آب هم در اردبیل تشنه است

آن زمان هیچ كسی فكر نمی كرد كه آب به این زیادی كه در حفره های دشت ها و چمنزارهای اردبیل وجود داشت ، زمانی با ساكنان این دشت قهر كند.

آب در آن زمان به گفته كهنسالان و حتی میانسال ها ، پاها را خیس می كرد و اگرروی چمنزارها راه می رفتنی ، نرمی و خیس بودن زمین ها را حس می كردی.

نهرهای آب كشاورزی با آب باران پر می شد و كشاورزان از این نعمت خدادادی دورترین مزارع خود را نیز آب داده و حتی در بارندگی ها از هراس سیلاب برای هدایت آب به نهرهای دیگر در تلاش و تكاپو بودند.

خاك دشت اردبیل همیشه لباس آبی بر تن داشت و در هیچ نقطه دشت لخت نبود و اندام خشك و بی روح خود را برای نظاره مردم عرضه نمی كرد. نهرهای روستاها میهمان اردك هایی بود كه برای آب تنی و لذت از طبیعت خدادادی به آن شیرجه می زدند.

...اما اكنون دشت ها تشنه شده اند، در زمانی نه چندان دراز طمع و اسراف انسان موجب شده چمنزارها و نهرها در ماتم بی آبی خشكشان بزند.

دیگر از بوی چمن های سبزی كه ریشه هایشان در آغوش آب بود در دشت اردبیل خبری نیست ، از تقسیم آب بارندگی در نهرها نیز خبری نیست و حتی دربرخی روستاها بر سر آب كشاورزی جنگ و دعواست.

آب كه خود رفع كننده تشنگی است ، هم اكنون تشنه شده ، انسان ها از بس نمك بی توجهی به زخم های آب پاشیده اند كه زخم های آب پینه بسته است ، چاه ها ، نهرها و رودها زخم های آب است كه زمانی خون حیات به رگ طبیعت و انسان ها وارد می كرد ، ولی هم اكنون با بی توجهی انسان ها ، این زخم ها خشك و ورم كرده اند و به جای آب حیات بخش خشكی صخره را نثار نظاره انسان می كنند.

به گفته مسوولان استان اردبیل ، ذخایر آب هر سال نسبت به گذشته در حال كاهش است و ذخیره آب پشت سد ها نیز رو به كم شدن می رود .

وضعیت چاه ها و سفره های زیرزمینی استان نگران كننده است. مصرف بی رویه، ذخایر زیر زمینی را نابود كرده و خطر فرو ریخت زمین در بسیاری از مناطق از جمله دشت اردبیل وجود دارد. چهار هزار و 527 حلقه چاه در گذشته شیره جان زمین را كشیده اند.

كسری كل آب زیرزمینی دشت اردبیل 651 میلیون متر مكعب بر اساس مقایسه سال 1350 تا 1392می باشد.

كشاورزی و آبیاری سنتی در كنار خشكسالی متوالی به گفته مسوولان و كارشناسان یكی از عوامل اصلی در كاهش منابع آبی چه در سطح و چه در زیر زمین دشت اردبیل بوده است.

استاندار اردبیل با اشاره به اینكه 93 درصد منابع آب استان در بخش كشاورزی مصرف می‌شود بر ضرورت تغییر روش های آبیاری و اصلاح شیوه‌های نامناسب آن تاكید می كند.

مجید خدابخش با بیان اینكه با تغییر الگوی كشت و صرفه جویی می‌توان از مصرف بی رویه آب جلوگیری كرد، می گوید : انسداد چاه‌های غیر مجاز از اولویت‌های جدی و مورد پیگیری دولت است اما در كنار آن باید اصلاح الگوهای مصرف و تغییر الگوی كشت از سنتی به مدرن، تغییر گونه‌های كشت و گیاهی در اراضی زراعی و فضاهای سبز شهری مورد توجه جدی قرار گیرد .

استاندار اردبیل تاكید می كند كه هرگز نباید اجازه اضافه برداشت از منابع زیرزمینی آب به عنوان ذخایر استراتژیك استان داده شود تا امكان بهره گیری از منابع آب مطلوب فراهم آید.

به گفته خدابخش، برای كنترل میزان مصرف آب از چاه‌های عمیق و نیمه عمیق در استان و بهره برداری مناسب و بهینه از منابع زیرزمینی كشور نصب هوشمند از ضروریات است و بایستی دستگاه‌های متولی در این زمینه گام‌های اساسی بردارند.

مدیر عامل آب منطقه ای استان اردبیل نیز با اشاره به مصرف زیاد آب در استان معتقد است : پایین بودن قیمت آب یكی از دلایل مصرف بی‌حد و حصر منابع آبی است.

به گفته داود نجفیان، پایین بودن نرخ آب هیچ انگیزه‌ای را برای بالا بردن توان مصرف درست منابع آب ایجاد نمی‌كند در حالی كه باید این منابع را یك ثروت ملی بدانیم و به این مسئله آگاه باشیم كه مصرف 85 درصد منابع آب در كشور یك فاجعه است كه اگر در این زمینه چاره‌جویی نشود ما قطعاً با مشكلات و نارسایی‌هایی روبه‌رو می‌شویم.

او می افزاید : ما باید به سمت كشاورزی مدرن و صنعتی پیش برویم، چراكه سهم عمده‌ای از تولید كشور از طریق محصولات كشاورزی تأمین می‌شود در حالی كه باید راندمان آبیاری افزایش یافته و از مصرف بی‌رویه آب در این حوزه جلوگیری شود.

وی استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری را به كشاورزان توصیه كرده و ادامه می دهد: باید راندمان آبیاری را تا 70 درصد افزایش دهیم، چراكه در منطقه خاورمیانه، ایران جزء كشورهایی است كه راندمان آبیاری آن به طور متوسط كمتر از 50 درصد است.

نجفیان با اشاره به ضرورت اصلاح الگوی مصرف آب در بخش كشاورزی بر كشت گلخانه‌ای و تولید مجموعه‌های صنعتی نیز تاكید می كند .

مسوولان نظارتی در امور آب اردبیل می گویند : در سال گذشته 124 چاه غیر مجاز در استان پر شده است و این روند همچنان ادامه دارد.

نصب كنتور هوشمند ، تقلیل منصوبات و كاهش مصرف آب در چاه های عمیق كشاورزی و مدیریت مصرف آب با نهادینه كردن كشاورزی صنعتی و مدرن از جمله اقداماتی است كه دستگاههای اجرایی استان برای دوری از بحران آب انجام می دهد.

به هر حال وضعیت آب هر روز در حال بدتر شدن است و شعار صرفه جویی باید از تمركز در روزهای خاص سال به تمام روزهای سال گسترده شود. توجه به صرفه جویی آب باید از بخشی خارج و با انتقال به فرابخشی مورد توجه همه آحاد جامعه قرار گیرد.

باید به خاطر داشته باشیم ، آب هیچ جایگزینی ندارد و هم اكنون صدای بحران آب در جهان پیچیده است و در صورت توجه نكردن به این بحران ، سهم نسل آینده از آب بسیار زودتر از حد تصور به اتمام می رسد.

گزارش : مینا میرقاسمی

3006/6016