گردش به «اعتدال»

در ادامه اين گزارش مي خوانيم: واپسين هفته مهرماه بود كه قائم مقام، سخنگو و چند تن از اعضاي اين تشكل روحاني به ديدار حسن روحاني رفتند و ساعتي با وي گفت‌وگو كردند. متعاقب اين ملاقات، اصلاح‌طلبان به عنوان حاميان انتخاباتي روحاني از اينكه رئيس جمهوري با جمعي اصولگرا ديدار داشته ابراز خرسندي كرده و در عين حال خواستار برگزاري ملاقات مشابه با ديگر گروه‌هاي سياسي شدند. در اين ميان برخي نيز عنوان كردند روحاني «گردش به راست» كرده است؛ به اين معنا كه برخلاف دوران تبليغات انتخاباتي و حتي چهار ساله دولت يازدهم، به اصولگرايان متمايل شده است. برخي از جمله حسام‌الدين آشنا مشاور رئيس جمهوري نيز در مقابل عنوان كرد شايد «راست» به سمت روحاني گردش كرده است؛ به اين معنا كه جريان اصولگرا به حسن روحاني نزديك‌تر شده يا مي‌كوشند كه نزديك‌تر شوند. اينكه كدام يك از اين تعابير به واقعيت نزديك‌تر است، نيازمند توجه به چند مؤلفه است از جمله عضويت حسن روحاني در جامعه روحانيت مبارز.

جامعه روحانيت مبارز اگرچه در سال‌هاي اخير بيشتر كاركرد سياسي پيدا كرده است، اما در ابتداي تأسيس بيشتر نهادي ديني و فرهنگي بود. تشكلي كه هسته ابتدايي آن يك سال پيش از پيروزي انقلاب اسلامي تشكيل شد تا حركات اعتراضي به حكومت وقت را منسجم‌تر و تشكيلاتي پيش ببرد. بعد از انقلاب حضور چهره‌هاي ارشد انقلابي در اين تشكيلات از جمله آيت‌الله‌ هاشمي رفسنجاني، حجت‌الاسلام ناطق نوري، شهيد بهشتي، شهيد باهنر، شهيد مطهري، شهيد مفتح، حسن روحاني و...دايره نفوذ جامعه روحانيت را چنان گسترده بود كه تا دو دهه بعد نامزدهاي تحت حمايت اين نهاد در انتخابات توفيق مي‌يافت. اما دو اتفاق روند حركتي جامعه روحانيت مبارز را تحت‌الشعاع قرار داد؛ نخست انشعاب شماري از اعضا و تشكيل مجمع روحانيون مبارز و ديگري انتخابات سال 76 كه در آن ناطق نوري كانديداي تحت‌الحمايه جامعه روحانيت مبارز قافيه و نتيجه را به رييس دولت اصلاحات كانديداي تحت‌الحمايه مجمع روحانيون مبارز واگذار كرد.

