پيروزي ارتش و نيروهاي مقاومت بر داعش در عراق و سوريه و برچيده شدن خلافت خودخوانده اين گروه تروريستي از منطقه غرب آسيا!
بيستم خرداد ١٣٩٣ بود كه دومين شهر بزرگ عراق با جمعيت حدود دو ميليون نفر، به دست گروهي افتاد كه آن زمان خود را دولت اسلامي در عراق و شام معرفي مي‌كرد. با گذشت تنها دوماه، داعش، دوباره دست به پيشروي زد و مناطق وسيعي از شمال عراق كه تحت كنترل نيروهاي كرد بود را تصرف كرد. از جمله اين مناطق، شهر سنجار بود كه بيشتر ساكنانش ايزدي بودند.
يك اقليت مذهبي تاريخي كه داعش آنان را كافر مي‌دانست. صدها مرد ايزدي كه موفق به فرار نشده بودند، توسط نيروهاي داعش به قتل رسيدند و زنان و كودكان آنها به غنيمت گرفته شدند تا به عنوان برده جنسي خريد و فروش شوند. جناياتي از اين دست فقط شامل حال ايزدي ها نشد و بسياري از اهل سنت، شيعيان و مسيحيان جهان را در برگرفت. بدين ترتيب، اين گروه در حدود چهار سال موجوديتش، ابعاد تازه‌اي براي ايجاد وحشت، خونريزي و بي‌رحمي در تاريخ ترسيم كرد.
تيرماه امسال و با نقش آفريني مرجعيت ديني عراق در بسيج مردمي ، محور مقاومت توانست موصل را آزاد كند و داعش در عراق براي هميشه پايان يافت. حال داعش كه با خلافت خود خوانده‌اش سوداي تشكيل يك امپراتوري به ظاهر اسلامي را داشت، دچار زوال شده است و اعضايش در تمام كشورهاي دنيا تحت تعقيبند. اين خبر براي همه مردم خاورميانه مايه شادماني است؛ اما در عين حال پيامها و هشدارهاي خاصي نيز در درون آن نهفته است.
اولين نكته و هشداري كه بايد در خصوص سقوط داعش به آن توجه كرد اين است كه اين گروه تروريستي در سابقه تيره و وحشتناك خود نشان داده است كه هر گاه در جبهه هاي نبرد مستقيم شكست مي خورد، به حملات غير نظامي كور روي مي اورد تا با ايجاد وحشت و آشوب به نوعي ادامه موجوديت خود را اثبات كند. بنابراين حال كه اين گروه تروريستي ضربه سختي از نيروهاي مقاومت خورده و پايگاههاي خود را در منطقه از دست داده است، احتمال روي آوردن ان به حملات تروريستي و انتحاري كور بسيار زياد است و اين امر مراقبت و افزايش تدابير امنيتي كشورهاي منطقه و جهان را مي طلبد.
نكته و درس مهم ديگري كه بايد از ظهور و سقوط داعش گرفت اين است كه اختلاف و پراكندگي كشورهاي منطقه، رقابتهاي نا سالم سياسي و همدستي با قدرتهاي فرا منطقه اي به جاي همكاري هاي منطقه اي براي ايجاد يك نظم سيستماتيك درون منطقه اي، هيچ نتيجه اي جز جنگ، ويراني، اشغال و هدر رفت سرمايه هاي مشترك همه كشورهاي منطقه نخواهد داشت. گروهك تروريستي داعش كه چهارسال به كابوس همه مردم منطقه و حتي ساير كشورهاي جهان تبديل شده بود، در ابتدا با حمايت هاي غربي ـ عربي و به منظور كنترل و رقابت با برخي قدرتهاي منطقه اي خصوصاً ايران ايجاد شد و تقويت گرديد؛ اما در مراحل بعد از كنترل حاميان و ايجاد كنندگانش خارج شد و به بلاي جان همگي آنها تبديل گرديد. ايالات متحده آمريكا كه به اعتراف خود مقامات آمريكايي در انتخابات رياست جمهوري اخير اين كشور، از بانيان اصلي داعش در خاورميانه بوده است، طبق گزارش سال 2016 پايگاه گلوبال ريسرچ، روزانه بطور متوسط5/ 11 ميليون دلار هزينه عمليات عليه داعش كرده كه اين پول از جيب ماليات دهندگان آمريكايي خرج شده است.
چنين هزينه هايي كه البته با رياكاري و سياست «يكي به ميخ و يكي به نعل»، از سوي دولت آمريكا پرداخت مي شود، سواي از هزينه هاي كشورها و ملتهاي منطقه است كه براي حفظ تاريخ و هويت و فرهنگ و البته مرزهاي سرزميني خويش، با چنگ و دندان با اين گروه تروريستي جنگيدند؛ مرد و زن، نظامي و غير نظاميشان به دست اين گروه تروريستي به شهادت رسيد، خانه ها، شهرها و آثار باستانيشان نابود شد و زير ساختها و مسير توسعه صنعت و كشاورزيشان تباهي گرديد. همه اين هزينه ها تنها و تنها به اين دليل بر منطقه خاورميانه تحميل شد كه برخي از آنها به دنبال تأمين امنيت خود و رسيدن به قدرت و نفوذ در منطقه، با كمك قدرتهاي فرامنطقه اي و استفاده از ابزارهاي نامشروعي همچون گروههاي تروريستي، بودند.
بنابراين هر چند سقوط داعش و آزاد شدن خاك كشورهاي عراق و سوريه، نويد بخش خاورميانه اي امن تر و باثبات تر است؛ اما به نظر مي رسد بدون تغيير در رويه و سياستهاي كشورهاي منطقه، صلح و امنيت پايدار ايجاد نخواهد شد. يك طرف اين منازعات ايران است كه بايد گفت هر چند سقوط داعش به افزايش قدرت و حوزه نفوذ آن در عرصه منطقه اي كمك شاياني كرده است، اما مقامات كشورمان بويژه در دوران دولت تدبير و اميد همواره اعلام كرده اند كه دنبال تعامل و همكاري با كشورهاي منطقه و طراحي نظم امنيتي درون منطقه اي با حضور و نقش آفريني همه كشورهاي اين منطقه هستند و مسلم است كه در دوران پسا داعش نيز همين رويه را ادامه خواهند داد.
اما در طرف ديگر، جبهه كشورهاي عربي به رهبري عربستان سعودي قرار دارند كه اميد مي رود با استفاده از تجربه تلخ ظهور و سقوط داعش، از اشتباهات گذشته درس بگيرند و به جاي رقابتهاي تسليحاتي، تكيه بر قدرتهاي فرا منطقه اي و كوبيدن بر طبل جنگ، به فكر همكاري با ايران براي ايجاد خاورميانه اي امن در دوران پسا داعش باشند.
*استاد دانشگاه
پژوهشم**1197**
بعد از شنيدن خبرهاي ناگوار داخلي و خارجي گوناگون، از زلزله تلخ و مصيبت بار كرمانشاه گرفته تا اخبار مربوط به رخداد فاجعه انساني در يمن متأثر از محاصره همه جانبه نيروهاي ائتلاف عربي، حال بالاخره چشم مردم ايران و خاورميانه به خبري مثبت و دلگرم كننده هم روشن شده است.