'دانشگاه مساله گريز' نقشي در توسعه كشور ايفا نمي كند

به گزارش ايرنا هادي خانيكي روز سه شنبه در آيين گراميداشت جشن چهل سالگي انقلاب اسلامي در دانشگاه شهيد چمران اهواز، بيان كرد: يكي از كارهاي جدي ولي مغفول در مطالعه توسعه در ايران، پژوهش دكتر مجيد تهرانيان است كه نتايج آن چند ماه پيش از پيروزي انقلاب اسلامي به عنوان سرمقاله نشريه علوم پژوهشكده ارتباطات درباره دانشگاه منتشر شده كه به دنبال ارزيابي توسعه در ايران و ارايه راهكار براي آن بوده است.
وي افزود: نتايج اين پژوهش نشان مي دهد كه نهاد دانشگاه در ايران در پيش از پيروزي انقلاب دچار بحران است؛ اكنون بايد بررسي شود چقدر از اين تصوير فاصله گرفتيم و يا بايد درباره آن تامل كنيم.
مديرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي، با بيان اينكه بر اساس اين پژوهش بحران دانشگاه جزيي از ابعاد گسترده بحران در ايران به شمار مي رود، ادامه داد: اين بحران دردانشگاه از سه جنبه سياسي، فرهنگي و آموزشي قابل بررسي است؛ از سوي ديگر بحران سياسي در دانشگاه پررنگ تر است كه در انقلاب اسلامي بيشتر نمايان است.
وي 'تحميل مصحلت سياسي روز بر مصالح دانشگاه ها توسط دولت ها كه هرگونه چاره انديشي و برنامه ريزي را ناممكن كرده'، 'انتساب روساي دانشگاه ها بر اساس روابط سياسي و بدون داشتن صلاحيت علمي'، 'تغييرات پي در پي و هتك حرمت دانشجو و استاد به وسيله سلب استقلال از دانشگاه ها كه صحنه دانشگاه را دچار تشنج كرده' و 'مديريت سياست زده دانشگاه كه درگير افراط و تفريط است' را از مشكلات دانشگاه در زمان پيش از پيروزي انقلاب اسلامي دانست كه ضرورت عاطفي و اجتماعي رشد دانشجو را ناديده مي گيرد.
خانيكي افزود: بر اساس پژوهش دكتر تهرانيان، اتحاد مثلث ميان دانشجوي تنبل با استاد بيسواد و مديريت نالايق دانشگاه، داراي منافع مشترك در تحميل سكوت است ولي دانشجوي هوشيار، استاد آگاه و مديريت مسئول به همراه آموزش هاي رسمي كلاسيك، هر كدام مي توانند به عنوان شهروند در جامعه كوچك دانشگاه نقش موثر و فعال را در بازسازي نظام دانشگاهي ايفا كنند و اين امر مستلزم شرايط آزادي لازم براي جريان آزمايش و خطاست كه تنها از راه ايجاد نوعي مصونيت سياسي و فرهنگي براي دانشگاه ها ميسر است.
به گفته وي، تصوير بحران دانشگاه پيش از پيروزي انقلاب اسلامي، منجر به نقش محوري و فعالي مي شود كه اين نهاد در مبارزه با رژيم شاه ايفا مي كند.
وي با تاكيد بر يافتن مساله امروز در دانشگاه، پس از 40 سال از انقلاب اسلامي، گفت: بايد ببينيم آيا دانشگاه امروز خود را در معرض پرسش دردمندانه قرار مي دهد؟ زيرا اين احتمال در دانشگاه وجود دارد كه در محيط علمي و آرام و بي دغدغه، كاري به مسايل كشور نداشته باشيم؛ اين در حاليست كه دانشگاه مساله گريز نمي تواند نقشي در توسعه انساني و فرهنگي كشور داشته باشد.
رييس انجمن مطالعات فرهنگي و ارتباطات افزود: امروز وقتي از توسعه صحبت مي كنيم، تنها بخش فيزيكي آن نيست، بلكه بايد ببينيم توسعه پيش از آن در فرهنگ و زبان ما چگونه تاثيرگذار بوده است.
وي گفت: توسعه به معني بالا رفتن ظرفيت مالي و معنوي نظام ملي، همچنين افزايش فرهنگ مدارا و خيرخواهي و سرمايه اجتماعي است؛در تعريف جديد از توسعه كه توسط 'آمارتياسن' مطرح شده نيز توسعه به معني بالا رفتن سطح مشاركت و آگاهي به حقوق خود است.
