علي موسوي خلخالي در اين يادداشت آورده است:پارلمان اقليم كردستان عراق با برگزاري رفراندوم استقلال اقليم در روز 25 سپتامبر 2017 موافقت كرد و به مخالفت هاي دولت عراق و ايران و تركيه و نگراني هاي هاي واشنگتن و كشورهاي غربي كه نسبت به احتمال انفجاري جديد در منطقه در پي برگزاري رفراندوم هشدار دادند، اعتنايي نكرد. امريكا و اتحاديه اروپا به شدت نسبت به برگزاري اين همه پرسي ابراز نگراني كرده اند.
امريكايي ها در سفرهاي مكرر و بيانيه هاي متعدد خود تاكيد كرده اند كه از همه پارسي اقليم كردستان حمايت نمي كنند و در حالي كه عراق و همه متحدانش بر مبارزه با تروريسم و داعش تمركز كرده اند، پرداختن به موضع همه پرسي از سوي كردها، مساله اي فرعي است كه مي تواند همه را از هدف اصلي كه همان مبارزه با داعش و تروريسم است منحرف كند. اتحاديه اروپا نيز در ماه هاي گذشته نمايندگان خود را بارها به عراق فرستاد و در بيانيه هاي متعدد نسبت به برگزاري اين رفراندوم هشدار داد. تا به اين جاي كار ديدارهاي مقام هاي امريكايي و اروپايي با مقامات كرد به ويژه مسعود بارزاني، رئيس اقليم كردستان به نتيجه نرسيده است.
هفته گذشته بود كه برت مكگورك، نماينده رييس جمهوري آمريكا در ائتلاف بين المللي ضد داعش در اربيل با مسعود بارزاني، رييس اقليم كردستان عراق ديدار كرد و به او پيشنهادهايي را براي صرف نظر كردن از برگزاري همه پرسي ارائه داد. بارزاني گفت كه اين پيشنهادها را بررسي مي كند اما تا حالا كه يك هفته به برگزاري همه پرسي زمان باقي مانده، نظر خود را نگفته است.
در اين ميان ايران و تركيه و سوريه همسايگان اصلي عراق كه هر سه با اقليم كردستان مرز مشترك دارند، مخالفت شديد خود را با برگزاري همه پرسي استقلال كردستان اعلام كرده اند و حتي بارزاني را متهم كرده اند كه مي خواهد عراق را تجزيه كند. رجب طيب اردوغان، رئيس جمهوري تركيه به صراحت به مسعود بارزاني گفت كه اشتباه مي كند و اصرار او بر انجام همه پرسي عواقب بسيار سختي در پي خواهد داشت.
ايران نيز به صراحت گفته است كه در صورت برگزاري همه پرسي، همه روابط خود را با اقليم كردستان قطع خواهد كرد. دريادار علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي ايران روز يكشنبه به صراحت گفت كه برگزاري همه پرسي از سوي كردستان اشتباهي فاحش است. وي گفت: «طرف قراردادها و تفاهمات ما با دولت مركزي عراق، بغداد است و در صورتي كه همه پرسي اقليم كردستان برگزار شود، ايران مرزهاي خود را با كردستان خواهد بست.» تهديد مشابهي كه تركيه نيز اعلام كرده است. با اين وجود مقامات كردستان مي گويند تهديدهايي كه ايران و تركيه عليه كردستان بيان كرده اند صرفا تلاشي براي جلوگيري از همه پرسي است و الا هيچ كدام از دو كشور هنوز اقدامي عملي عليه كردستان انجام نداده اند.
تنها طرفي كه از همه پرسي اقليم كردستان حمايت كرده، اسرائيل است كه به صراحت اعلام كرده از همه پرسي حمايت مي كند. بنيامين نتانياهو، نخست وزير اسرائيل به صراحت اعلام كرده كه طرفدار استقلال كردستان است و براي تحقق آن به مقام هاي امريكايي فشار مي آورد.
با همه اين احوال، پارلمان كردستان روز جمعه بعد از دو سال تعطيلي تشكيل جلسه داد و موافقت خود را با برگزاري رفراندوم اعلام كرد. اقدامي كه نسبت به قانوني بودن آن ترديدهاي جدي وجود دارد. چرا كه منتقدان مي گويند كه دوره قانوني پارلمان پايان يافته و افتتاح آن صرفا براي تصويب همه پرسي غيرقانوني است.
اين در حالي است كه روز به روز زمان براي تعويق يا لغو رفراندوم تنگ تر مي شود. كردستان در حالي مي خواهد رفراندوم را برگزار كند كه هنوز مطالبات اصلي خود را در اين خصوص محقق نكرده است. مساله كركوك هنوز حل نشده و بر سر اراضي آن و ديگر مناطق با دولت مركزي منازعاتي وجود دارد.
