در ادامه اين يادداشت به قلم افشار سليماني، مي خوانيم: اردوغان معتقد است كه كودتاي سال گذشته توسط عوامل ايشان صورت گرفته و به‌كرات از آمريكا درخواست تحويل گولن را داشتند، درحالي‌كه آمريكا (نه دولت اوباما و نه دولت ترامپ) تاكنون تحويل نداده‌اند و تركيه از اين بابت ناراحت هست.
دومين متغيير شامل ناراحتي‌هاي تركيه در حمايت آمريكا از نيروهاي دموكراتيك سوريه است. يعني نيروهاي كردي كه در قالب حزب دموكراتيك خلق سوريه وجود دارند يا نيروهاي مدافع خلق كه تحت نام پ.ي.د از آن‌ها ياد مي‌شود كه توسط آمريكا در مقابله باداعش از آن‌ها استفاده كرده ، تركيه از اين بابت ناراحت هست كه چرا اين حمايت‌ها انجام مي‌شود و بارها درخواست كرده كه اين حمايت‌ها انجام نشود. اما تاكنون عملاً آمريكا به اين مسئله اعتنا نكرده است. تركيه نگران پيوند ميان پ.ك.ك با ي.پ.گ و پ.ي.د براي امنيت ملي خود، پيوستگي ارضي آن‌ها در آينده راه‌يابي پ. ك.ك از طريق نيروهاي كرد در مديترانه براي تماميت ارضي، امنيت و منافع ملي خود نگران‌كننده مي‌داند.
از طرف ديگر از سال 2013 در داخل تركيه بخصوص كه در كودتاي نافرجام كه 150 هزار نفر از كار بركنار مسائلي عليه گولنيست‌ها انجام شد و عده كثيري از اين‌ها بازداشت و روانه‌ي زندان شدند كه مورد اعتراض آمريكا و اروپائيان قرار گرفت و در روابط ميان آن‌ها بسيار تأثير بدي گذاشته است. همچنين رفراندوم براي تغيير قانون اساسي هم موجب انتقاد آمريكا و اروپا بر عملكرد تركيه شد. مجموعه‌ي اين مسائل متغييرهاي در روابط اين دو كشور مؤثر بوده، اما مانع مناسبات استراتژيك تركيه و آمريكا نشده است. چراكه تركيه عضو و يكي از پايگاه‌هاي ناتو هست و آمريكا در مسائل منطقه به تركيه نياز دارد و تركيه هم به كمك‌هاي مختلف آمريكا نياز دارد.
علاوه بر اين‌ها عوامل ديگري هم براي تأثير روابط ميان آمريكا و تركيه من‌جمله روابط تركيه با روسيه، ايران، اسرائيل و كشورهاي عربي مجموعاً خود عاملي در كم و كيف روابط تركيه با آمريكا مؤثر هست. اما درمجموع همسويي‌هاي بيشتري در مقايسه با اختلافات ميان اين دو كشور وجود دارد.
نوع و كم و كيف روابط تركيه با كشورهاي روسيه، اسرائيل، كشورهاي عربي، فلسطين و ايران به‌نوعي مي‌تواند در روابط ميان تركيه و آمريكا تأثيرگذار باشد. چه‌بسا توسعه‌ي بيشتر روابط تركيه با روسيه و عبور از خطوط قرمز مدنظر آمريكا موجب ناراحتي آمريكا خواهد شد.
همان‌طور كه در صورت برقراري روابط آمريكا با كشورهاي كه با تركيه زاويه دارد، موجب ناراحتي تركيه خواهد شد. يافتن يك نقطه‌ي مشترك در همه‌ي موارد امكان‌پذير نيست، محل تلاقي منافع آمريكا و تركيه در راستاي منافع غرب و آمريكا هست. يعني با توجه به تعهداتي كه در ناتو و اتحاديه اروپا دارد بايد اقداماتي را در اين راستا انجام بدهد كه در صورت عدم آن به در روابط تركيه و آمريكا تأثير مي‌گذارد. با توجه به اينكه روابط آمريكا با اتحاديه اروپا هم در روابط تركيه با اين كشور تأثير مي‌گذارد، اگر تركيه بخواهد كه اتحاديه اروپا را مد نظر قرار ندهد، به تأثير منفي روابط آمريكا با تركيه مي‌انجامد. هرچند كه در دوره‌ي ترامپ مطرح بود كه ترامپ خيلي مثل دوره اوباما و قبل‌تر از آن كمتر به اروپا اهميت مي‌دهد اما روند تحولات اخير نشان داده كه اين‌طور نيست و نخواهد بود.