خانيكي ادامه داد:اگر مي خواهيم دانشگاه به توسعه برسد بايد نسبت و پيوند ميان كنش شهروندي در دانشگاه و علم و آموزش برقرار شود.
وي با انتقاد از اعضاي هيات علمي دانشگاه ها نيز گفت: تعداد كمي از هفت هزار و 500 استاد دانشگاه در كشور به مسايل جدي كشور ورود كرده و درباره آن صحبت مي كنند.
خانيكي با بيان اينكه دانشگاه وقتي مي تواند نقش تاريخي خود را ايفا كند كه مساله محور باشد، افزود: مساله بحران دانشگاه كه در سال 57 مطرح شده امروز به گونه اي ديگر در برابر ماست، بنابراين دانشگاه بايد امروز پاسخ دهد كه چقدر توانسته بر گسست و شكاف تاريخي غلبه كند و به چه ميزان توانسته وارد حوزه فرهنگ و سياست و اجتماع شود.
وي مساله توسعه انساني را فراتر از تربيت نيروي متخصص دانست و اضافه كرد: براي توسعه مادي و معنوي بايد به سمت نهاد دانشگاه برويم و متقابلا اگر مي خواهيم دانشگاه خلاق و زنده باشد، بايد با گفت وگو ديوارهاي بين آن و جامعه و نهادهاي قدرت و سياست را كوتاه كنيم.
به گفته وي، آنچه اكنون فاصله ايجاد كرده دور افتادن از گفت وگو يا از دست دادن توانايي و مهارت گفت وگوست؛ در واقع قفل بين دانشگاه و نظام چرايي و جامعه با يك تفكر عملياتي و برنامه اقدام براي عمل گشوده مي شود.
رييس كرسي ارتباطات علم و فناوري يونسكو، با اشاره به نگراني و موقعيت خطيري كه نتيجه بحران و تنگناهاي فعلي در كشور است، گفت:بيشترين نگراني جامعه، نخبگان، سياستگذاران و مديران به دليل ابهام نسبت به آينده و نبود افق روشن است كه ضرورت كشف و خلق فرصت هاي جديد را نشان مي دهد و نقش دانشگاه در اين ميان حايز اهميت است.
وي ادامه داد:شرايط خطير فعلي نه تنها نظام سياسي و دولت، بلكه تهديدي براي كل جامعه و نهادهاي سياسي و مدني است.
خانيكي افزود: بايد در برابر كاهش سرمايه اجتماعي و كاهش اعتماد، حساس بود زيرا در اين صورت اميد به آينده و همبستگي ملي كم مي شود و به اين ترتيب هم نظام سياسي و هم جامعه و نخبگان دچار آسيب مي شوند؛ نقش دانشگاه اين است كه راهي براي افق گشايي، اميد به آينده و گذر از شرايط دشوار كنوني پيدا كند.
وي ادامه داد: منظور از اميد اجتماعي، انكار مشكلات كنوني جامعه نيست، بلكه معني آن برقراري يك رابطه ميان واقعيت و تخيل خلاق است كه نهاد دانشگاه با استفاده از ظرفيت هاي جديد و گروه هاي موثر جديد مي تواند جاي اميد اجتماعي باشد.
خانيكي با بيان اينكه اميد اجتماعي مستلزم كشف و شناخت راه هاي بهبود وضعيت است، افزود: عامليت فعال و موثر در توسعه مبتني بر ارتباط بين واقعيت (حتي سخت و تلخ) با كانون هاي تخيل و تعقل (دانشگاه) است.
وي گفت: دانشگاه بايد مساله حيات اجتماعي جامعه و توجه به خطر فروپاشي جامعه را در اولويت برنامه هاي خود قرار دهد، زيرا نهاد دانشگاه از جمله نهادهاي اميد در جامعه امروز ايران است، كه فراتر از سياست به مساله فكر مي كند.
اين استاد دانشگاه، گفت وگو در اين زمينه را چند وجهي دانست و افزود: از نهاد دانشگاه بايد براي بالا بردن ظرفيت اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي استفاده شود.
وي با اشاره به اظهار نااميدي هايي كه در جامعه مطرح مي شود، گفت: نوميدي اجتماعي جزيي از راه حل در جامعه ما نيست، بلكه جزيي از مسايلي است كه دانشگاه با آن روبه رو است، زيرا اين نااميدي در ميان جوانان، نخبگان و دانشگاهيان باعث كاهش سرمايه اجتماعي و فرار مغزها و فرار سرمايه مي شود.
