امروز تنها رگه‌هایی از چموش و چموش‌دوزی كه تداعی‌گر پای‌افزار میرزا كوچك خان جنگلی نیز هست را می توان در ماسوله جست و قدك‌بافی كه روزگاری در قامت نوعی از لباس محلی مردان این سرزمین، نمادی از سازش با طبیعت در زمستان بود امروز به كلی از بین رفته و رنگرزی طبیعی رنگ و رخ باخته است.
اگرچه پای‌افزار چموش كه امروز به نشانی از شهرك تاریخی ماسوله بدل گشته و بوی قدمتش از فرسنگ ها به مشام می رسد، این روزها جای كفش را نمی گیرد اما به حرمت هزاره‌ها تلاش می شود تا این رشته از هنر صنایع دستی كه نشان اصالت نیز دریافت كرده، به قوت آموزش ماندگار شود.
چموش پای افزاری بی پاشنه است كه با چرم گاو دباغی شده، كاموا، پارچه، چسب و موم رنگین می شود و نوع متداول آن دارای بندها و تسمه‌های بلند است كه به ساق پا پیچیده می شود و ناخودآگاه تداعی گر زمان میرزا كوچك خان جنگلی می شود.
نوع دیگر چموش بدون تسمه و بند است ولی مانند نوع بند دار، نوك عقابی و برگشته دارد و در گذشته روستاییان، دامداران و كشاورزان گیلانی از چموش استفاده می‌كردند.
قدك بافی و رنگرزی رشته های دیگری از صنایع دستی گیلان بوده كه امروز در هجوم زمان رنگ باخته و شاید بسیار بسیار به ندرت بتوان كسی را در دل روستاهای گیلان یافت كه این شاخه های كهن هنری را پی بگیرند.
زیبا خسروانی پیش تر مدرس زبان انگلیسی بوده و امروز بواسطه علاقه به رشته چادرشب بافی در روستای قاسم آباد سفلی از توابع شهرستان رودسر، قید تدریس را زده و رشته چادرشب بافی را پر قدرت پی گرفته و بسیار راضی است اما تنها مشكلش را بیمه عنوان می كند .
وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید : قدك بافی چون چادرشب بافی یكی از رشته های صنایع دستی شرق گیلان و قاسم آباد بوده كه امروزه، هیچكس را نمی توان یافت كه در این زمینه فعالیت كند.
وی ادامه می دهد: قدك نوعی پارچه تك رنگ پشمین بوده كه برای شلوار آقایان در زمستان مورد استفاده قرار می گرفته و قابلیت تغییر كاربری نداشته و از طرفی مردان امروز با توجه به تغییرات اقلیمی و گرم شدن هوا نسبت به گذشته، حاضر به استفاده از آن نیستند.
خسروانی می گوید: پیشتر پشم گوسفندان را تبدیل به نخ و سپس آنها را به شیوه سنتی و با گل های وحشی رنگ می كردند كه امروز بدلیل فراوانی كامواهای رنگین رنگرزی نیز برچیده شده است.
وی تصریح می كند : امروز اگر چادر شب بافی های ثمره دست مادربزرگان را ببینید و با چادرشب های امروزی مقایسه كنید اگرچه ذوق دلچسب تری در آنها نهفته، اما هنگام شست و شو رنگ پس می دهند و از همین رو ، گرایش رنگرزی به شیوه سنتی از بین رفته و نخ ها و كامواهای رنگین جای آنها را گرفته اند.
سمیه پورآقا هنرمند دیگری است كه قدك را در كاربرد امروز بیهوده می داند و می گوید : با این همه تنوع در لباس دیگر جوانان به قدك دل نمی بندند و آن را قدیمی توصیف می كنند و البته تهیه قدك نسبت به پارچه های صنعتی امروز بسیار دشوارتر است و كسی حاضر نیست آن زحمت را متقبل شود .
