استحكام هويتي به مثابه يك سرمايه اجتماعي تهديد مي شود

به گزارش روز يكشنبه ايرنا از روابط عمومي پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري، عليرضا حسن زاده اين مطلب را در همايش ملي «مطالعات اجتماعي ميراث فرهنگي » مطرح كرد.
وي با اشاره به بخشي از مقاله اش با عنوان «وحدت ملي، ميراث فرهنگي و محيط زيست» گفت: در حالي كه توسعه پايدار بر مبناي دو ركن توسعه همسو با حفظ ميراث فرهنگي و محيط زيست تعريف مي شود، مدل ها و الگوهاي توسعه در ايران در خلال يك صد سال اخير، ما را با چالش هايي رو به رو مي سازد، كه مي توان از آنها با نام هايي چون «زيست محيطي شدن فقر» و «قومي و ميراثي شدن فقر» ياد كرد.
حسن زاده افزود: اين چالش ها كه به ويژه با ظهور بحران هاي طبيعي چون زلزله، خشكسالي، سيل و غيره از يكسو و مادي - پولي شدن توسعه و فعاليت هاي اقتصادي در ايران شدت گرفته است، پايداري و استحكام هويتي را به مثابه يك سرمايه اجتماعي ديرين و فرهنگي تهديد مي كند.
رئيس پژوهشكده مردم شناسي تصريح كرد: ميراثي و فرهنگي شدن جامعه در برابر شي و پولي شدن آن به عنوان يك الگوي مصرف كننده قرار دارد حال آنكه اقتصاد و صنعت ميراث و نيز اقتصاد سبز خود پايه هاي گردشگري پايدار هستند.

** تجربه سيل 98 و درس هايي براي آينده
علي كريمي، استاد گروه علوم سياسي دانشگاه مازندران ديگر سخنران اين همايش به بيان گوشه اي از مقاله «روان زخم ها و همبستگي ملي؛ تجربه سيل 98 و درس هايي براي آينده »پرداخت و گفت: تجربه رخدادهاي طبيعي يا انساني ناگوار، هراس انگيز و خسارت بار در تاريخ حيات ملت ها امري گريزناپذير است.
وي افزود: اين روان زخم هاي طبيعي مانند سيل، زلزله، آتش سوزي پهن دامنه، طوفان هاي سهمگين يا انساني مانند جنگ، ترور، نسل كشي و مهاجرت اجباري، اعضاي جامعه را با واقعه اي هراس آور، استرس زا و موقعيتي نامطمئن روبرو مي كند كه آثاري ديرپا بر خودآگاهي گروهي آنها برجاي مي گذارد، خاطرات جمعي آنان را هميشه تحت الشعاع قرار مي دهد و هويت آينده شان را به شيوه هايي بنيادين متأثر مي كند.
وي اظهار داشت: نحوه مديريت و مواجهه جامعه و نظام سياسي با روان زخم ها مستلزم توجه به ملاحظات و متغيرهاي گوناگون روانشناختي، جامعه شناختي، اقتصادي، سياسي، بهداشتي و درماني از يك سو و شناخت مختصات شخصيتي، مهارت ها، توانش هاي متعدد اعضاي جامعه و ظرفيت و ويژگي هاي محيطي اجتماعي، نهادين و فرهنگي از سوي ديگر است.
كريمي بيان كرد: اين نوشته بر رابطه ديالكتيكي مديريت روان زخم ها با مقوله هويت ملي و همبستگي اجتماعي تمركز دارد چه همبستگي ملي مستحكم از رهگذر تجلي عملي ارزش هايي مانند تعهد و مداخله مدني، ارتقاي سرمايه اجتماعي، اعتمادپذيري، بهبود سطح تعاملات اجتماعي و فعاليت هاي داوطلبانه انجمني كه لازمه زيست در موقعيتهاي تروماتيك است، مديريت روان زخم ها را تسهيل مي كند.
وي افزود: از ديگرسو روان زخم ها كه آميخته با فشارهاي روحي جمعي، ترس و نااطميناني است، سبب ساز انگيزش و بروز رفتارهاي جامعه گرايانه شامل همدلي، مشاركت، همكاري، دگرخواهي، مروت و جوانمردي مي شود.
وي تصريح كرد: درس مهم سيل 98 لزوم توجه همزمان به مؤلفه هاي شخصيتي و نهادين و متغيرهاي روان شناختي - جامعه شناختي و سياسي - نهادين است.

