كمیجان دیار كهن با جاذبه های طبیعی ناشناخته

این شهرستان خوش آب و هوا از سمت شمال با زرندیه، تفرش، از غرب با استان همدان، از جنوب با خنداب و اراك و از شرق با تفرش همسایه است و به سبب سرسبزی و مناظر بكر در فصل بهار سفر به آن دلنشین است.
اغلب ساكنان شهرستان كمیجان با زبان تركی تكلم می كنند و این دیار مردمانی مهمان نواز دارد.
مدرسه لامیه میرزا اصغر رجیل (عصر صفویه)، قلاع روستاهای وفس، آقجه كهریز، فامرین، چهرقان، قلاع كمیجان، غار قلعه جوق (عصر ساسانیان)، امامزادگان درویشان و امامزاده عباس از جمله مكان های تاریخی و زیارتی شهرستان كمیجان است.
شهر كمیجان زادگاه عارف فرزانه شاعر بزرگ قرن هفتم استاد فخرالدین كمیجانی همدانی استاد لسان الغیب حافظ و مركز ایل بزچلو یكی از ایلات بزرگ ایران به فرماندهی سردار آدور بادور كه در جنگی سپاه عثمانی را به سركردگی شیبك خان شكست داده و سربریده شیبك خان را به شاه عباس ارمغان می دهد این ایل در تاسیس سلسله صفویه نقش اصلی را داشت.
كوهستان های رسوبی و آهكی این شهر كلكسیون سنگواره ها و عرصه های مطالعات زمین شناسی است.
سمقاور، فتح آباد، فضل آباد، آمره، چهرقان، فامرین، خسروبیگ، سوران، محمودآباد، خیرآباد، سبزآباد، اسفندان، چلبی، كلوان، خمارباغی از جمله روستاهای شهرستان كمیجان و گردو، بادام ، كشمش، شیره انگور از چمله محصولات كشاورزی این شهرستان است.
روستای چهرقان از توابع شهرستان كمیجان در دهستان خسروبیگ بخش مركزی این شهرستان قرار دارد كه دارای طبیعتی چشم نواز است و فرصت گذرانی نوروزی در ان خاطرات شیرین را به یادگار می گذارد.
روستاهای وفس، آمره، استهری، طرلان و راستگویان نیز در همسایگی روستای چهرقان قرار دارند كه سراسر پهنه آن ها چون تابلویی بكر و جذاب از زیبایی های طبیعی است.
واژه چهرقان معرب چهرگان بوده و اهالی این روستا تات هستند و زبان تاتی را با گویش وفسی سخن می‌گویند.
فاصله روستای چهرقان تا كمیجان 20 كیلومتر است و و حدود 2 هزار نفر در قالب 450 خانوار در آن زندگی می كنند.
چهرقان روستایی است كه قدمتی دیرینه دارد و در ابتدا به عنوان چراگاه استفاده می شده اما به علت اینكه مكان مصفا بوده ومنابع آبی زیادی را در دل خود جای داده و زیبایی های منطقه كوهستانی آن آرامش بخش است در گذر زمان به كانون زیستی تبدیل شده و این خطه حرف های زیادی را از تاریخ كهت ایران زمین در خود دارد.
چهرقان در میان كوه های مرتفع منطقه قرار گرفته و دارای زمستان های بسیار سرد است و به سبب كوهستانی بودن بخش اعظم زمین های كشاورزی دارای شیب بوده و به صورت دیم قابل كشت است.
منبع تامین آب روستا از چهار رشته قنات و یك دهنه چشمه كه هر سال آب آن در حال كاهش است تامین می شود.
محصولات كشاورزی این روستا بیشتر شامل غلات (گندم و جو)و حبوبات (نخود و عدس )بوده و باغات روستا نیز شامل درختان زرد آلو سیب گردو سنجد وانگور و درخت های غیر مثمر است.
