انتقاد به تضعيف جايگاه مرجعيت

كمتر از 20 ساعت پس از انتشار نامه، يك عضو جامعه مدرسين استعفا داد؛ يك عضو ديگر، آن را خطاي استراتژيك توصيف كرد، نايب رئيس مجلس و شخصيت‌هاي برجسته روحاني نامه سرگشاده نوشتند؛ وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي از ايجاد محدوديت براي مرجعيت انتقاد كرد و فعالان و شخصيت‌هاي سياسي نيز از آنچه تضعيف مرجعيت خواندند، انتقاد كردند.

اين همه، اما درحالي است كه از طيف سياسي اصولگرا و چهره‌هاي ديني نزديك به اين جريان، بجز آيت‌الله محمد غروي تاكنون واكنشي مشاهده نشده است. اگر هم واكنشي بوده است، مانند آيت‌الله ممدوحي، عضو جامعه مدرسين، محتواي نامه را «فرمايش كامل و درست» آيت‌الله يزدي توصيف كرده و از رسانه‌ها خواسته‌اند در اين باره جوسازي نكنند. اما در مقابل، نامه‌هاي سرگشاده بسياري در پاسخ به نامه سرگشاده آيت‌الله يزدي خطاب به آيت‌الله شبيري زنجاني نوشته شد.

آيت‌الله يزدي، رئيس جامعه مدرسين حوزه علميه قم، شامگاه شنبه در نامه‌ خود از ديدار آيت‌الله شبيري با سيد محمد خاتمي، رئيس دولت اصلاحات كه وي او را «افراد مسأله‌دار كه براي نظام جمهوري اسلامي و رهبر معظم انقلاب احترامي قائل نيستند» خواند، انتقاد كرده و نوشت كه اين ديدارها، «ناراحتي و تعجب مقلدين و حوزويان را در پي‌داشته است.» اين مدرس حوزه علميه و عضو شوراي نگهبان پس از اين مقدمه، به اين مرجع تقليد تأكيد كرد كه «مقام و احترام شما در سايه احترام به نظام اسلامي حاكم، رهبري و‌ شأن مرجعيت است، پس لازم است اين احترام و شئون مرجعيت را رعايت فرموده و ترتيبي اتخاذ فرماييد اين گونه مسائل ديگر تكرار نگردد. ان‌شاء‌الله»

ادبيات اين نامه و مشروط دانستن حفظ‌ شأن و احترام مرجعيت به رعايت قواعد سياسي، نكاتي نبود كه از ديد ناظران سياسي، شخصيت‌هاي ديني و حوزويان پنهان بماند.

نخستين واكنش از آن عباس صالحي، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي بود كه ساعتي پس از انتشار اين نامه، در «توئيتر» نوشت: «مرجعيت پشتوانه حفظ هويت شيعي است. مواظب باشيم مراجع پاك زيست را با تابلوي دغدغه مقدس حفظ نظام، موهون نكنيم و ميراث تاريخي تشيع را به تاراج نسپريم.»

حجت‌الاسلام والمسلمين محمدرضا باباخاني، عضو دفتر آيت‌الله شبيري زنجاني درباره نظر اين مرجع تقليد به شفقنا گفت: دفتر يا حضرت آيت‌الله شبيري زنجاني نظري درخصوص اين نامه ندارند و طلاب و شاگردان ايشان، پاسخ مي‌دهند. به گفته وي، هم دفتر و هم حضرت آيت‌الله موضع خاصي نداشته و فعلاً سكوت را پيش گرفته‌اند.

** انتقاد علما و طلاب
صبح ديروز، حجت‌الاسلام عندليب همداني، عضو جامعه مدرسين با ارسال نامه سرگشاده‌ ديگري خطاب به آيت‌الله محمد يزدي، از عضويت در جامعه مدرسين حوزه علميه استعفا داد. وي نوشت: «نامه شما به محضر مبارك مرجع بزرگوار شيعه حضرت آيت‌الله شبيري زنجاني دامت بركاته هرگونه ترديدي را كه تاكنون درباره ادامه عضويت در آن جامعه محترم داشتم، مرتفع كرد، چه اينكه به اين نتيجه قطعي رسيدم كه تفسير من از استقلال حوزه و جايگاه رفيع مرجعيت با ديدگاه جنابعالي و همفكران شما در جامعه محترم مدرسين هيچ گونه هماهنگي ندارد و عملاً امكان همكاري وجود ندارد و لذا از ادامه عضويت در آن جامعه معذورم.»

آيت‌الله بيات زنجاني هم با آيت‌الله شبيري زنجاني تلفني تماس گرفت و از وي دلجويي كرد. بر اساس آنچه كانال تلگرامي دفتر آيت‌الله بيات زنجاني آمده است: «ايشان آن مرجع بزرگوار را مايه مباهات امت اسلام برشمردند و فضاي ايجاد شده پس از نامه‌ اخير را لطف‌ الهي براي آشنايي بيشتر مردم بالخصوص جوانان با اين شخصيت كم‌نظير علمي دانستند.»

