اگرچه از زواياي مختلف مي‌تواند ارزيابي و تحليل شود، اما نشان مي‌دهد كه ورزش بخصوص فوتبال در ايران تا چه حد از محبوبيت برخوردار است.
اين نكته از ديد ناظران خارجي نيز پنهان نمانده و از منظري مي‌تواند عامل رشك و حسرت آنان مي شود. حفظ اين سرمايه ملي وظيفه همه مقام ها و مسئولان بوده و بايد به اين مهم توجه خاص و هميشگي معطوف شود.
از سوي ديگر، درايران چون غالب كشورهاي جهان، فوتبال ورزش اول مورد توجه و علاقه مردم است. ليگ برتر فوتبال، نقطه اوج فوتبال در ايران و ساير كشورهاست. در حال حاضر در ليگ فوتبال ايران 16 تيم حضور دارند كه در ميان آنها سه تيم پرسپوليس، استقلال و تراكتورسازي پرطرفدارترين تيم‌هاي كشور بوده و هر يك داراي سبك و كلاس خاصي از فوتبال و طرفداران هستند.
بازي هريك از اين دو تيم با يكديگر به معناي پر شدن استاديوم‌هاست. حضور ده‌ها هزارنفري تماشاگران در ميادين ورزشي و فضاهاي هيجاني ناشي از آن، در نهايت سبب ايجاد نشاط و شادابي بوده كه اين موضوع خود كمك بزرگي براي سلامتي روحي و جسمي جامعه ايراني است. حفظ اين دستاورد در كنار ساير ملاحظات، بايد از سياست‌هاي ورزشي كشور بوده و سعي شود به آن آسيبي وارد نشود.
در مسابقات و رقابت‌هاي ورزشي بعضاً وقوع برخي حوادث به اين روند آسيب زده و ميدان‌هاي ورزشي به جاي آنكه مكاني براي رفع استرس‌ها و ايجاد نشاط شود، محل بروز حركت‌هاي هيجاني، تخريبي و در نهايت بروز عصبانيت‌ها و افزايش استرس‌ها در ميادين ورزشي و فراتر از آن در سطح جامعه و حتي گسترش آن به درون خانواده‌ها مي‌شود.
بردها و باخت‌هاي تيم‌هاي ورزشي بيش از هر چيزي حاصل سرمايه‌گذاري‌ها، برنامه‌ريزي‌ها، تاكتيك‌هاست. با وجود اين بعضي اوقات برخي از عوامل حاشيه‌اي سبب مي‌شود كه برد و باخت‌ها بيش از آنكه نتيجه بازي بد يا خوب باشد، حاصل عوامل ديگر باشد. بروز اشتباه در داوري اگرچه جزئي از بازي است، اما هنگامي كه اشتباه داوري (اشتباهات خاص، در مورد چهره‌هاي محبوب تماشاگران يا مؤثر در نتيجه بازي) رخ مي‌دهد، بازي بيش از آنكه محل كسب انرژي مثبت شود، سبب بروز هيجانات منفي و بعضاً خسارت و تخريب مادي و معنوي جبران‌ناپذير مي‌شود. اين موضوع به بخصوص هنگام بازي تيم‌هاي پرطرفدار بيشتر مسأله‌ساز مي‌شود. به طور كلي داوري و قضاوت امر آساني نيست.
طرفداري از ضعفا در مقابل قدرتمندان نيز بالذات داراي ارزش نيست، بلكه هنگامي يك ارزش است كه عنصر بي‌عدالتي به سود طرف قدرتمند مطرح باشد. اگر بي‌عدالتي رخ نداده باشد، در شرايط عادي، صرف ضعيف بودن نمي‌تواند دليل رأي يا داوري به سود طرف ضعيف باشد.
در برخي از بازي‌هاي فوتبال وقتي كه بازي ميان دو تيم قوي و پرطرفدار و يك تيم ضعيف يا متوسط رخ مي‌دهد، قضاوت هنگام خطا، مخصوصاً هنگامي كه خطا در شرايط 50-50 است، بسيار مشكل مي‌شود.
برخي داوران تحت تأثير فرهنگ ناشي از طرفِ ضعيف بودن يا براي چهره شدن بدون مدنظر گرفتن اصل عدالت به نفع تيم ضعيف داوري كرده و اين داوري با توجه به وسعت وسيع طرفداران تيم بزرگ منجر به عواقب ناخوشايند مي‌شود. در حالي كه بايد با توجه به رعايت اصل عدالت، نه تنها از بروز اين قبيل داوري‌ها و قضاوت‌ها جلوگيري كرد، بلكه سعي شود با رعايت اصل بي‌طرفي، قضاوت‌ها عامل افزايش نشاط و شادابي در جامعه شود.
نكته آنكه با مدنظر گرفتن اين موضوع كه انتخاب داورها برعهده فدراسيون بوده و فدراسيون نيز تحت نظارت وزارت ورزش است، وقوع هرگونه اشتباه داوري، مي‌تواند غيرمستقيم دولت را هم آماج انتقادها و حملات قرار دهد. اين مسأله خود ملاحظه‌اي مهم و دليلي مضاعف براي رعايت اصول قضاوت و داوري صحيح در ميادين ورزشي است.
سخن آخر آنكه داوري محل تبلور عدالت است. توجه داشته باشيم كه اشتباه داوري تنها سبب برد و باخت نمي‌شود، بلكه بسياري اوقات اين اشتباه با مد نظر قرار دادن طرفداران 10، 20 و 30 ميليوني تيم‌هاي پر طرفدار، عواقب اجتماعي و بعضاً سياسي ايجاد مي‌كند. جامعه ايراني به نشاط و شادابي بسيار نيازمند است.
بايد تلاش كرد با ارائه بازي‌هاي خوب، داوري حرفه‌اي و صحيح، استاديوم‌ها و مكان‌هاي ورزشي به محيطي تبديل شوند كه سبب شادابي، نشاط و دور شدن از استرس‌ها و در نهايت عامل كمك به سلامتي جامعه ايراني مي شود.
................................................................
* معاون مراسم و تشريفات رياست جمهوري
منبع: روزنامه ايران