بعد از انشعاب مجمع روحانيون مبارز، انتخابات سال 76 نقطه عطف تأثيرگذار در حركت جامعه روحانيت مبارز بود و بعد از آن حلقه تأثيرگذاري اين نهاد روحاني رو به قلت نهاد. به اعتقاد كارشناسان حمايت بخش قابل توجهي از اين مجموعه از محمود احمدي نژاد، سكوت در قبال هتاكي و تهمت‌هاي او به آيت‌الله ‌هاشمي رفسنجاني و حجت‌الاسلام ناطق نوري كه از اعضاي ارشد اين تشكل به شمار مي‌آمدند و متعاقباً غيبت نامبردگان به علاوه حسن روحاني و آيت‌الله امامي كاشاني، درگذشت آيت‌الله مهدوي كني دبيركل سابق جامعه روحانيت مبارز و دست آخر مركزيت يافتن گروه‌هاي نوپديد و تندرو اصولگرا، دامنه نفوذ جامعه روحانيت مبارز را محدودتر از پيش كرده است. جامعه روحانيت مبارز سال 92 اگر چه حسن روحاني يكي از اعضاي ارشد خود را در ميانه ميدان رقابت ديد، اما از وي حمايت نكرد. در انتخابات سال 96 هم ترجيح داد توش و توان تشكيلاتي خود را بر پشتيباني از سيد ابراهيم رئيسي، متمركز كند. آيت‌الله موحدي كرماني كه بعد از درگذشت آيت‌الله مهدوي كني دبير كلي جامعه روحانيت مبارز را به عهده دارد، بعد از اعلام نتيجه انتخابات اخير و پيروزي حسن روحاني نسبت به تغيير نتيجه ابراز اميدواري كرد و اظهار نظر او مبني بر حلال دانستن آراي سيد ابراهيم رئيسي كه حرام بودن آراي رقبا را تداعي مي‌كرد، به روشني نشان داد چقدر از پذيرفتن نتيجه اكراه دارد. به هر روي پرونده انتخابات بسته شد و ماه گذشته جامعه روحانيت مبارز با روحاني ديدار كرد. ديداري كه البته آيت‌الله موحدي كرماني در آن حضور نداشت و رسانه‌هاي منتسب به اصولگرايان تلاش كردند محتواي اين ملاقات را «انتقادي» گزارش كند. با اين همه نفس برگزاري اين ملاقات كه به تعبير سيد رضا تقوي «زيارتِ اخوان» بود، دست‌كم از كاهش دلخوري‌ها خبر مي‌داد. بويژه كه حسن روحاني همچنان عضو جامعه روحانيت مبارز است و به رغم سال‌ها غيبت از اين نهاد خارج نشده است. سيد رضا اكرمي و مصطفي پورمحمدي دو عضو جامعه روحانيت مبارز در كابينه نخست حسن روحاني بودند كه يكي به عنوان رئيس شوراي فرهنگي نهاد رياست جمهوري و ديگري به عنوان وزير دادگستري به دولت راه يافتند و البته يكي در ميانه راه و ديگري پايان دولت يازدهم از قطار كابينه روحاني پياده شدند.

ديگر گزاره محل بحث كه تفسير و تعبير درباره ملاقات روحاني با برخي از اعضاي جامعه روحانيت مبارز را با اندكي تحفظ همراه مي‌كند، رنگ باختن برخي كليدواژه‌ها در فرهنگ سياسي كشور است. امروز سه دهه از زماني مي‌گذرد كه مجمع روحانيون مبارز از جامعه روحانيت انشعاب و اصطلاح «راست» و «چپ» را وارد لغتنامه سياسي كشور كرد. با تشكيل دولت اصلاحات، دو واژه سنتي «راست» و «چپ» جاي خود را به دوگانه اصولگرا و اصلاح‌طلب داد. دوگانه‌اي كه به اعتقاد كارشناسان تا سال 92 با همان تعاريف و مرزبندي‌هاي شفاف گذشته در سپهر سياسي ايران حيات داشتند اما مجموعه تحولات يك دهه اخير بويژه حد فاصل سال 88 تا 92، هم تئوريسين‌ها ،هم فعالان حزبي و سياسي و هم پايگاه اجتماعي هر دو جريان را با چنان دگرگوني‌هايي مواجه كرده است كه ديگر به كار بردن واژه «اصلاح‌طلب» يا «اصولگرا»، همان دايره شمول و حدت و شدت را شامل نمي‌شود. ائتلاف اصلاح‌طلبان، اعتدالگراها و اصولگرايان ميانه‌رو كه حال چهارمين سال خود را مي‌گذراند، نشان داد در برخي نقاط مرزها ميان جريان‌هاي سياسي جابه‌جا شده است. از سوي ديگر در انتخابات اخير رياست جمهوري دو نامزد اصلي انتخابات يعني حسن روحاني و سيد ابراهيم رئيسي با وجود برخورداري از حمايت اصلاح‌طلبان و اصولگرايان و نمايندگي مطالبات آنها، خود را اصلاح‌طلب يا اصولگرا نخواندند.

حسن روحاني چهار سال پيش نيز اعلام كرده بود شعار و مشي او براي كشور اعتدالي است و بر همان مدار ماند. رئيسي هم اگر چه از حمايت قاطبه اصولگرايان برخوردار بود و از مساعدت‌هاي مادي،معنوي، رسانه‌اي و... اين گروه كمك گرفت اما هرگز اعلام نكرد به عنوان يك اصولگرا وارد ميدان مي‌شود. رفتاري كه نشان داد بعد از گذشت 20سال دوگانه اصلاح‌طلب-اصولگرا در حال گذر به واژه‌ها و مفاهيم تازه است.


*منبع: روزنامه ايران؛ 1396،8،30
**گروه اطلاع رساني**1699**9131**انتشاردهنده: شهربانو جمعه