بررسی سیره آیت الله هاشمی تا حقوق مدنی و سیاسی

**آیت ‌الله هاشمی ‌رفسنجانی و هشت سال دفاع مقدس
نشست «آیت‌الله هاشمی‌ رفسنجانی و هشت سال دفاع مقدس» در كتابخانه ملی ایران برگزار شد.

«حجت ‌الاسلام علی ‌اكبر ناطق ‌نوری» عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره آیت‌الله هاشمی گفت: وی شخصیتی كم‌ نظیر در تاریخ ما بود و معتقدم گرچه مدیریت، علم است و سطوح و بخش‌های مختلف دارد اما با حفظ احترام محققان این رشته و نویسندگان كتاب ‌های مربوط به آن، معتقدم مدیریت در خون انسان‌ ها بوده و تربیت است كه می‌تواند مدیر بار بیاورد.

حجت ‌الاسلام ناطق ‌نوری اظهار داشت: آیت الله هاشمی مرد دوران سخت جنگ بود. در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب به قم رفت و مبارزه را آغاز كرد. البته پیش از آن نیز فعالیت ‌های فرهنگی می‌كرد. وقتی هم كه مبارزه شروع می ‌شود، به هیچ ‌وجه به دنبال كسب نام نبود. در دوران مبارزه در حوزه علمیه هم شخصیتی مدیر بود و جمعی را در آن زمان جمع كرد.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت الله هاشمی را سردار سرافراز عرصه قانونگذاری، سازندگی و جنگ و جهاد خوانده و تصریح كرد: در سخت‌ترین شرایط مجلس اول شورای اسلامی او ریاست مجلس را به عهده گرفت و در ماجرای بنی ‌صدر به زیباترین شكل جلسه مجلس را اداره كرد.

وی بیان داشت: در عملیات مرصاد آیت الله هاشمی هم مراقب تهران بود و هم در جبهه دستور داد به سمت قصرشیرین بروند، به مردم كرمانشاه گفت شهر را خالی كنید. رزمنده‌ ها به هاشمی گفتند شما هم از كرمانشاه بروید اما او با عده‌ای قلیل در همان قرارگاه ماند و گفت اگر من بروم مردم و رزمندگان روحیه خود را از دست می‌دهند، این رفتارها از هاشمی، هاشمی ساخت.

«محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه نیز درباره آیت الله هاشمی گفت: من یك درس از آیت ‌الله هاشمی در 2 نكته آموختم، نخست آنكه شجاعت همواره تندروی نیست و در بسیاری از موارد انتخاب‌ های تلخ است. شجاعت به معنی ترجیح منافع ملی به شخصی است او نمودار شجاعت بود. نكته دوم اینكه ما قرار است هزینه نظام، انقلاب و كشور بشویم، نه كشور هزینه ما. شما اگر به زندگی آیت ‌الله هاشمی‌رفسنجانی نگاه كنید، می ‌بینید كه او همواره آمادگی داشت كه خودشان را هزینه كشور كنند و در زمان پذیرش قطعنامه این مساله را مشاهده شد.

ظریف با اشاره به نامه ‌نگاری‌ های آیت‌ الله هاشمی با صدام حسین بیان كرد: این نامه نگاری ها هم نسخه زرینی از نگرش‌ها و فداكاری ‌های آیت ‌الله هاشمی برای نظام است و نشانگر آنكه شجاعت مبتنی بر تندروی نیست. شجاعت، كیاست و دقت را در نامه‌ های وی به صدام حسین مشاهده می‌شود كه یك درس تاریخی است.

«غلامعلی رجایی» مشاور ارشد رییس فقید مجمع تشخیص مصلحت با بیان اینكه می‌گویند قطعنامه جام زهر بود، تصریح كرد: سال ‌های آخر جنگ نیرو نمی‌آمد. یادم هست در تهران گفتند از آزادی تا ولیعصر نیرو می‌آید اما نشد. آیت‌الله هاشمی با شجاعت جنگ را تمام كرد؛ به امام خمینی(ره) گفت من را محاكمه كنید قطعنامه را می‌پذیرم، امام گفتند نه خودم می ‌‌پذیرم.