وی وضعیت توجه به صنایع دستی امروز را قابل مقایسه با دوره های قبل نمی داند و می گوید : اگرچه امروز حرمت بیشتری برای تولیدات هنری هنرمندان قائل هستند اما هنوز گره های مشكلات بسیاری پیش روست كه می باید به دست مسئولان باز شود كه یكی از مشكلات بیمه و دیگر تسهیل كردن روند ارائه تسهیلات به هنرمندان است.
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان نیز در گفت وگو با ایرنا بیان كرد: تلاش بسیاری در راستای ماندگاری از طریق آموزش انجام داده ایم كه متاسفانه بخشی از آن بی ثمر مانده و رشته قدك بافی به كلی منسوخ شده است.
سلمان شاه محمدی افزود: چموش دوزی، یكی از هفت رشته گیلان است كه نشان اصالت دریافت كرده اما متاسفانه استقبال برای آموزش كم است بطوریكه از 20 نفر بانوی آموزش دیده در این حوزه، ثمری حاصل نشد و در دور جدید آموزش ها ، بناست گروه شش نفره ای از آقایان این هنر را فراگرفته و در این زمینه فعالیت كنند.
وی ادامه داد: همچنین در شاخه رنگرزی طبیعی به سبب وجود رشته ابریشم كشی طبیعی می بایست همه فرایند بصورت طبیعی انجام شود كه در این حوزه، 20 نفر زیر نظر استادان دانشگاه رشته رنگرزی طبیعی را آموزش می بینند.
شاه محمدی با تاكید بر اشتغالزایی رشته های صنایع دستی اظهار داشت: میراث تاریخی ما، هویت ماست و به همین سبب دوره های آموزشی برای حفظ و ماندگاری رشته های در معرض خطر منسوخ شدن برگزار می شود.
وی فروش محصولات صنایع دستی را یكی از دغدغه‌های هنرمندان دانست و خاطرنشان كرد: بازارهای صنایع دستی و نمایشگاه ها فرصتی مناسب برای عرضه محصولات تولیدی در حوزه صنایع دستی بوده كه طی سال های اخیر در نقطه توجه اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان قرار گرفته است.
از 90 رشته صنایع دستی گیلان، 71 رشته فعال است و تاكنون شش هزار و 298 هنرمند هنرهای سنتی و صنایع دستی استان بیمه شده اند.
تاكنون 64 محصول از اقلام صنایع دستی گیلان نشان مرغوبیت و همچنین هفت كالا نشان یونسكو دریافت كرده‌اند كه این خود، افتخاری در حوزه فرهنگ و هنر استان است.
همچنین چادرشب و گلیم گیلان نشان جغرافیایی كسب كرده و تاكنون هشت استاندارد ملی نیز در چهار رشته در حوزه تولید رشتی دوزی، مرواربافی، چادرشب بافی و سفال سنتی گیلان دریافت شده است.
رشتی دوزی ، لباس محلی ، چادرشب بافی ، خراطی ، چوب تراشی ، گره چینی ، نازك كاری ، منبت و معرق چوب ، حصیربافی ، بامبوبافی ، مرواربافی ، سفالگری ، كاشی معرق ، مینای خانه بندی ، چلنگری ، قلمزنی ، گلیم بافی ، جاجیم بافی ، شال بافی ، نمد مالی ، جوراب بافی ، عروسك بافی و قلاب بافی برخی از هنرهای سنتی و صنایع دستی گیلان است.
بالغ بر 21 هزار هنرمند صنایع دستی گیلان در بیش از 80 رشته فعالیت می‌كنند.
گزارش از: مرضیه ضامن
1881/2007/1042
رشت - ایرنا - صنایع دستی گیلان را به سبب ذوق و اصالت، قدمتی هویدا نیست اما در كشاكش زمان، زندگی ها دیگر شده و هجوم برندها گاه میراث را هم می بلعند و در این گذر، شاخه هایی از صنایع دستی استان همچون چموش دوزی، قدك بافی ، رنگرزی و ... با چموش زمان دست و پنجه می سایند.