آيت الله محمد غروي، ديگر عضو جامعه مدرسين نيز در گفت‌وگو با «ايرنا» ضمن معمول توصيف كردن ديدارها و روابط متنوع آيت‌الله شبيري زنجاني، چه در دوران امام و چه در دوره زعامت رهبر معظم انقلاب، نامه آيت‌الله يزدي را يك خطاي استراتژيك توصيف و اظهار كرد: «اين نوع ادبيات و خطاب قرار دادن مرجعي در اين تراز، قابل‌ قبول نيست. اگر نامه شخصي بود، مشكلي نبود، اما اگر از جانب يك استاد حوزه به مرجع تقليدي كه جايگاه خاصي دارد نامه مي‌نويسيم، بايد ادبيات متناسب با شأن آن مرجع را مدنظر قرار دهيم.»

آيت‌الله‌ هاشم‌زاده هريسي، عضو مجلس خبرگان رهبري نيز در گفت‌وگو با ايرنا، خواستار حفظ حرمت مراجع شد و اظهار كرد: ما پيوسته به قدرت و حرمت مرجعيت نياز داريم. تشيع و مسلمانان به جايگاه مرجعيت نياز دارند. حجت‌الاسلام محسن غرويان، استاد حوزه و دانشگاه نيز با اشاره به اينكه سيره علما و مراجع گذشته اين نبوده و حوزه‌هاي علميه همواره مهد اجتهاد و آزادي نظر بوده‌اند، به «ايلنا» گفت: «مراجع هيچ‌گاه براي همديگر تكليف تعيين نمي‌كنند و هر مرجعي روي مباني فقهي و اصولي خود اجتهاد مي‌كند، تصميمي مي‌گيرد و موضع اتخاذ مي‌كند. اينكه بخواهيم براي مراجع تعيين تكليف كنيم، خلاف رويه حضرت امام است، روش حضرت امام اين گونه نبود.»

حجت‌الاسلام مسيح بروجردي، نوه امام خميني(ره) نه به رئيس جامعه مدرسين، بلكه به آيت‌الله شبيري زنجاني نامه نوشت و خطاب به «محضر استاد بزرگوار» تأكيد كرد: «هرگز گمان نمي‌كردم تأكيدات حضرتعالي در لزوم حراست از اخلاق اسلامي در حوزه‌هاي علميه و تذكرات شما درباره افول اخلاق در ميان روحانيت، به همين سرعت چنين شاهدي از غيب پيدا كند. ناگزيرم توجه دهم كه بي‌توجهي به روابط پربركت دوستانه بلكه گاهي علاقه عميق پدر و فرزندي ميان استاد و شاگرد در حوزه‌هاي علميه، باعث تحليل‌هاي اشتباه و موضعگيري ناموزون و ايجاد دردسر براي روحانيت و حوزه شده است.» او ابراز اميدواري كرد كه «خاطر مبارك از اين گونه نامه‌ها مكدّر نباشد و اين تجربه‌هاي تلخ را درس اخلاقي بشماريد براي طلاب جوان و انقلابي كه بدانند در هنگام عصبانيت چگونه سخن بگويند كه اين چنين با آبروي حوزه و نهادهاي باسابقه آن بازي نكنند.»

آيت‌الله مهدي ‌هادوي تهراني، از علماي برجسته شهر قم، بيانيه سرگشاده‌اي نوشت و ضمن ناگوار و موجب تأسف و تأثر توصيف كردن نامه آيت‌الله محمد يزدي، تأكيد كرد: «بي شك، چنين ادبيات دور از ساحت ادب، دل صاحب حوزه‌هاي علميه، حضرت ولي عصر عجل‌الله تعالي فرجه الشريف، را در اين ايام حزن آل‌الله عليهم السلام، رنجاند و آن عزيز سفر كرده را كه صد قافله دل همره اوست، آزرده خاطر ساخت. به راستي با وجود چنين رويكردي از سوي يك فرد كهنسال در حوزه علميه قم، چه توقعي از طلاب تازه كار در زمينه رعايت ادب و ادبيات حوزوي مي‌توان داشت؟! سزاوار است جامعه محترم مدرسين به جبران اين لغزش كم نظير به دستبوسي مراجع معظم تقليد بويژه مخاطب نام آشناي اين نامه كه استوانه‌اي كم نظير از علم و اخلاق در حوزه علميه قم است، شتافته و بي‌هيچ ترديدي از تمامي حوزه‌هاي علميه بويژه مراجع معظم تقليد و بالاخص رهبر عزيز انقلاب كه همواره حامي صيانت از جايگاه رفيع مرجعيت بوده و هستند، عذرخواهي شايسته كنند.»

جمعي از طلاب نيز با ارسال نامه سرگشاده‌اي خطاب به رئيس جامعه مدرسين، از انتشار نامه او ابراز تأسف و تأثر كرده و نوشتند كه آن نامه، نامه‌اي از «يك شخصيت حوزوي و از فقهاي شوراي نگهبان بود به يك مرجع بزرگوار تقليد» است «كه به حق فرشته‌اي است در كسوت آدمي كه دانش وسيع و آراستگي او به اخلاق، مورد اعتراف بخش مهمي از اعاظم حوزه بوده و هست.»