«حسین علایی» فرمانده اسبق سپاه پاسداران یادآور شد: اصل دفاع مقدس به عنوان جنگ برای آیت الله هاشمی مطرح نبود و همواره در هر طرحی برای جنگ، به دنبال رسیدن به صلح بود. او وقتی به جنگ آمد در ذهنش این بود كه چگونه بجنگیم تا جنگ پایان یابد.

علایی در ادامه افزود: آیت الله هاشمی از وقتی فرماندهی جنگ را به عهده گرفت به دنبال راهی برای پایان دادن به آن بود و راهبرد او در این زمینه این بود كه با داشتن دست بالا در برابر عراق، شرایط را برای صلح آماده كنند.

«محسن هاشمی» رییس شورای شهر تهران گفت: در 1365 خورشیدی و در شرایطی كه جنگ شهرها آغاز شده بود وكشور به ‌شدت به موشك برای پاسخ دادن به حمله های ارتش عراق نیاز داشت، من دوره دكترا را شروع كرده بودم كه آیت الله هاشمی توصیه كرد كه با توجه به تخصصم به صنایع دفاعی كمك كنم و این باعث شد تا ملاقات‌ های بنده با او بیشتر به پیگیری صنایع موشكی اختصاص پیدا كند. در خاطرات روزنوشت وی كه تا در این دوره یعنی از 1365 تا 1370 در دسترس است، مشاهده می‌كنید كه اكثر مواردی كه پدرم به ملاقات بنده اشاره كرده موضوع صنایع موشكی بوده است و شرایط به گونه‌ای بود كه به دلیل اهمیتی كه آیت‌الله هاشمی ‌رفسنجانی برای صنایع موشكی و دفاعی قایل بود و به دلیل مشغله زیاد در دوران جنگ و ریاست‌ جمهوری كه دسترسی به او را برای مدیران صنایع دفاعی سخت می‌كرد، وی این وظیفه را نیز به من محول كرد كه موضوع های صنایع دفاعی را به صورت ویژه دنبال كنم و هرگاه لازم بود او را در جریان مسایل قرار دهم.

**مبانی تاریخ اجتماعی ایران
نشست نقد و بررسی كتاب «مبانی تاریخ اجتماعی ایران» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

«علیرضا ملایی‌توانی» عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان اینكه هیچ نظریه‌ای درباره مبانی تاریخ اجتماعی ایران مطرح نشده است در حالی كه نیازمند این موضوع هستیم، اظهار داشت: در این اثر ساختارهایی در تاریخ ایران توصیف شده اما راز ماندگاری این ساختار شرح داده نشده به رغم اینكه ما در معرض هجمه ‌های زیادی قرار گرفته ‌ایم. همچنین نهاد خانواده در ساختار اجتماعی ایران مطالعه نشده و در این كتاب از آن غفلت شده است. از طرف دیگر مولف كتاب به نوع مناسبات و تعامل میان شیوه‌ زیسته ایلی، روستایی و شهری توجهی ندارد.

«شهرام یوسفی ‌فر» عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به اینكه كتاب حاضر را باید به عنوان یك متن دانشگاهی به آن توجه كرد، بیان داشت: وقتی از تاریخ اجتماعی سخن می‌گوییم باید ماموریت ‌ها و هدف ها را در نظر بگیریم. در این جایگاه این سوال مطرح می‌شود كه جایگاه تاریخ اجتماعی در ایران كجاست. در پاسخ باید گفت ما هیچ كتابی در این زمینه به ‌گونه ‌ای كه بتواند گام‌ های نخستین را در اختیار بگذارد نداریم و اگر هم ترجمه ‌ای در این باره صورت گرفته زمان زیادی می ‌برد تا فهم بومی خودمان را از آن داشته باشیم.

