مدارس، خالی از آموزش های زیست محیطی

در ادامه در گزیده ای از این گفت وگو می خوانیم: تغییرات سبك زندگی در ایران تاثیراتی سوء در شكل‌گیری شخصیت دانش‌آموزان بر جای گذاشته كه چاره‌اندیشی برای كنترل و رفع آنها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اقتضائات زندگی آپارتمانی و دوری روزافزون كودكان و دانش‌آموزان از طبیعت می‌تواند هویت‌یابی، اعتمادبه‌نفس و توان حل مشكلات آنها را تحت‌الشعاع قرار داده و در آینده‌ای نه چندان دور، آثار اجتماعی خویش را نمایان كند.
یكی از روش‌های فائق آمدن بر مشكل مطرح‌شده كه پیشینه محدودی در كشور ما دارد، ایجاد مدارس طبیعت و افزودن مطالب محیط‌زیستی در كتب درسی است.
آنچه در ادامه می‌خوانید، نظرات كهرم، درباره كم‌وكیف آموزش مسائل محیط‌زیستی در نظام آموزشی كشور در گفت‌و‌گو با «آرمان» است.

**دانش‌آموزان امروز، سفیران فردای جامعه ما هستند. نقش زیست‌محیطی مدارس برای تربیت نسلی دغدغه‌مند در مورد محیط‌زیست چیست؟
بر اساس نظرات روانشناسان هرگونه رفتار اجتماعی و ضداجتماعی در سنین كودكی افراد نهادینه می‌شود، چون فرد از دوران كودكی نحوه رفتار با محیط پیرامون خود را می‌آموزد. برای مثال اگر یك كودك تا سن 9سالگی یك زبان را نیاموزد، تا آخر عمر توان آموختن هیچ‌زبانی را ندارد. بنابراین ماحصل آموزش هرگونه مهارت و تخصص به كودكان در بلندمدت مشخص می‌شود.
با این تفاسیر، آموزش كودكان در زمینه محیط‌ زیست می‌تواند با نتایج مناسب و با هدف ارتقای فرهنگی محیط‌زیستی جامعه همراه باشد. با توجه به ظرفیت آموزش در كودكان باید كتاب‌های درسی از مطالب محیط‌زیستی، جامعه‌شناسی و علمی سرشار باشد، اما هم‌اكنون كتاب‌های درسی دانش‌آموزان از مطالب مناسب و ارزشمند در زمینه محیط‌زیستی تهی است.
با توجه به اولویت‌های زیست‌محیطی كشور باید مطالب مرتبط برای آگاه‌سازی دانش‌آموزان در كتاب‌های درسی گنجانده شود. البته باید دانست كه توجه به مسائل محیط‌زیستی و دیگر اولویت‌های جامعه امروز نه‌تنها به دانش‌آموزان، بلكه به آحاد افراد جامعه باید آموزش داده شود.

**هر روز در كشور شاهد افزایش بحران‌های محیط‌زیستی هستیم. برای مثال بحران آب، مساله ریزگردها، وارونگی هوا در فصل سرما و... جزو مسائل تكراری و نگران‌كننده طبیعت ایران است كه می‌توان با كسب مهارت‌های لازم برای حل آن وارد عمل شد، در حالی كه تاكنون وزارت آموزش و پرورش آن‌طور كه باید و شاید نتوانسته در ارائه مطالب محیط‌زیستی به دانش‌آموزان موفق باشد. دلیل بروز این نارسایی چیست؟
قبل از پاسخ به این سوال باید گفت كه خانواده و مدرسه به عنوان دو كانون اصلی و محوری در تعلیم و تربیت دانش‌آموزان می‌توانند با مسئولیت‌پذیر‌كردن قشر آینده‌ساز جامعه به‌ویژه در زمینه حفاظت از محیط‌زیست اقدامات مناسب انجام دهند. امروزه مدرسه دروازه‌ای برای فرهنگسازی و نهادینه‌كردن بسیاری از مسائل و اولویت‌های فرهنگی و اجتماعی در بین اقشار مختلف جامعه است. رویكرد اصلاحی و تربیتی مدارس و معلمان در پرورش نسل آگاه به مسائل روز می‌تواند نشان‌دهنده اهمیت این كانون و ضرورت ارائه برنامه‌های متناسب با سنین مختلف باشد.