** ميراث؛ تنش بين برساخت اجتماعي و سوداي ثبات
مهرداد عربستاني رييس انجمن انسان شناسي ايران و عضو هيات علمي دانشگاه تهران نيز در ادامه اين همايش با بيان مختصري از مقاله با عنوان «ميراث؛ تنش بين برساخت اجتماعي و سوداي ثبات» گفت: در حالي كه يكي از اصول مفروض در علوم اجتماعي ماهيت «برساخته» واقعيت اجتماعي است، همچنان عموماً ميراث فرهنگي به منزله امري ذاتي، غيرساختگي و غير قابل تغيير قلمداد مي شود.
وي افزود: تمايلي كه بر سازوكارهايي مبتني بر اقناع و اثبات اصالت استوار هستند؛ گفتمان ميراث فرهنگي عموماً بر نفي ساختگي و انتخابي بودن اين مفهوم اتكاء دارد تا بتواند زمينه اي با ثبات براي اتحاد و هويت گروهي به دست دهد.
وي با بيان اينكه در اينجا اين تصور وجود دارد كه ميراث مي تواند ايستادنگاه با ثباتي را تدارك ببنيد كه هويت ويژه اي بتواند بر پايه هاي آن استوار شود تصريح كرد: به عبارت ديگر مي توان گفت كه عملاً مصاديق ميراث فرهنگي- همچون بناها، سنت ها و آداب، و كلاً آنچه ميراث ملموس و ناملموس ناميده مي شود، همچنين نقاط محوري (nodal point) يك گفتمان هويت ويژه به كار گرفته مي شوند.
عربستاني تصريح كرد: ناسازگاري يا آنتاگونيزم از جايي شروع مي شود كه گفتمان هاي هويتي متفاوت، براي شكل دهي هويت مطلوب شان نقاط محوري متفاوتي را برمي گزينند و يا اين نقاط را با معاني متفاوت پر مي كنند اينجاست كه تنش شمول و خروج عناصر ملموس و ناملموس ميراثي به عنوان بُعدي از تنش هويتي شكل مي گيرد.

** آسيب شناسي رشد نامتجانس هويت قومي در ارتباط با هويت ملي
«آسيب شناسي رشد نامتجانس هويت قومي در ارتباط با هويت ملي» عنوان مقاله اي بود كه در ادامه توسط احمد رضايي دانشيار گروه علوم اجتماعي دانشگاه مازندران ارايه شد.
وي با اشاره به اينكه طبيعت ايران از تنوع زيادي برخوردار بوده و همزمان در آن چهار فصل قابل مشاهده است گفت: مردماني كه در در اين سرزمين زندگي مي كنند داراي فرهنگ هاي متنوعي هستند بطوري كه در يك جغرافياي كوچك به زبانها و گويش هاي زيادي تكلم مي كنند.
وي افزود: فرش به عنوان نماد هنر ايرانيان در عين تنوع در رنگ و نقشه و بافت از يك وحدت كلي نيز برخوردار است و مشاهده هارموني آن هربيننده اي را به ياد اين مردم و اين سرزمين رهنمون مي كند.
او تصريح كرد: به قول «ميچل كلر» در كتاب «شورش و شورشگري» اين تفاوت ها دو گونه هستند مسائل در سرزميني و مسائل بر سرزميني: در گونه اول (در سرزميني) تفاوت ها ذاتي است و در طول تاريخ بدون دستكاري مصنوعي انسان ها شكل گرفته است مثلا زبان فارسي در يك تاريخ چند هزار ساله در اين فلات شكل گرفته است و در ادوار مختلفي به آن فارسي قديم، ميانه و جديد نام نهاده اند.
وي گفت: دوم، مساِئل بر سرزمين اشاره به تفاوت هايي است كه حكومت گران با دخالت هاي نابجاي خود قصد دستكاري يا مهندسي فرهنگ را داشته اند مانند كوچ هاي اجباري و يا سركوب و تلاش جهت جايگزين كردن فرهنگي با فرهنگ بومي مانند تلاش رضا شاه براي يكسان سازي لباس و زبان ايرانيان در دوران كوتاه حكومت خود.
رضايي خاطرنشان ساخت: ايرانيان در طول زندگي مشترك چند هزار ساله خود آموخته اند كه عليرغم برخي تفاوت ها زندگي مسالمت آميزي در كنار هم تجربه كنند.
دانشيار گروه علوم اجتماعي دانشگاه مازندران گفت: با تغيير سياستگذاري هاي پهلوي اول و دوم در دوران مدرنيته، قوم گرايان و نخبگان قومي با استفاده از تفاوت هاي «در سرزميني» و بر ساخت كردن آنها در مقابل مسايل «بر سرزميني» دست به مقاومت زده و عليرغم اين كه هويت هاي محلي و قومي و ملي و فرا ملي در طول هم مي باشند اين نخبگان آن ها را در عرض يكديگر مطرح كردند و سعي در القاي آن نمودند.
فراهنگ**3377**3009