بقایای آتشكده فردقان مربوط به دوره ساسانیان نیز در دهستان خنجین، روستای فردقان بخش مركزی كمیجان هنوز پا برجاست و سالانه گردشگرانی برای دیدن آن به این خطه سفر می كنند.
این اثر در تاریخ 18 اسفند 1387 با شمارهٔ ثبت 25019 به ‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و از نظر موقعیت جغرافیایی در دل روستای فردقان در شمال غربی فراهان بر روی تپه ای مجاور فراهان واقع شده كه در زمان ساسانیان محل پاسداشت آتش بوده است.
اگرچه بخش مهمی از این آتشكده ودیوارهای قلعه تخریب شده اما هنوز این اثر عظمت تاریخی دارد.
ارتفاع دیوار اصلی باقی مانده حدود 9 متر، قطر پی های آن حدود پنج متر و همه از سنگ و ساروج است.
وسط قلعه، تعدادی پی های سنگی به قطر پنج متر وجود دارد كه می توان بازمانده تالارهای متعدد و آتشگاه و نیایشگاه باشد.
در ضلع شمالی قلعه، در زیرزمینی كه در حال حاضر آغل گوسفندان و انبار علوفه است، تعداد چهار ستون به قطر حدود 2 و نیم متر از آجر و ساروج دیده می شود.
بقعه امامزاده شاهزاده حسین، بالای كوه حاجی رضوان مشرف بر روستای وفس در نزدیكی شهرستان كمیجان در استان مركزی قرار دارد.
حاجی رضوان عنوان محلی شاهزاده حسین از نوادگان امام موسی كاظم (ع) است كه دارای كرامات بسیاری است و افراد زیادی را از شهرهای دور و نزدیك مخصوصا اراك، تهران، قم، كمیجان، همدان و روستاهای اطراف به سمت خود می‌كشاند.
روستای وفس نیز با طبیعت زیبا و دلنشین از شمال غرب به كوه قلعه گیری و از جنوب شرقی به كوه دزلی می رسد و مساحت تقریبی آن 20 كیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا 2 هزار و 100 متر است كه سرسبزی و طراوت آن در فصول بهار و تابستان به زیبایی مناطق شمال كشور است.
علاوه بر طبیعت رنگارنگ، موقعیت استقرار و هنر معماری نیز در وفس دیدنی است و كوچه باغ های مصفای آن هر گردشگری را به وجد می آورد و به عنوان ظرفیت قوی اكوتوریسم استان مركزی مطرح است.
كوهنوردی و غارنوردی با وجود ارتفاعاتی نظیر كوه «قلنجه» با ارتفاع حدود 2 هزار و 745 متری در زاویه جنوبی روستا و مناطق پست اما سرسبز و زیبا در شمال وفس با ارتفاعی كمتر از یكهزار و 550 متر نیز از ظرفیت های طبیعی بالقوه این خطه است كه می تواند موجب رونق گردشگری ورزشی شود.
ارتفاعات «هرسهول»، «دی نسا»، «قلعه كهنه»،«گااول»، «ماندر»، «گاپو»، «حاجی رضوان»، «كله موشمای»، «دبرین» ، «خیبر» و «آبی رنگ» نیز از دیگر ارتفاعات مهم اطراف وفس است كه در فصل بهار جلوه های خاصی را در خود دارد و برای دوستداران طبیعت حضور در این مناطق خالی از لطف نیست.
سنگواره های موجود در كوه های اطراف وفس به عنوان سندی محكم حكایت از قدمت دیرین این دیار دارد و در گذشته های دور این نواحی بخشی از مناطق كم عمق دریایی به نام «تیس» بوده كه طبق تحقیقات زمین شناسان، تا اوایل دوران سوم زمین شناسی(میوسن) در منطقه هایی از ایران مركزی از جمله وفس، گسترده بود.
