توقف پيشروي پول پرقدرت

مطابق آمار بانك مركزي، ميزان اين بدهي‌ها در اسفند ماه سال قبل 132 هزار ميليارد تومان گزارش شده بود كه تا مهرماه سال‌جاري تا سطح 160 هزار ميليارد تومان نيز افزايش يافت؛ اما در دو ماه انتهايي پاييز، بدهي‌هاي بانك‌ها روند كاهشي ثبت كرد تا به سطح كمتر از 150 هزار ميليارد تومان برسد. كارشناسان معتقدند دو عامل در اين خصوص اثر بيشتري داشته‌اند. نخست اينكه در ماه‌هاي اخير، رشد سپرده‌هاي غيرديداري بانك‌ها افزايش يافته و از اين سو، تجهيز منابع بانك‌ها در شرايط مساعدتري قرار دارد؛ درنتيجه نياز به استقراض از منابع بانك مركزي كاسته شده است. نكته ديگر اينكه با كاهش تقاضاي تسهيلاتي در ماه‌هاي اخير، بانك‌ها نقش فعال‌تري در بازار بين بانكي بازي مي‌كنند و تامين منابع از اين بازار نيز براي بانك‌ها جايگزين منابع بانك مركزي شده است. بدهي بانك‌ها به بانك مركزي، يكي از عوامل غالب رشد پايه پولي در دو سال اخير بوده كه عقبگرد آن باعث توقف پيشروي پول پرقدرت در ماه‌هاي آتي خواهد شد.

بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه ميزان بدهي‌ بانك‌ها به بانك مركزي در آذر ماه براي دومين ماه متوالي نزولي شد. در آذر ماه سطح بدهي بانك‌ها به بانك مركزي به كمتر از 150 هزار ميليارد تومان رسيد كه نسبت به ماه قبل افت 5 درصدي را تجربه كرده است. در آبان ماه نيز افت ماهانه بدهي بانك‌ها به بانك مركزي حدود 2 درصد گزارش شده بود. به نظر مي‌رسد كاهش تقاضاي تسهيلاتي، افزايش منابع بلندمدت بانك‌ها و فعال شدن بانك‌ها در بازار بين بانكي در اين روند نزولي اثرگذار بوده است. بدهي بانك‌ها به بانك مركزي يكي از اجزاي پايه پولي از سمت دارايي‌ها محسوب مي‌شود و كاهش رشد اين جزء باعث افت رشد پول پرقدرت خواهد شد.

** تصفيه حساب بانك‌ها با بانك مركزي
بانك مركزي آمارهاي پولي و بانكي را در آذر ماه سال جاري منتشر كرد. اين در حالي است كه چند روز پيش، پس از يك وقفه نسبتا طولاني، آمار پولي و بانكي، آبان ماه در اختيار مخاطبان قرار گرفته بود. يكي از بخش‌هاي مهم اين آمارها، وضعيت ترازنامه بانك مركزي است كه صورت دارايي و بدهي‌هاي اين نهاد را به تصوير مي‌كشد. در اين بخش بررسي آمار بدهي بانك‌ها به بانك مركزي به‌عنوان يك جزء اصلي پايه پولي، از اهميت بالايي برخوردار است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه در آذر ماه سال جاري ميزان بدهي بانك‌ها به بانك مركزي به 8/ 149 هزار ميليارد تومان رسيده است. اين رقم نسبت به ماه قبل يعني آبان ماه حدود 5 درصد كاهش يافته است. ميزان بدهي بانك‌ها به بانك مركزي در آبان ماه 158.1 هزار ميليارد تومان گزارش شده بود. اين دومين ماه متوالي است كه رشد ماهانه بدهي بانك‌ها به بانك مركزي، منفي گزارش شده است. در آبان ماه نيز رشد ماهانه اين بخش منفي 2 درصد گزارش شده بود. بنابراين اين آمارها نشان مي‌دهد كه در دو ماه اخير، نقطه عطفي در مسير بدهي بانك‌ها به بانك مركزي ايجاد شده و روند آن نزولي بوده است. اين روند كاهشي در آمار سالانه نيز قابل مشاهده است. در آذر ماه سال جاري نسبت به مدت مشابه سال قبل اين رشد به ميزان 32.5 درصد گزارش شده است. اين رقم در آبان ماه سال جاري در سطح 43.2 درصد بوده است. بنابراين بيش از 10 واحد درصد از رشد نقطه به نقطه بدهي بانك‌ها به بانك مركزي نيز كاسته شده است. در نتيجه طي دو ماه اخير، بانك‌ها بخشي از بدهي‌هاي قبلي خود را با بانك مركزي صاف كرده‌اند. بنابراين مي‌توان پيش بيني كرد كه اثر اين عامل نيز در ماه‌هاي آتي بر پايه پولي كاهش يابد. كارشناسان معتقدند مي‌توان چند عامل را در افت بدهي بانك‌ها مرتبط دانست. عامل نخست، كاهش تقاضاي تسهيلاتي در بانك‌ها است كه اين موضوع باعث مي‌شود بانك‌ها مشاركت بيشتري در بازار بين بانكي داشته باشند و در نتيجه تمايل براي استقراض از منابع بانك مركزي كاهش يابد. همچنين در ماه‌هاي گذشته با آرام شدن بازار ارز و افزايش رشد سپرده‌هاي بلندمدت و پايدار، به نوعي فرار سپرده‌هاي مدت‌دار از بانك‌ها كمتر شده و در نتيجه بانك‌ها تمايل كمتري به تجهيز منابع از سوي بانك مركزي دارند.