یوسفی فر در بخش دیگری از سخنانش درباره روایت ‌های رسمی‌ كه در برخی از فصل های كتاب به آن اشاره شده نیز سخن گفت‌ و افزود: به‌ طور مثال در یكی از فصل ‌های كتاب درباره تاریخ شهر از نگاه شهریان سخن گفته شده كه تنها روایت رسمی است و همانطور كه می‌ دانید یكی از مهمترین بحث‌های زندگی در شهر فهم روابط قدرت میان مردم و ساختارهای قدرت است.

«فریدون اللهیاری» مولف كتاب «مبانی تاریخ اجتماعی ایران» توضیح هایی را درباره فصل های مختلف كتاب ارایه كرد و یادآور شد: ضرورت پرداختن به تاریخ اجتماعی ایران، شكل‌گیری هویت ایرانی، موضوع جمعیت در فلات ایران و ... از جمله موضوع هایی بوده كه در این كتاب به آن توجه شده است.

**لزوم آشنایی كودكان با ارزش‌های محیط زیست و میراث فرهنگی
نشست تخصصی «لزوم آشنایی كودكان با ارزش‌های محیط زیست و میراث فرهنگی» در كانون پرورش فكری برگزار شد.

«فرهاد نظری» مدیر كل دفتر ثبت آثار تاریخی و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی سازمان میراث فرهنگی با اشاره‌ به عضویت در كانون پرورش فكری در دوران كودكی و نوجوانی و درك اهمیت كانون و گذراندن خوش‌ترین خاطره های آن دوران در كانون به بررسی ارزش ‌های محیط زیست و میراث فرهنگی و ارتباط آن با پرورش كودكان پرداخت و رویكردهای كلان انسان ایرانی با محیط زیست در طول تاریخ را با ذكر مثال توضیح داد.

نظری با اشاره به این‌كه مسایل در این حوزه بسیار گسترده است؛ چراكه میراث فرهنگی به معنی عام كلمه شامل همه‌ وجوه فرهنگی می‌شود كه از گذشته به ما رسیده است، گفت: میراث فرهنگی فقط اشیا موزه ‌ای نیست؛ بلكه جنبه‌ های ناملموس میراث فرهنگی مانند زبان، موسیقی، قصه، بازی، آثار و بناهای تاریخی و هر آن‌ چه كه یك بعد از میراث فرهنگی ما را نمایندگی می‌كند، میراث طبیعی، محیط زیست و نحوه‌ تعامل با محیط زیست را هم در بر می‌گیرد.

مدیر كل دفتر ثبت آثار تاریخی و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی سازمان میراث فرهنگی با تاكید بر این كه در حوزه‌ میراث فرهنگی جهانی بسیاری از كشورها آثارشان را برای كسب اعتبار در یونسكو ثبت می‌كنند، اظهار كرد: آثار ایرانی مانند شاهنامه یا جشن نوروز زمانی كه در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسكو ثبت می ‌شود به آن فهرست وزن و اعتبار می‌دهد. امروز جشن نوروز به عنوان یكی از بزرگ‌ترین جشن ‌های بشری در فهرست ناملموس میراث فرهنگی جهانی ثبت شده است.

وی این نمونه ‌ها را ظرفیت‌ های بی‌ بدیلی برشمرد كه امروز می ‌توانیم از آنها برای تربیت كودكان ‌مان استفاده كنیم و افزود: مراعات كردن منابع طبیعی و محیط زیست بسیار ضروری است؛ چرا كه محیط زیست رفتار نابخردانه را پاسخ می ‌دهد و شوخی ندارد. ما حق نداریم منابعی كه در طول هزاران سال در اختیار ما قرار گرفته است خودخواهانه استفاده كنیم و برای نسل بعدی چیزی باقی نگذاریم.

