پلاسكو؛ درس عبرتي بزرگ براي مديريت بحران شهري

به گزارش گروه اطلاع رساني ايرنا، اينك 2 سال از حادثه آتش سوزي و فروريختن يكي از ساختمان هاي مركز شهر تهران مي گذرد، سانحه اي تلخ كه هيچ گاه از خاطره شهروندان پاك نشد. آتش سوزي ساختمان 54 ساله پلاسكو ساعت ها طول كشيد تا سبب تخريب كامل اين ساختمان شود. شوك اين حادثه به قدري عميق بود كه مردم ساعت هاي متمادي در نزديكي محل سانحه ايستاده بودند و از لحظه هاي تخريب پلاسكو فيلم مي گرفتند و تا روزهاي زيادي درباره آن صحبت مي كردند و فيلم آن را به يكديگر نشان مي دانند تا شايد بتوانند اين حادثه را باور كنند.

برخي از مسوولان از زماني كه بخشي از پلاسكو تخريب شد در آن منطقه حضور داشتند و آواربرداري و امدادرساني را دنبال مي‌كردند. آتش نشانان نيز از همان ساعت هاي نخستين در محل حادثه بودند. شهادت 16تن از نيروهاي آتش نشاني از جمله لحظه هاي غم انگيزي بود كه هميشه در خاطر مردم باقي خواهد ماند. عمليات نجات و آواربرداري به مدت 9 روز طول كشيد و امروز دومين سالگرد تخريب اين ساختمان و شهادت آتش نشانان و از ميان رفتن سرمايه و دارايي كسبه پلاسكو است.

فاجعه هولناك پلاسكو با وجود لطمه ها و تلفات گسترده جاني و مالي، هشدار تكان‌دهنده و آينه عبرتي شد تا مسوولان و مردم بدانند تكرار چنين فجايع انساني و مالي هر لحظه در كمين ساختمان ها و سازه هاي شهري است و خسارت هاي ميلياردي به بار خواهد آورد. پيامدهاي ‌كتمان‌ناپذير اين حادثه دردناك آشكار كرد كه سازمان‌هاي عمومي عريض و طويل از نظر امدادرساني و اطفاي حريق و به‌ طور كلي تجهيزات ايمني تا چه ميزان با كمبود روبرو هستند و امكانات آنها به روز نيست و در مديريت كلان‌شهري مانند تهران از منظر ايمن‌سازي بافت‌هاي قديمي و امدادرساني تا چه اندازه ضعيف عمل شده است. آتش‌سوزي و تخريب كامل ساختمان پلاسكو، شكل سوم تهديد پايتخت از ناحيه حوادث ساختماني، ناشي از ضعف ايمني ساختمان‌هاي مهم در برابر حريق را نشان مي‌دهد، طوري كه ‌اكنون به اعتقاد كارشناسان، پايتخت از نواحي مختلف به شهري پرخطر به لحاظ ايمني شهروندان، بناها‌‌ و... تبديل شده است.

** اصلاح شرايط ساختمان هاي قديمي و ايمن سازي ساختمان هاي نوساز
آتش‌سوزي در همه كشورها رخ مي‌دهد. آنچه اهميت دارد ميزان آمادگي در برابر حوادث و توانايي در كاهش شدت حوادث و پيشگيري از بروز فاجعه ملي است. اصلاح شرايط ساختمان‌هاي قديمي و ايمن‌سازي ساختمان‌هاي نوساز در همه كشورها صورت مي پذيرد اما ميزان رعايت اين اصول بيش از آنكه به ميل و اراده مالكان گذارده شود جزو لاينفك قوانين كشورها است. تمامي جوامع پيشرفته از اهرم‌هايي براي اجراي اصول ايمني پيشگيري از آتش سوزي و فجايع ناشي از آن استفاده مي‌كنند اما در ايران فرايند ساخت و ساز و ساختمان سازي با چالش ريشه‌اي روبرو است و با وجود برخي نظارت ها بر ساخت و سازها كه در ظاهر وجود دارد اما در عمل ساختمان هاي با كيفيت مطلوب وجود ندارد. پس ضرورت دارد تا بر نحوه ساختار و توليد سازه در كشور توجه بيشتري شود. صلاحيت دست‌اندركاران واقعي ساخت و ساز به وسيله هيچ مرجعي بررسي نمي شود كه چقدر با مقررات ملي ساختمان آشنا هستند و در حرفه خود مهارت دارند و در اين ارتباط چقدر مسووليت پذيرند.