** رشد بدهي بانك‌هاي تجاري
بانك مركزي به‌طور مشخص در گزارش‌هاي خود اشاره نمي‌كند كه در ماه‌هاي گذشته كدام بانك‌ها بدهكارتر شده‌اند يا اينكه كدام بانك‌ها بدهي خود را تصفيه كرده‌اند. اما در يك دسته‌بندي اصلي، جزئيات تغيير بدهي بانك‌ها به بانك مركزي در سه دسته‌بندي، بانك‌هاي تجاري، بانك‌هاي تخصصي و بانك‌هاي غيردولتي و موسسات اعتباري وجود دارد. نوع اول بانك‌هاي تجاري است كه به نظر مي‌رسد در اين گزارش بانك‌هاي دولتي مدنظر است. زيرا در دسته‌بندي كه بانك مركزي در پايگاه خبري خود قرار داده، بانك‌هاي تجاري به دو گروه بانك‌هاي دولتي و غيردولتي تقسيم شده‌اند. بانك‌هاي تجاري دولتي نيز شامل سه بانك سپه، ملي و پست بانك هستند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد در آذر ماه سال جاري ميزان بدهي‌هاي بانك‌هاي تجاري به بانك مركزي به رقم 3.5 هزار ميليارد تومان رسيده كه نسبت به ماه قبل افزايش 5 درصدي را تجربه كرده است. البته در آبان ماه رشد بدهي اين گروه بانك‌ها منفي 14 درصد گزارش شده بود و نشان مي‌داد كه كاهش قابل توجهي در ميزان بدهي اين گروه بانكي ثبت شده بود. در اسفند ماه سال قبل ميزان بدهي بانك‌هاي تجاري به بانك مركزي در سطح 4.5 هزار ميليارد تومان قرار داشت. در آذر ماه سال جاري تنها 2.4 درصد از بدهي‌هاي كل بانك‌ها به بانك مركزي در گروه بانك‌هاي تجاري بوده است.

** افت بدهي بانك‌هاي تخصصي
گروه دوم از دسته‌بندي بانك‌ها، شامل بانك‌هاي تخصصي است كه در پايگاه خبري بانك مركزي، اين بانك‌ها شامل پنج بانك توسعه تعاون، توسعه صادرات ايران، صنعت و معدن، مسكن و كشاورزي است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد ميزان بدهي بانك‌هاي تخصصي به بانك مركزي در آذر ماه سال جاري به سطح 48.9 هزار ميليارد تومان رسيده است. اين رقم در آذر ماه رشد منفي يك درصدي را ثبت كرده بود، اما در ماه آبان رشد ماهانه بدهي بانك‌هاي تخصصي به ميزان 5 درصد گزارش شده بود. در اسفند ماه سال قبل ميزان بدهي بانك‌هاي تخصصي به بانك مركزي به ميزان 47.2 هزار ميليارد تومان بوده است. همچنين بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه در آذر ماه رشد سالانه بدهي بانك‌هاي تخصصي به بانك مركزي درسطح 13.5 درصد بوده است. در اين ماه بدهي‌هاي بانك‌هاي تخصصي به بانك مركزي 32 درصد كل بدهي را تشكيل داده است.

** دومين ماه كاهشي در بانك‌هاي خصوصي
در سومين تقسيم‌بندي بانك مركزي، بانك‌هاي غيردولتي و موسسات اعتباري قرار دارند. به نظر مي‌رسد در اين تقسيم‌بندي 20 بانك غيردولتي و 5 موسسه اعتباري وجود دارند. ميزان بدهي‌هاي اين گروه بانكي در آذر ماه 97.3 هزار ميليارد تومان بوده كه نسبت به ماه قبل، كاهش 8 درصدي را تجربه كرده است. اين دومين ماه متوالي است كه بدهي اين گروه بانكي روند نزولي را تجربه كرده، زيرا در آبان ماه نيز رشد ماهانه اين گروه بانكي معادل 4 درصد بوده است. بنابراين منفي شدن رشد كل بدهي بانك‌ها به بانك مركزي عمدتا به دليل افت بدهي‌هاي اين گروه بوده است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد رشد نقطه به نقطه اين گروه بانكي نيز كاهش قابل توجهي را ثبت كرده است. در آبان ماه رشد نقطه به نقطه بدهي بانك‌هاي خصوصي در سطح 86 درصد قرار داشت كه اين رقم در ماه آذر به سطح 65.4 درصد كاهش يافته است. به بيان ديگر، اين رشد در ماه آذر حدود 20 واحد درصد عقب‌نشيني كرده است. در آذر ماه سال جاري، نسبت بدهي‌هاي بانك‌هاي خصوصي به بدهي كل بانك‌ها در سطح 65 درصد قرار داشت. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه در اسفند ماه سال قبل رشد بدهي بانك‌هاي خصوصي به بانك مركزي در سطح 110 هزار ميليارد تومان بوده كه نشان مي‌دهد در سال جاري بيش از 10 هزار ميليارد تومان از اين بدهي كاسته شده است.

منبع: روزنامه دنياي اقتصاد؛ 1397،11،23
گروه اطلاع رساني **1699**2002