اهمیت سفر روحانی، سرنوشت برجام، FATF و پرونده دادگاه لاهه

خروج آمریكا از برجام و سنگ اندازی های واشنگتن در مسیر اجرای این معاهده و تعهد كشورهای اروپایی به تداوم برجام و لزوم منتفع شدن جمهوری اسلامی ایران از منافع موجود در آن، از محورهای مذاكرات جمهوری اسلامی ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد خواهد بود.
علاوه بر سفر رییس جمهوری به نیویورك، موضوع سرنوشت برجام و عملیاتی سازی حمایت های اروپا از برجام، موضوع بررسی ها درباره پیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) و شكایت جمهوری اسلامی ایران از آمریكا به دیوان بین المللی دادگستری لاهه در زمینه كارشكنی های كاخ سفید در مسیر اجرای برجام و اعمال فشار و تحریم غیرقانونی بر ایران از موضوعاتی است كه این روزها حرف و حدیث های بسیاری درباره آنها در محافل حقوقی داخلی و بین المللی وجود دارد.
دكتر یوسف مولایی كارشناس برجسته حقوق بین الملل در گفت و گویی تفصیلی به سوالات خبرنگار ایرنا درباره این موضوعات مهم بین المللی پرداخت و با ارائه نظرات كارشناسی بر محور حقوق بین الملل به تشریح هر كدام پرداخت.
** سفر به نیویورك حاشیه هایی برجسته تر از متن
وی سفر رییس جمهوری به نیویورك برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل را نوعی انتخاب برای بهره برداری های سیاسی و تامین منافع حداكثری دانست و گفت: باید ارزیابی دقیقی صورت گیرد كه این موضوع چگونه می تواند در جهت حل موانع بین المللی و ایجاد گشایش در سطح مناسبات با برخی از كشورها مهم باشد و به طور قطع دیدارهای حاشیه ای آن با مقامات و سران كشورها از اهمیت بیشتری نسبت به خود مجمع برخوردار خواهد بود.
مولایی خاطرنشان كرد: برای بهره برداری از اینگونه حضورها نیازمند برنامه ریزی هستیم، البته برخی نیز این ذهنیت را دارند كه موضوعاتی كه در مجمع عمومی مطرح می شود تكراری و رویه ای است و تاثیر اجرایی نداشته و در تغییر مواضع كشورها اثری نخواهد داشت.
این كارشناس حقوق بین الملل در عین حال گفت: ملاقات های حاشیه ای این نشست می تواند امكان خوبی فراهم كند البته در صورتی كه با برنامه ریزی در این نشست ها حضور یابیم. از سویی نباید انتظارات از رییس جمهوری در این سفر را به گونه ای افزایش دهیم كه عده ای نسبت به دستاوردهای آن انتقادهایی را مطرح كنند.
وی با اشاره به اینكه آمریكا حضوری تعیین كننده در مجامع بین المللی دارد و ما نیز تنش هایی با آمریكا داریم، اظهارداشت: سیاست های ما در مقابل این نظم غیرعادلانه بین المللی قرار دارد و آمریكا نیز تلاش می كند كه دایره نفوذ خود را در این سازمان ها گسترش دهد و ما باید ببینیم چگونه می توانیم با این حقایق و در این محیط منافع مردم ایران را تامین كنیم.
** تامین منافع حداكثری از شرایط موجود جهانی
مولایی با اشاره به اینكه باید مشخص كنیم كه می خواهیم این نظم غیرعادلانه جهانی را تغییر دهیم یا در همین فضا منافع حداكثری كسب كنیم، گفت: باید بازخورد حضورهایی پیشین را بررسی كرده و نقاط قوت و ضعف را شناسایی كنیم. در دوران آقای احمدی نژاد وضعیت به گونه ای شد كه نه تنها مشكلات حل نشد، بلكه افزایش یافت و دنیا پس از سخنان او با ما مهربان تر نشد.
وی با تاكید بر اینكه با برجام فضای نسبتا مساعدی ایجاد و اثرگذاری هایی را داشت، در عین حال گفت: بررسی درباره میزان اثرگذاری ها باید به طور دقیق و سنجیده صورت گیرد تا به گونه ای عمل كنیم كه بیشترین منافع را كسب كنیم. در مقابل باید انتظارات از این سفر تبیین شود، باید به گونه ای عمل كنیم كه راهی برای كاهش تحریم ها بیابیم و در مقابل مراقب فعال تر شدن جبهه مخالفان ایران با شرایط موجود در سازمان ملل باشیم.
این كارشناس حقوق بین الملل با اشاره به اینكه در زمان احمدی نژاد این سفرها بیشتر جنبه تفریحی و سیاحتی داشت و گاه همراه با اقوام صورت می گرفت تا با رویكرد ملی، گفت: به طور قطع برنامه ریزی دقیق و گسترده خواهیم داشت، حتی در ارتباط با ملاقات های رییس جمهوری تا بتوانیم بهره برداری هایی از این حضور داشته باشیم.