بسترهايي براي همكاري
به‌رغم وجود اختلافاتي ميان تركيه و آمريكا كه مهم‌ترين آن‌ها ذكر شد، بسترهاي براي همكاري هم وجود دارد و شايد به‌نوعي به خاطر موقعيت ژئوپليتيكي تركيه، آمريكا نيازمند همكاري با تركيه هست.
همان‌طور كه تركيه با توجه به مشكلاتي نيازمند استعلا بخشيدن مناسبات خود با آمريكاست، چراكه آمريكا به‌عنوان كشوري كه در نظام بين‌المللي مطرح هست و در سلسله‌مراتب هرم قدرت بيشترين امكانات را دارد. هرچند كه آمريكا به‌تنهايي قادر به حل همه موارد نيست، در نظام سلسله‌مراتبي تك- چندقطبي و آمريكا توان بازي بيشتري را نسبت به سايرين دارد، لذا ازاين‌جهت تركيه نيازمند آمريكا هست.
در بحث ناتو آمريكا در نهادهاي بين الملي تركيه نيازمند حمايت آمريكا هست و آمريكا اين حمايت‌ها را نياز دارد. در مسائل منطقه‌اي به‌رغم اختلافات ميان تركيه و آمريكا هر دو به همكاري در مسائل منطقه‌اي احساس نياز مي‌كنند. در مسائل عراق و ديگر كشورهاي منطقه آمريكا به تركيه به‌عنوان يك توازن در مسائل منطقه استفاده مي‌كند. نزديكي به تركيه و سوق دادن تركيه به‌سوي اين كشورها، يا اينكه خود تركيه علاقه‌مند به برقراري روابط در كشورهاي منطقه باشد در منافع تركيه و آمريكا تأثيرگذار هست.
تشديد روابط تركيه با كشورهاي همچون روسيه موجب ناراحتي آمريكا خواهد شد، اما آن روي سكه آمريكا از تركيه مي‌خواهد استفاده كند تا در روابط خود با ديگر كشورها مؤثر باشد. لذا اين دو كشور نيازمند همكاري متقابل هستند.
به‌هرحال درمجموع تركيه در برنامه‌هاي توسعه‌اي، خود را در حوزه نظام سرمايه‌داري قرار داده و در رأس نظام سرمايه‌داري در جهان آمريكا قرار دارد كه از اين حيث هم تركيه مجبور با همكاري در جذب سرمايه، فنّاوري از آمريكا هست. پروژه‌هاي بزرگي در تركيه با سرمايه و فنّاوري آمريكا قابليت اجرايي دارد. همان‌طور كه درگذشته اجراشده. همه‌ي اين موارد بسيار مهم هستند.
در بحث فنّاوري‌هاي نظامي؛ آمريكا كارخانه‌هاي مونتاژي در تركيه را حمايت مي‌كند. آخرين فنّاوري‌هاي نظامي توسط آمريكا به تركيه داده مي‌شود. همين اواخر قرارداد چند فروند هواپيماي جنگنده‌ي اف 35 ميان تركيه و آمريكا امضاشده كه همين هواپيما در اسرائيل هم تحويل‌شده است و همه‌ي كشورها اين هواپيما را ندارند.
مجموع اين موارد عللي براي بسترسازي روابط تركيه و آمريكا هست. يعني اختلاف ميان اين دو كشور در چند مورد باعث ايجاد مشكل در روابط استراتژيكي ميان آن‌ها نخواهد شد. چون نيازهاي متقابل ميان تركيه و آمريكا مانع صدمه جدي در روابط اين دو كشور مي‌شود، مگر اينكه در داخل تركيه اتفاق غيرقابل‌پيش‌بيني رخ بدهد كه روند سياست خارجي تركيه را بسيار متحول سازد و تركيه سياست خارجه‌ي ديگري را تعيين كند كه اين موضوع بسيار بعيد به نظر مي‌رسد.
در رابطه با شباهت‌هاي مواضع تركيه و آمريكا در كشورهاي سوريه و عراق به نظر مي‌رسد كه منهاي موضوع پ.ك.ك كه اختلافات ميان آمريكا و تركيه در سوريه را ايجاد كرده است. در سوريه اختلاف جدي ميان تركيه و آمريكا وجود ندارد. تركيه بيشتر روي موضوع پ.ي.د و ي. پ. گ حساس هست كه اگر آمريكا ملاحظات تركيه را در اين مسئله مدنظر داشته باشد، بعيد به نظر مي‌رسد كه اختلافات جدي ميان اين دو در اين زمينه وجود داشته باشد. اختلافات سطحي شايد وجود داشته باشد اما همكاري تركيه در قالب اتحاد آمريكا در سوريه وجود خواهد داشت هرچند كه تركيه با روسيه و ايران هم همكاري مي‌كند، اما در پشت‌صحنه حتماً با آمريكا هماهنگي‌هاي لازم را دارد. در عراق هم همين‌طور هست بيشتر اختلاف جدي ميان اين دو كشور ديده نمي‌شود و حتي تركيه از بعضي جهات موردتوجه آمريكا قرار مي‌گيرد. آمريكا تمايلي نداشته كه ايران در آنجا فعال ما يشاء بشود كه اين‌طور نيست.