شكل گیری سازه های آهكی و دولومیتی در طول زمانی بس دراز در منطقه وفس خالق یكی از اعجاب انگیز ترین كلكسیون های طبیعی در مجموعه غار قلعه جوق شده كه این ظرفیت گردشگری نیز به عنوان جاذبه ای قوی باید در كانون توجه قرار گیرد.
بافت كالبدی روستای وفس و نوع معماری خانه ها، ابنیه مذهبی و خدمات عمومی بیشتر با ویژگی های اقلیمی و طبیعی سازگاری دارد و بسیار جذاب است، خانه های مسكونی روستا به صورت متراكم و پلكانی بر دامنه كوه گسترده شده و ایوان های فراخ و بامهای یكدست ویژگی آن هاست كه جلوه ای خاص را ایجاد كرده است.
یكی از جاذبه های گردشگری وفس وجود 16 مسجد در این روستا است كه گل سرسبد آن ها با نام مسجد جامع قدمتی به درازای هفت قرن دارد.
در روستای وفس علاوه بر مساجد، بارگاه امامزاده حسین موسوم به (حاج رضوان)، امامزاده اسماعیل و امامزاده یحیی نیز وجود دارد و زیارتگاه حاجی رضوان وفس نیز متعلق به شاهزاده حسین(ع) از نوادگان امام موسی كاظم (ع) است كه دارای كرامات بسیاری است و هرسال افراد زیادی را از شهرهای دور و نزدیك به خصوص اراك، تهران، قم، كمیجان، همدان و روستاهای اطراف به سمت خود می كشاند.
اگرچه پیشه اغلب ساكنان وفس كشاورزی است اما،كارگاه های بافت قالی نیز از جمله منابع درآمدی خانوارهای وفسی است كه خود حال و هوای خاصی دارد و با ورود به آن ها باغی هزار طرح و نقش مقابل دیدگان گشوده می شود.
گویش «تاتی» كه از یادگارهای زبان ماد است در وفس به شكل اعجاب انگیزی زنده مانده و رواج دارد و مشاهده مردمانی كه به شیوه گفتارسه هزار سال قبل با هم ارتباط می گیرند برای هر گردشگری زیبا و جذاب است.
ابراهیم دهگان در كتاب فقه اللغه گویش وفس را از لهجه های قدیم پارسی باستان و شاخه ای از تاتی نامیده كه دارای ویژگی های دستوری و واژگانی منحصر به فرد است و در فصلنامه شماره 15 و 16 راه دانش استان مركزی نیز آمده كه گویش تاتی در بخشی از نواحی روستایی استان مركزی از جمله وفس به عنوان «جزیره زبانی»مطرح است كه به لحاظ مردم شناسی و زبان شناسی بسیار اهمیت دارد و نشانگر حفط درون مایه های اصیل فرهنگی در برابر تغییرات وسیع حوزه جغرافیایی اطراف است.
روستای وفس علاوه بر جلوه های طبیعی و فرهنگی خاص سوغات متنوعی نیز دارد كه نمونه آن انواع زیراندازهای نفیس و رودوزی سنتی است.
گیوه بافی و ساخت تخته گیوه از دیگر هنرهای مردم تاتی زبان روستای وفس است كه از مدت ها قبل در این منطقه رواج داشته است و این صنایع دستی یكی از بهترین پاپوش ها است، بافت تخته كشی گیوه حرفه ای ظریف و خاص است كه در وفس شغلی ویژه محسوب می شود و عده ای در تابستان و زمستان به آن اشتغال دارند.
بافت انواع دستكش، جوراب های پشمی، سوزن دوزی، سبد بافی، نمد مالی و جاجیم بافی از دیگر صنایع دستی و سوغات این خطه است كه به طور قطع برای گردشگران نوروزی از جذابیت بالایی برخوردار است.
رونق كشاورزی در این روستا موجب شده كه انواع خشكبار و میوه های فرآوری شده، كشمش و لبنیات تازه و طبیعی، شیره انگور به عنوان سوغات با كیفیت برای گردشگران به وفور وجود داشته باشد.