خانيكي افزود: امروز نسخه شفابخش مسايل شايد نزد هيچ گروه و نهاد علمي و سياسي و فرهنگي نباشد، اما در گفت وگوست كه فضاها و امكان هاي جديد خلق مي شود و به همين اعتبار است كه سوال پيش روي ما اين است كه چگونه بايد گفت وگو كنيم و چگونه آن را به برنامه اي براي اقدام تبديل كنيم.
مديرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي همچنين انقلاب اسلامي ايران را «نشانه به تنگ آمدن يك ملت» دانست و بيان كرد: ملت ايران در كمتر از يكصد سال 2 بار انقلاب كرده كه نشان مي دهد ظرفيت آن از قالب هاي زمانه بيشتر بوده و خواسته هاي انباشته اي از آزادي، عدالت و پيشرفت و استقلال داشته كه در انقلاب اسلامي و بعد هم به عنوان نظام اسلامي متبلور شده است.
وي اضافه كرد: صرفنظر از بررسي كارنامه چهل سال گذشته، اين انقلاب، نقطه مركزي خواست ملت ايران است به همين دليل بزرگداشت انقلاب در واقع بزرگداشت ملت ايران و اسلام و بزرگداشت تلاش يك ملت است.
خانيكي در ادامه سه ويژگي دانشگاه شهيد چمران اهواز را داشتن يك ميراث گرانبهاي تاريخي به عنوان دانشگاه جندي شاپور، نقش ويژه آن در جنگ تحميلي هشت ساله و داشتن نام شهيد چمران دانست.

** رونمايي از كتاب مبارزات بي شكست
رييس دانشگاه شهيد چمران اهواز همچنين در اين آيين گفت: دانشگاه از نخستين كانون هاي شكل گيري مبارزه عليه رژيم پهلوي و آگاهي بخشي به جامعه بوده است.
غلامحسين خواجه افزود: بسياري از دانشگاهيان دردمند و دين باور با پيوستن به انقلاب و تاسي به آموزه هاي اسلام و مكتب اهل بيت(ع) در تربيت نسلي آرمان خواه و سلحشور كه پايه هاي استبداد را به لرزه درآوردند از پيشگامان راه پرپيچ و خم پيروزي انقلاب به شمار مي روند.
وي ادامه داد: بسياري از استادان، دانشجويان و كاركنان اين دانشگاه با پذيرش مرارت ها و خسارت هاي درافتادن با عوامل رژيم تلخي بسياري به جان خريدند و در اين راه تعدادي از جوانان شهيد شدند.
خواجه اضافه كرد: در 40 سال گذشته اعضاي اين مركز دانشگاهي همواره بر باورهاي انقلابي خود پاي فشردند و در لحظات خطر از راه دشوار ايستادگي به شرافت ملي پاپس نكشيدند و شاهد اين مدعا كارنامه روشن و پرافتخار دانشگاهيان در هشت سال دفاع مقدس است.
به گفته وي، مجاهدت علمي جامعه دانشگاهي و گام نهادن در توسعه متوازن كشور و منطقه به ويژه قرار گرفتن در كانون توسعه خوزستان از طريق تربيت نيروي انساني ماهر، پژوهش هاي كاربردي و توليدات فناورانه بوده است.
وي ادامه داد:در نظامي كه مهمترين هدف آن رسيدن به خودباوري و استقلال ملت بوده، پيوسته نظام سلطه را برآن داشته كه در اين عزم خلل ايجاد كند اما با تحميل همه فشارها و تهديدها شاهد توفيق هاي چشمگير در عرصه هاي مختلف به ويژه علم و فناوري هستيم كه بسياري از اين موقعيت ها مرهون تلاش و سختكوشي دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي است.
خواجه بيان كرد: امروز كه كشور درگير شرايط سخت يك جنگ اقتصادي است دشمنان به دنبال آن هستند كه با فرسايش سرمايه هاي اجتماعي ميزان اميد و علاقه مردم را مسئولان و نظام كاهش دهند؛ اگر چه راهي از پيش نمي برند اما مسئوليت دانشگاهيان به عنوان كانون هاي علم و فناوي در مراكزي كه داراي مسئوليت هاي اجتماعي وفرهنگي هستند، اين است كه به كمك تفكر علمي و توسعه آن در جامعه تدبير سياسي، مسئوليت هاي اخلاقي و با تزريق روحيه خودباوري و بذر اميد در جامعه آينده روشن ترسيم كنند.
در اين آيين از كتاب «مبارزات بي شكست» نوشته دكتر محمدرضا علم، عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران رونمايي شد. اين كتاب شرح مبارزات دانشگاهيان دانشگاه شهيد چمران اهواز در زمان پيش از پيروزي انقلاب اسلامي است.
9754/ 6037