** توجه به نسل آینده جامعه و مسئولیت‌پذیر‌كردن آنها نسبت به داشته‌ها و ظرفیت‌های كشور به‌ویژه ظرفیت محیط‌زیست می‌تواند در كاهش بسیاری از موانع و معضلات زیست‌محیطی اثرگذار باشد. محیط‌زیست در حیات و تداوم زندگی آیندگان مهم بوده و باید این امانت به‌شكل مناسب و بدون آسیب به نسل‌های آینده كشور واگذار شود. مشاركت‌دادن كودكان و نوجوانان در حفظ محیط‌زیست، آموزش و انتقال مفاهیم محیط‌زیستی به نسل آینده‌ساز جامعه و در ادامه انتقال پیام‌های محیط‌زیستی از كودكان به نهاد خانواده، مدرسه و اجتماع را به‌همراه دارد، اما وزارت آموزش و پرورش به‌دلیل كمبود بودجه از تامین نیازها و پاسخگویی به نیازهای معلمان ناتوان است. با این تفاسیر نمی‌توان از نهاد آموزشی كشور انتظار تامین دیگر نیازهای دانش‌آموزان به‌ویژه در حوزه محیط‌زیست را داشت. همچنین در كتب درسی دانش‌آموزان هم آن‌طور كه باید و شاید مطالب محیط‌زیستی درج نشده است.

**در سال‌های اخیر شاهد تاسیس مدارس محیط‌ زیستی در كشور هستیم، اما تعداد این مدارس اندك است. درباره عملكرد این مدارس توضیح می‌دهید؟
مدارس محیط‌زیست ابتكار ایرانیان نیست. بنده در سوئیس و آلمان این مدارس را مورد بررسی قرار داده‌ام. دانش‌آموزان در این مدارس تا سنین 11سالگی اجازه فعالیت‌ در عرصه‌های مختلف محیط‌زیستی را دارند. برای مثال، دانش‌آموز در این مدارس اجازه نگهداری انواع پرندگان و حیوانات خانگی را دارد. البته اغلب این فعالیت‌ها تحت نظارت معلمان انجام می‌شود. این دانش‌آموزان بعد از 12سالگی تحت آموزش كتب درسی قرار می‌گیرند.
برای نخستین‌بار این مدارس در انگلستان و بعد از آن در اتریش، فرانسه و دیگر كشورهای پیشرفته راه‌اندازی شد. در این مدارس هدف اصلی پرورش خلاقیت و ذهن پرسشگر در كودك است تا به این شكل بتوان او را دغدغه‌مند نسبت به مسائل محیط‌زیستی تربیت كرد. در گذشته سیستم آموزشی اغلب كشورهای دنیا بر اساس زور و به‌اصطلاح چوب معلم بود، اما هم‌اكنون پرورش خلاقیت مساله نهادهای آموزشی است.
باید دانست كه پرورش كودكان فقط به‌قصد اخذ نمره 20 نه‌تنها به او هیچ‌مهارتی نمی‌آموزد، بلكه روخوانی‌ و حفظ مطالب درسی نیز بعد از گذران مدتی فراموش می‌شود. كودكان در مدارس محیط‌زیست با روحیه شاد و شاداب به علم‌آموزی ترغیب می‌شوند. در این سیستم دانش‌آموزان مطالب دشوار آموزشی را به‌شكل غیرمستقیم و به‌شیوه نوین یاد می‌گیرند.

*منبع: روزنامه آرمان، 1396.6.23
**گروه اطلاع رسانی**9370**1601** تنظیم: مهدی احمدی **انتشار: شهناز حسنی