**سرنوشت برجام و شناخت درست ظرفیت ها و توانایی های اروپا
مولایی در ادامه در خصوص پرداختن به موضوع برجام، بدعهدی آمریكا در خروج از این معاهده و ظرفیت های اروپا برای ادامه برجام نیز گفت: باید ظرفیت های اروپایی ها را بشناسیم و بر اساس توانمندی های آنان برنامه ریزی كنیم كه این اقدام نیز باید در سطح كارشناسی صورت گیرد.
وی ادامه داد: اروپا اراده سیاسی برای حفظ برجام دارد اما باید از لحاظ كارشناسی و فنی برای ایجاد یك سیستم مالی مستقل با این اتحادیه كار كنیم، آنها نیز باید راه های ارائه تضمین های لازم به ایران را بیابند كه همه این اتفاقات در نشست های كارشناسی تحقق می یابد.
وی ادامه داد: پرداختن به مشكلات اساسی بسیار مهم است و شاید ملاقات های رییس جمهوری در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل بتواند فضای دوستی بیشتری ایجاد كند، تا راه های باز شدن گره های اقتصادی را بیابیم.
**اروپا هم منافع خود را جستجو می كند
این كارشناس حقوق بین الملل در ادامه گفت: جامعه جهانی متشكل از دولت هایی است كه دارای حاكمیت هستند و هر دولتی تامین منافع خود را دنبال می كند. اروپا هم منافعی در مناسبات بین المللی دارد، كشورهای اتحادیه اروپا می خواهند در رقابت با آمریكا و چین از بازار ایران منتفع شوند و بر این اساس بیشترین مذاكرات را با ایران داشته اند، برای آنها هم مهم است كه برجام بماند و منافع آنها در باقی بودن برجام تامین می شود.
مولایی ادامه داد: امروز اعتمادسازی صورت گرفته و ایران با شفاف سازی صلح آمیز بودن برنامه های هسته ای خود را به اثبات رسانده است، باید بپذیریم اروپا اراده واقعی دارد، اما مهم این است كه ببینیم كشورهای اروپایی تا چه حدی می توانند برای تحقق این اراده هزینه بپردازند. آنها تلاش می كنند برای شركت های كوچك و متوسط خود شرایط باقی ماندن در ایران را فراهم كنند، اما نمی توانند روابط خود با آمریكا را قطع كنند، ما و دستگاه دیپلماسی ما باید واقع بینانه با این موضوع رفتار كنیم، باید بدانیم كه اروپا چه اقداماتی می تواند برای حفظ برجام انجام دهد و مذاكرات نیز برای تامین حداكثری آنها صورت گیرد.
وی با تاكید بر اینكه باید سقف همكاری های اروپا را بشناسیم در غیر این صورت نمی توانیم انتظاری داشته باشیم، گفت: در مسایل بانكی، بیمه و انتقال فناوری باید تا كنون كارهای فنی و كارشناسی انجام شده باشد و تحرك اینگونه بحث ها را افزایش دهیم، مسایل ریز فنی مهم است، ضرورت دارد كه مذاكرات سازنده كارشناسی با اروپا داشته باشیم كه منطبق با واقعیت ها و ظرفیت های آنها باشد.
**پیگیری دستیابی به راهبرد تامین منافع حداكثری از برجام
این كارشناس حقوق بین الملل همچنین تمركز راهبرد ایران بر ادامه همكاری با اروپا در زمینه برجام مبتنی بر محورهای فنی و كارشناسی را لازم دانست و گفت: درباره مسایلی نظیر بیمه و اینكه تا چه سقف و چه نرخی بیمه صورت می گیرد و اینكه ظرفیت های شركت های بیمه آنان به چه میزان خواهد بود و سیستم های صنعتی و اقتصادی اروپا تا چه میزان می تواند با توجه به تحریم ها با ما همكاری كنند، از نكاتی است كه باید به طور دقیق روشن باشد.
مولایی با تاكید بر اینكه راهبرد ما باید دریافت حداكثری منافع از برجام باشد، گفت: با توجه به توان و ظرفیت اروپا باید حداكثر امتیازات را از این كشورها دریافت كنیم، اما در عین حال باید نگاه واقع بینانه نسبت به توانمندی های اروپا داشته باشیم و نگاه صفر و یا صد نباشد.
وی با اشاره به ضرورت شناسایی دقیق امتیازاتی كه اروپا می تواند به ایران بدهد، گفت: نباید توقعات را بالا ببریم و انتظار داشته باشیم كه اروپا همه مشكلاتی كه آمریكا ایجاد كرده را حل كند.
** وزن كشورهایی نظیر روسیه، چین و تركیه را نیز باید در نظر گرفت
این كارشناس حقوق بین الملل همچنین گفت: مناسبات بین المللی اشكال متعددی دارد كه برخی از آنها منطقه ای است و باید بهره لازم را از آن برد. در مناسبات ایران باید وزن لازم را به كشورهایی نظیر روسیه، چین و تركیه بدهیم، البته در منطقه نیز باید منافع خود و كسب امتیاز از كشورها را واقع بینانه ببینیم.