به گزارش شفقنا، اين طلاب، با اشاره به دوستي آيت‌الله زنجاني با حضرت امام راحل و ملاقات‌هاي بي تكلف با رهبري نظام، اضافه كردند: «روا نبود كه به جهت ملاقاتي دوستانه بين ايشان و برخي از شاگردان سال‌هاي گذشته‌اش، نامه‌اي با اين ادبيات، به معظم له نگاشته شود.»

** واكنش چهره‌هاي سياسي
همراه با اين چهره‌هاي حوزوي، شخصيت‌ها و چهره‌هاي سياسي نيز نسبت به اين نامه و انتشار سرگشاده آن، موضع انتقادي اتخاذ كردند. از جمله حسام‌الدين آشنا، مشاور رئيس جمهوري كه در «توئيتر» نوشت: «جامعه مدرسين همواره هم خود را در جايگاه يك كنشگر سياسي قرارداده است و هم نسبت به كنش سياسي مراجع و علماي طراز اول حساس بوده است. اين جامعه در 40 سال گذشته در مواردي مانند آقايان شريعتمداري و منتظري و آذري و... بسيار صريح و قاطع عمل كرده است.»

وي اضافه كرد: «كنش‌هاي سياسي سلبي و ايجابي اين جامعه نتايج خواسته و ناخواسته فراواني داشته و از جمله منجر به ايجاد جرياناتي رقيب و موازي چون مجمع محققين و جلسه اساتيد شده است. اي كاش دبير محترم جامعه مدرسين مراقب باشند كه يك تنه و بدون توجه به سرمايه نمادين خود در تعارضات جناحي وارد نشوند.»

علي شكوري راد، دبيركل حزب اتحاد ملت هم نوشت: «حضرت ‎آيت‌الله‌ يزدي! شما بخوبي مقام علمي، اخلاقي و مرجعيت حضرت ‎آيت‌الله ‌ ‌شبيري‌ زنجاني را مي‌دانيد. اين نوع حرمت شكني حريمي را باقي نمي‌گذارد و از كسي در مقام شما بعيد است. آنكه در دفاع از او چنين كرده‌ايد، از اين كار شما ناخشنود است. خداوند توفيق جبران به شما عنايت فرمايد.»

غلامعلي رجايي هم در كانال تلگرامي خود تأكيد كرد: «خدا كند نامه آقاي محمد يزدي، به مرجع عاليقدر، آيت‌الله شبيري زنجاني درست نباشد، همو كه من در آخرين سفر مشهد كه در خدمت مرحوم ‌هاشمي بودم، در ملاقات‌شان حضور داشتم، از‌ هاشمي شنيدم آقاي زنجاني در مقطعي، استاد ايشان بوده است. آقاي يزدي در بياني كه متأسفانه كمتر به آن توجه شد به حضور اين مرجع عالي مقام و بيدار در منزل كسي كه [خاتمي] مسأله‌دار است و براي رهبري و نظام احترامي قائل نيستند، اعتراض مي‌كند.»

حميدرضا جلايي‌پور از سخن گفتن با زبان تهديد به آبروي حوزه، ابراز تأسف كرد. وي آيت‌الله شبيري زنجاني را آبروي روحانيت مستقل شيعه خواند و نوشت: «مرجعيت او ساخته و پرداخته صدا و سيما نيست. او هيچ وقت به اسلام ‌اقتدارگرا اعتقادي نداشته و مبلغ آن نبوده است. زندگي خودش و همه فرزندانش كوچك‌ترين تغييري با قبل از انقلاب نداشته است.»

عباس عبدي نيز نوشت: «مخالفت‌ها با اين نامه به جاي خود ولي واقعيت آنچه در قم مي‌گذرد همين نگاه آقاي يزدي است. مسأله اين است كه با يك فهم عرفي هر كسي متوجه مي‌شد كه اين نامه اثرات منفي و مخربي براي حوزه و نظام دارد پس چرا آقاي يزدي چنين نامه‌اي را نوشتند؟ آيا ديگران هم مي‌توانند چون آقاي يزدي براي يك مرجع چنين نامه‌اي بنويسند و تحت تعقيب قرار نگيرند؟ اگر بتوانند؛ در اين صورت ايرادي به كار آقاي يزدي نيست و اگر نتوانند كه قطعاً نمي‌توانند بايد مشكل را در اين تبعيض ويرانگر جست‌و‌جو كرد. اين تبعيض ريشه همه نابساماني‌ها و اظهار سخنان نسنجيده است كه اتفاقاً كساني بيشتر قرباني اين تبعيض مي‌شوند كه از آن بهره‌مند هستند.»

منبع: روزنامه ايران؛ 1397،8،7
گروه اطلاع رساني**1699**2002