**میثاق بین ‌المللی حقوق مدنی و سیاسی دعاوی، آموزه‌ ها، تفاسیر
نشست معرفی و نقد كتاب «میثاق بین ‌المللی حقوق مدنی و سیاسی دعاوی، آموزه‌ها، تفاسیر» تألیف «سارا جوزف» استاد و پژوهشگر حقوق بشر دانشگاه مانش استرالیا و همكارانش «جنی شولتز» و «ملیسا كسن» در دانشگاه علوم قضایی برگزار شد.

«علی نواری» دبیر نشست با بیان اینكه موضوع كتابی كه در این جلسه معرفی و نقد قرار گرفته، یك موضوع حقوق بشری است، تصریح كرد: میثاق بین ‌المللی حقوق مدنی و سیاسی یكی از اسناد مهم بین‌المللی است كه در كنار میثاق بین ‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و اعلامیه جهانی حقوق بشر به عنوان هسته مركزی تقنینی فعالیت ‌های ملل متحد محسوب می‌شود.كتاب میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی دعاوی، آموزه‌ها، تفاسیر یك منبع بسیار غنی بوده كه همه مواد میثاق را در پرتو رویه كمیته حقوق بشر و سایر نهادهای بین‌المللی تفسیر و بررسی كرده است.

«سیدقاسم زمانی» مترجم كتاب اظهار داشت: كتاب «میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی دعاوی، آموزه‌ها، تفاسیر» كه من سال ‌ها آن را كردم یك منبع بسیار غنی است كه همه مواد میثاق را در پرتو رویه كمیته حقوق بشر و دیگر نهادهای بین‌المللی تفسیر و بررسی می كند. در 1386 خورشیدی تصمیم گرفتم این كتاب را با كمك دانشجویان ترجمه كنم، كتاب در 1388 آماده چاپ بود، ولی به ملاحظه های از جمله ضرورت تكمیل و ویراستاری بیشتر، این كار تا 1395 به تعویق افتاد. در ترجمه كتاب و یادداشت‌هایی كه در پاورقی اضافه شده، سعی بر آن بوده كه دخل و تصرف جزیی در آن صورت گیرد كه امیدوارم در چاپ‌ های بعدی اصلاح هایی صورت گرفته و ترجمه سلیس‌تر شود.

«پوریا عسگری» استادیار گروه حقوق عمومی و بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینكه این كتاب هم زمان در 50 سالگی تصویب میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی ترجمه شده و از این حیث، زمان‌بندی مترجم قابل توجه است، گفت: این كتاب از چند جهت ارزش ترجمه داشته است؛ نخست آن كه وجود چنین منابعی می‌تواند در پیوستن ایران به پروتكل الحاقی به میثاق نقش موثری داشته باشد.

مانند كشور متبوع نویسندگان یعنی استرالیا، عضو میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی است و نگاهی فارغ از دغدغه‌های دیوان اروپایی و امریكایی حقوق بشر به موضوع داشته و برای ایرانیان مفید است. دوم آن كه خوشبختانه شاهد آن هستیم كه قاضی های ایرانی در پرونده‌های رسیدگی به مواد میثاق استناد می‌كنند و وجود چنین منبعی می‌تواند برای قاضی ها و وكیلان مفید باشد. سوم آن كه وجود چنین منابعی می‌تواند در پیوستن ایران به پروتكل الحاقی به میثاق نقش موثری داشته باشد.

«حسین شریفی طرازكوهی» دانشیار گروه حقوق عمومی و بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات نیز با اشاره به ترجمه كتاب در قالب یك كار تیمی، كنار هم گذاشتن سبك‌ ها و سلیقه ‌ها و قلم ‌های متفاوت در كار ترجمه و تركیب هماهنگ آنها را كاری دشوار و شایسته تقدیر دانست و ترجمه این كتاب را خدمت بزرگی به جامعه علمی و حقوقی كشور توصیف كرد.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9370**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.