استان مركزی از دیرباز به دیار عالم پرور شهرت داشته و در این میان روستای وفس نیز بزرگانی نظیر آیت الله شیخ عبدالنبی وفسی عراقی (مرجع تقلید)، حاج محمد خان دارابی (حكیم گیاهی)، سید عبدالحمید (اولین شهید مشروطیت)،سید محمود نبوی (اولین وكیل دادگستری ایران) محمدرضا اشراق (اولین قاضی دیوان عالی كشور) را در دامن خود پرورش داده است.
بافت انواع دستكش، جوراب های پشمی، سوزن دوزی، سبد بافی، نمد مالی و جاجیم بافی از دیگر صنایع دستی و سوغات این خطه است كه به طور قطع برای گردشگران نوروزی از جذابیت بالایی برخوردار است.
رونق كشاورزی در این روستا موجب شده كه انواع خشكبار و میوه های فرآوری شده، كشمش و لبنیات تازه و طبیعی، شیره انگور به عنوان سوغات با كیفیت برای گردشگران به وفور وجود داشته باشد.
این روستا با حدود هزار و 607 نفر جمعیت، اقلیم زیبا و ساختار و معماری خاص از مناطق دیدنی استان مركزی است و سالانه حدود 12 هزار گردشگر از آن دیدن می كنند.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مركزی نیز در خصوص روستای وفس گفت: روستای وفس نمونه كاملی از جذابیت های متنوع فرهنگی، تاریخی و طبیعی را در خود دارد و تلاش بر این است كه گردشگری روستا به عنوان یك روز تجربه عملی در امور روزمره در این روستا اجرایی شود.
«علیرضا ایزدی» افزود: وجود دستكندهای زیرزمینی، ساختار اعجاب انگیز طبیعت منطقه، ده ها جاذبه تاریخی و مذهبی و گویش خاص مردم از موضوعاتی است كه در طرح رونق گردشگری و بومگردی این روستا به آن توجه خاص موجود دارد.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مركزی گفت: آیین «سوت آشی» منطقه بزچلو از توابع شهرستان كمیجان امسال در فهرست آثار ناملموس ملی به ثبت رسید.
«محسن كریمی» افزود: این آیین مربوط به نظام جمع آوری شیر دام ها توسط زنان است كه هرسال در نیمه دوم اردیبهشت‌ماه یا نیمه اول خردادماه آغاز می شود.
وی اظهار داشت: زنان برای برگزاری این آیین شاد، با كمك اعضای خانواده وسایل مورد نیاز مانند زیرانداز، ظروف، آشپزخانه، مایحتاج خوراكی را به دل طبیعت برده و اقدام به پخت آش می كنند.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری افزود: كارویژه این آیین كهن تقویت همدلی در ارتباط جامعه محلی است و در این زمینه مرد‌ها كه صبح زود برای كاربه صحرا می‌روند نیز برای مشاركت در این جشن قبل از ظهر در كنار آب روان به سایر اعضای خانواده خود ملحق می‌شوند.
كریمی اظهار داشت: از جمله مهم‌ترین نكاتی كه دراین مراسم حائز اهمیت است، شور و شادی است كه در میان مشاركت جویان ایجاد می كند و ارحام نوازی و كمك به خانواده های كمتر برخوردار نیز در این آیین مد نظر است.
وی عنوان كرد: این رسم از دیرباز آیین در كنار آب‌های جاری و در دل طبیعت دایر برگزار شده و تجمع برای برگزاری آن به طور معمول در كنار مظهر قنات اصلی است.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مركزی اظهار داشت: آیین های معنوی خرده فرهنگ ها داشته های هویتی هر استان هستند و حفظ آن ها كه به آبشخور اصلی فرهنگ ایرانی اسلامی وصل است امری مهم محسوب می شود.
كمیجان در شمال غربی استان مركزی واقع شده و فاصله آن با اراك مركز این استان 95 كیلومتر است.
1955/6013/