**ايجاد تشكيلاتي نظام مند براي ساخت وسازهاي اصولي
براي ساماندهي به ساخت و ساز در كشور مي بايست افراد غيرمتخصص و ناكارآمد را از فرآيند ساختمان سازي كنار گذاشت و كار را به صورت تشكيلاتي و نظام مند انجام داد و با واگذار كردن امر ساخت و ساز به تشكل هاي فني بر نحوه اجراي اين شركت ها به طور دقيق نظارت كرد. شهروندان در يك نظام ساخت و ساز منطقي و پيشرفته به يك مرجع و تشكل صنفي مراجعه مي كنند و آنها مرحله به مرحله فرد را در انجام دادن كارهايشان ياري مي رسانند و اين شركت‌ها با تعرفه هاي برابر و يكسان، امور مربوط به ساخت و ساز را به شهروندان ارايه مي دهند و با بهره گيري از ايده و نظر افراد متخصص و ماهر، طرح هاي ساختماني مختلف را به مرحله اجرا در مي آورند.

در همين ارتباط «عبدالكريم حسين زاده» عضو كميسيون عمران مجلس درباره وضعيت ساختمان‌هاي فرسوده تجاري به ويژه در كلان شهرها از جمله تهران، مي گويد: «اگر اقدامات اساسي براي مقاوم سازي يا بازسازي و نوسازي ساختمان‌هاي فرسوده در پايتخت نشود، احتمال تكرار فاجعه دردناك ساختمان پلاسكو وجود خواهد داشت. نبايد تنها پس از وقوع حادثه اظهار ندامت كنيم، ما در زمينه حادثه دلخراش پلاسكو شاهد شهادت آتش نشانان عزيز بوديم كه دل تمام مردم كشورمان را به درد آورد، بنابراين نبايد با عدم رفع معضلات بافت‌هاي فرسوده شاهد تكرار فاجعه پلاسكو در ساختمان هاي فرسوده مشابه باشيم. براثر وقوع حادثه پلاسكو بسياري از افراد شغل خود را از دست دادند بنابراين ما اكنون هشدار مي‌دهيم كه اگر فكر اساسي براي ساختمان هاي فرسوده به ويژه در كلان شهري همچون تهران نشوند، متاسفانه تكرار حادثه پلاسكو دور از ذهن نخواهد بود. نبايد حادثه اي همچون پلاسكو فراموش شود اما متاسفانه پس از مدتي گويا اين حادثه بسيار تلخ فراموش شده است و اين در حالي است كه ساختمان هاي مشابه با وضعيت ساختمان پلاسكو مي بايست شناسايي شوند تا بتوان از تخريب ساختمان هاي كه ساختار فرسوده دارند در كشور جلوگيري به عمل آيد.»

**پلاسكو نتوانست زنگ‌هاي هشدار را به صدا درآورد
تمامي دستگاه‌ها بايد ملزم به اجراي قوانين و نظارت باشند كه در اين ميان شهرداري با قدرت اجرايي كه دارد مي تواند نقش موثري در ايمن سازي ساختمان‌ها ايفا كند اما مشكل اينجاست كه هر سازماني، ساز خود را مي‌زند.

در همين ارتباط «اقبال شاكري» رييس كميته فني پلاسكو در شوراي شهر، با بيان اينكه متاسفانه فروريزش ساختمان پلاسكو نتوانست زنگ‌هاي هشدار را آنگونه كه بايد و شايد به صدا در بياورد،‌ گفته است: «عدم هماهنگي سازمان‌ها و ارگان‌ها كه مسووليت اوليه در حوزه ايمني دارند، نداشتن دستورالعمل قطعي كه بايد در زمان حادثه چه كرد و همچنين نبود مسوول واحد در اين زمينه كه تصميم قطعي و نهايي را بگيرد سبب شد كه نتوان از حادثه پلاسكو درس عبرتي براي ساير ساختمان‌ها ساخت چرا كه در حال حاضر شهرداري، دادستاني، وزارت كار، وزارت شهرسازي و ... در اين ماجرا نقش دارند اما هماهنگ كننده موثري كه بتواند همه دستگاه‌ها را پاي خط بياورد وجود ندارد.»

** فرجام سخن
حادثه غمبار آتش‌سوزي ساختمان پلاسكو نشان داد تهران مستعد تكرار حوادثي تلخ از اين جنس است كه مي توان با واقع‌بيني مسوولان نسبت به آنچه از اين آتش‌سوزي به ثبت رسيد، احتمال بروز رخدادهاي مشابه را كاهش داد. در اين راستا، مهم ترين اصل، مقاوم سازي ساختمان هاي موجود و تاسيسات است تا به اين طريق بتوان با جلوگيري از خرابي ساختمان ها، جان شهروندان را حفظ كرد و اين مهم نياز به همكاري همه جانبه دستگاه ها همچون شهرداري، نظام مهندسي ساختمان و وزارت راه وشهرسازي دارد.

پژوهشم**9117**2002**9131