مولایی افزود: روس ها در منطقه منافعی دارند كه با منافع ما هم پوشانی دارد، اما برخی مواقع منافع متفاوت نیز تعریف می شوند. باید مصادیق منافع مشترك را تعریف كرده و بر اساس آنها مناسبات را شكل دهیم، اینكه هر دو كشور در تحریم آمریكا هستند و نگرانی هایی درباره نفوذ آمریكا دارند و قصد دارند با زیاده خواهی های آمریكامقابله كنند، اما امكان دارد در جایی هم راهمان جدا شود كه باید خود را برای آن هم آماده كنیم.
وی خاطرنشان كرد: باید بتوانیم تضاد منافع را در مناسبات با كشورها مدیریت كنیم تا جای پای آمریكا در منطقه محكم نشود و بر اساس منافع مشترك گام هایی مشترك برداریم.
** ضرورت های عضویت در كارگروه بین المللی اقدام مالی (FATF)
این كارشناس حقوق بین الملل با تاكید بر اینكه نمی توانیم با نگاه های بسته بازیگر جامعه جهانی باشیم، گفت: باید استانداردهای موجود در جهان را بشناسیم و آنها را رعایت كنیم. مانند اینكه پروازهایی كه از كشورها صورت می گیرد استانداردهایی در جهان دارد كه همه كشورها موظف به رعایت آنها هستند، ما نمی توانیم بگوییم كه استانداردهای پرواز را رعایت نمی كنیم.
وی ادامه داد: نمی توانیم در فضای جهانی عملیات مالی انجام دهیم، اما استانداردهای تعریف را نادیده بگیریم. FATF یك گروه اقدام است، معاهده و حتی كنوانسیون نیست. این گروه قصد اجرایی كردن موضوع شفافیت مالی را دارد و بسیاری از كشورها برای تسهیل در مناسبات مالی جهانی عضو آن هستند و در صورتی كه عضو آن نباشیم دچار مشكلات در زمینه فعالیت های مالی شده و در بین كشورهای پرخطر قرار می گیریم و راه مناسبات مالی ما سد می شود كه در نتیجه باید هزینه سنگینی بپردازیم.
مولایی افزود: برای حفظ استقلال گاهی كاری انجام می دهیم كه استقلال ما بیشتر به خطر می افتد. چون ناگزیریم كه فعالیت مالی بین المللی داشته باشیم باید استانداردهای آن را نیز بپذیریم و محدود كردن این فعالیت ها بر همه مردم فشار وارد می سازد.
**شكایت ایران از آمریكا به دیوان لاهه
مولایی با اشاره به اینكه ارائه شكایت از آمریكا به دیوان لاهه یك انتخاب سیاسی است، گفت: كارشناسان ما می دانند كه چه مقدار می توان روی این دیوان حساب باز كرد.
وی تصریح كرد: آمریكا تحریم های تعلیق شده ناشی از برجام را دوباره فعال كرده و با این اقدام قوانین بین المللی و حقوق جهانی را زیرپا گذاشته است و ما ناگزیر بودیم كه كاری كنیم. از طریق سازمان ملل كه به طور قطع نتیجه ای نمی گرفتیم و مكانیسم دیگری برای حل اختلاف پیش بینی نشده بود، مجامع بین المللی نیز قابلیت های لازم برای مقابله با نقض برجام از سوی آمریكا را ندارند، تنها راهی كه كارشناسان به آن رسیدند طرح دعوای حقوقی در دیوان دادگستری لاهه بود.
این كارشناس حقوق بین الملل همچنین گفت: باید به كنوانسیونی كه ایران و آمریكا هر دو در آن عضو بودند استناد و علیه آمریكا طرح دعوی می شد. بر اساس عهدنامه مودت 1955 میلادی و 1334 شمسی می توانستیم نسبت به این موضوع اقدام كنیم، پیش از این آمریكایی ها در موضوع گروگان ها و ما نیز درباره حمله به ایرباس به این عهدنامه استناد كردیم. بر اساس این عهدنامه طرفین نباید در مسیر مسایل حقیقی و حقوقی و مراودات اقتصادی و تجاری یكدیگر خلل ایجاد كنند.
وی با تاكید بر اینكه نتیجه گرفتن از طرح این دعوا چند سالی طول می كشد، گفت: اگر رایی هم صادر شود نمی تواند آمریكا را مجبور به تبعیت كند. ایران درخواست توقف موقت تحریم را داده تا زمان صدور نهایی این اقدام صورت گیرد، تحریم های آمریكا خسارت هایی را به ما وارد می كند و دیوان باید رای موقت توقف آنها را صادر كند.
این كارشناس حقوق بین الملل همچنین تاكید كرد: از طرح این دعوی دنبال یك دیپلماسی جهانی هستیم كه بر اساس معیارهای بین المللی حقانیت خود را اثبات كنیم و در این خصوص پروسه شرمنده سازی آمریكا را در پیش گرفته ایم. در صورت صدور رای به نفع ایران در این دیوان اروپا نیز شرایط بهتری برای همكاری با ما خواهد داشت.
گفت و گو از: داریوش غفاری
سیام**1535