بسياري گمان مي كنند كه اصرار اقليم به برگزاري همه پرسي مي تواند به اين دليل باشد كه كردها گمان مي كنند، پس از همه پرسي فضاي گسترده اي به وجود مي آيد كه كردها مي توانند با دست بازتر به مذاكره با بغداد بنشينند و ضمن احقاق خواسته هاي خود تعريف جديدي از روابط با بغداد داشته باشند.
پيش از اين كردها تجربه مشابهي را در ژانويه 2005 از طريق برگزاري همه پرسي اي غير رسمي تجربه كرده بودند، در آن موقع آنها مي خواستند ببينند كه نظر اكثريت كردها استقلال از عراق است يا ماندن به عنوان جزئي از عراق. همه پرسي صرفا در ميان گروه هاي سياسي كرد انجام شد و تلاش شد چندان مانور رسانه اي روي آن انجام نشود.
نتايج اين راي گيري بيانگر جدايي كردها از عراق نبود، اما همه پرسي سال 2005 اين قدرت را به كردها داد كه بتوانند از اين همه پرسي به عنوان برگه قدرتمندي براي تحقق حقوق و صلاحيت هاي خود بهره ببرند و اراده خود را در نوشتن قانون اساسي جديد عراق تحميل كنند، پس از آن كردها توانستند بسياري از خواسته هاي خود را در قانون اساسي عراق بگنجانند. در سال 2005 اقليم كردستان به عنوان يك منطقه اتحادي جزء عراق اعلام شد و زبان كردي به عنوان زبان رسمي در كنار زبان عربي به رسميت شناخته شد. اين امتيازات بزرگي بود كه كردها توانستند به دست آورند.
با وجود اين كه دولت عراق پذيرفت اين امتيازهاي مهم را به كردها بدهد اما اين به آن معنا نبود كه آنها از عراق اعلام جدايي كنند و به استقلال تمام و كمال آرماني خود برسند.
واقعيت اين است كه كردها خوب مي دانند كه وضعيت خودشان و منطقه در اين مرحله اجازه ظهور كشور جديدي را نمي دهد. اما اين نكته را هم خوب مي دانند كه وضعيت فعلي كه با توجه به درگيري هاي داخلي دولت مركزي عراق و سوريه با داعش و گروه هاي تروريستي ديگر به وجود آمده است، براي آنها فرصتي را به وجود آورده كه براي تحقق اهداف و دستاوردهاي بزرگ تر از آن بهره برداري كنند و استفاده از اين فرصت ممكن است ديگر تكرار نشود.
كردها مي دانند كه آرزوي كشور كردي همچنان در حد يك آرزو باقي خواهد ماند و بعيد است به اين زودي ها تحقق يابد، اگر چه وضعيت فعلي اقليم براي كردها بهتر است چرا كه در سايه دولت مستقل ضعيف، از اختياراتي شبه مستقل برخوردارند. كردها تجربه سودان جنوبي را كه همين چند سال پيش از سودان جدا شد جلوي چشم خود مي بينند و شاهدند كه اين منطقه پس از جدايي از سودان با چه مشكلات متعدد اقتصادي و اجتماعي روبه رو شده است. اكنون زمينه هاي بروز جنگ داخلي در سودان جنوبي فراهم است و هر روز خبرهايي را درباره كشته و زخمي هاي ناشي از درگيري هاي داخلي در اين كشور مي شنويم.
بسياري بر اين اعتقادند كه نگراني از همه پرسي استقلال كردستان فقط شامل ايران و تركيه نمي شود. بلكه كشورهاي عربي نيز بايد اساسا خطرات تجزيه عراق را درك كنند. مواضع كشورهاي عربي بايد بيش از آن كه در راستاي دشمني با ايران يا مخالفت با مواضع سلبي تركيه باشد، بيشتر پافشاري بر حفظ تماميت ارضي عراق باشد.
اگر عراق تجزيه شود اين نسخه مي تواند به سرعت براي كشورهاي ديگر منطقه به خصوص عربي كه مشكل اقليت هاي قومي را دارند، تجويز شود و اين موضوع مي تواند خطري بالقوه براي آنها باشد.
ديپلماسي ايراني/27شهريور96
اول*عليرضافرجي
تهران-ايرنا- ديپلماسي ايراني در يادداشتي آورده است:كردها خوب مي دانند كه وضعيت خودشان و منطقه در اين مرحله اجازه ظهور كشور جديدي را نمي دهد. اما اين نكته را هم خوب مي دانند كه وضعيت فعلي كه با توجه به درگيري هاي داخلي دولت مركزي عراق و سوريه با داعش و گروه هاي تروريستي ديگر به وجود آمده است، براي آنها فرصتي را به وجود آورده كه براي تحقق اهداف و دستاوردهاي بزرگ تر از آن بهره برداري كنند و استفاده از اين فرصت ممكن است ديگر تكرار نشود.