به‌هرحال ايران شيعي كه منتسب به حامي شيعيان منطقه هست درواقع از سوي تركيه و آمريكا مورد ناخرسندي هست. لذا نقش ايران در تشكيل حشد الشعبي در عراق و اكنون حضورش در آنجا براي مبارزه با داعش موجب حساسيت‌هاي آمريكا و تركيه شد. لذا اشتراك مباحث عراق هم در بحث مبارزه با داعش و تروريسم و هم در مباحث داخلي ديگر ميان اين دو كشور وجود دارد و اگر آمريكا در موضوع كردها تركيه را بيشتر حمايت كند اشتراكات مواضع و منافع آن‌ها بيشتر خواهد شد.
آنچه كه مشخص هست تركيه به‌عنوان يك كشور عضو ناتو كه پايگاه نظامي ناتو هم در آنجا قرار دارد؛ براي آمريكا و اروپا حائز اهميت است. علاقه‌مندي آمريكا در اينكه تركيه در خاورميانه در قالب همسويي با آمريكا نقش ايفا كند را نمي‌توان كتمان كرد مخصوصاً كه حساسيت‌هاي آمريكا نسبت به حضور ايران در منطقه و خاورميانه و مرتباً تماسي كه از سوي آمريكا به ايران وارد مي‌شود در مسائل منطقه، نياز آمريكا به تركيه در نقش خاورميانه بيشتر كرده است. لذا آينده روابط تركيه و آمريكا باوجود اختلافات در بعضي از زمينه‌ها به سمت همكاري بيشتر مي‌رود. چون اشتراكات فكري، رويكردي و منافعشان بيش از اختلافات در مسائل منطقه هست، به‌عبارت‌ديگر اشتراكات اين دو كشور بر اختلافاتشان برتري دارد و اين باعث شكل‌گيري روابط بيشتري ميان اين خواهد شد منهاي مقوله‌ي كردها كه اختلافات جدي آن در بحث سوريه بيشتر خود را نشان مي‌دهد اختلاف جدي ميان تركيه و آمريكا در منطقه ديده نمي‌شود مگر بعضي از اختلافاتي كه تركيه مي‌خواهد با عربستان داشته باشد يا با اسرائيل و كشورهاي كه سبب ناراحتي آمريكا شود. اما همه اين اختلافات در مرحله‌ي بعدي قرار مي‌گيرد.
آنچه كه روشن هست نگاه استراتژيكي آمريكا و تركيه نسبت به مسائل منطقه هست و تركيه بيشتر تلاش مي‌كند كه با همين اشتراكات و رويكرد استراتژيكي خود در منطقه حتي مسائل داخلي تركيه تحت تأثير اين مسئله قرار مي‌گيرد. يعني اينكه چون تركيه از نياز آمريكا به خود در مسائل منطقه آگاه هست، بعضاً در داخل هم به انتقادات غرب و آمريكا توجهي نمي‌كند چون تركيه مي‌داند كه آمريكا و غرب در مسائل منطقه به اين كشور نياز دارد و به‌نوعي از اين مسئله سوء استفاده مي‌كند و رئيس جمهور تركيه در برابر آمريكا و غرب صداي خود را بلند مي‌كند چون فكر مي‌كند كه آن‌ها بويژه آمريكا با ايران زاويه دارد و مقوله افراط گرايي هم هست لذا به تركيه نياز دارند و مجبور هستند كه با تركيه ارتباط داشته باشند.
*منبع: پايگاه خبري خبرآنلاين/30 آبان 96
** اول ** 1337- انتشار دهنده: خداوردي اسدي
تهران - ايرنا- پايگاه خبري خبرآنلاين در يادداشتي نوشت: از متغيرهاي مؤثر در روابط تركيه و آمريكا در ماه هاي اخير بيشتر به بحث ناراحتي تركيه از عدم تحويل فتح‌الله گولن رهبر جماعت گولن يا جماعت خدمت از سوي آمريكا به تركيه مي توان اشاره كرد.