بررسی اقدامات دولت یازدهم برای محرومیت زدایی در خراسان رضوی و حاشیه شهر مشهد در میزگرد ایرنا

توسعه خدمات در قالبهای مختلف زیرساختی و حمایتی در مناطق و سكونتگاههای غیررسمی، رویكرد 'دارایی مبنا' به جای 'نیازمبنا' در مناطق محروم نشین و حاشیه شهر، توجه به حضور و نقش مردم با حمایت از تشكیل و فعالیت سازمانهای مردم نهاد، ارائه خدمات تخصصی در مناطق حاشیه، رشد كمی و كیفی اعتبارات و حمایتها از محرومان و نیازمندان توسط دستگاههای حمایتی، توجه جدی و نتایج مفید در ایجاد اشتغال برای محرومان و نیازمندان، مهار و كاهش آسیبهای اجتماعی به خصوص پدیده طلاق بخشی از خدمات دولت در این چارچوب هستند كه در قالب میزگرد ایرنا در مشهد با حضور مدیركل امور اجتماعی استانداری خراسان رضوی، مدیركل كمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان رضوی، مدیركل بهزیستی خراسان رضوی، معاون امور خانواده و سلامت كمیته امداد خراسان رضوی و معاون امور اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی به عنوان 'نقاط قوت عملكرد' مورد تاكید و بررسی قرار گرفت.

* رویكرد 'دارایی مبنای دولت تدبیر و امید آغازگر تحول در حاشیه شهر
مدیركل امور اجتماعی استانداری خراسان رضوی در این میزگرد گفت: نوع نگاه، نگرش و رویكرد به مسائل و آسیبها در جامعه در تعیین راهبرد صحیح نقش كلیدی دارد. در مدیریت معضلات و آسیبهای اجتماعی و نیز ساماندهی حاشیه شهر نیز نوع نگاه است كه موجب ایجاد تغییر و تحول می شود.
سیدكمال الدین حسینی افزود: دو نوع نگاه نیازمبنا و دارایی مبنا در مواجهه با مسائل حاشیه شهر و آسیبها وجود دارد كه در نخستین نگاه خواسته و نیاز افراد شناسایی و تامین می شود كه تاثیر مقطعی و موقتی دارد.
اما در نگاه دارایی مبنا با شناسایی داشته ها و ظرفیتهای محیط و جامعه هدف و استفاده از این ظرفیتها در جهت بهتر شدن شرایط حركت می شود كه دارای تاثیرات بلندمدت و دائمی است.
وی ادامه داد: بهبود مشكلات و كاهش آسیبها در مناطق حاشیه نشین و سكونتگاههای غیر رسمی باید با نگاه دارایی مبنا و حل مشكلات به صورت ریشه ای و بلندمدت باشد كه خوشبختانه این نگاه و رویكرد در دولت یازدهم شكل و قوت گرفت.
مدیر كل امور اجتماعی استانداری خراسان رضوی گفت: به عنوان نمونه در قالب نگاه دارایی مبنا در حوزه ساماندهی معضلات حاشیه شهر مشهد بافعالیت یك سازمان مردم نهاد متشكل از بهبودیافتگان، 800 كارتن خواب معتاد درمان و به زندگی بازگشتند و این موفقیت چیزی نیست جز شناسایی ظرفیت و توان مردمی در حل این آسیب.
مدیركل كمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان رضوی نیز در میزگرد ایرنا در مشهد گفت: تعقل، عدالت ورزی و مشورت گرفتن از اندیشمندان و مشاوران از مبانی مدیریت شهری و مدیریت آسیبهای اجتماعی است.
محسن مسعودیان راد ادامه داد: دولت یازدهم در رفع محرومیت موفقیتهای متعددی داشته كه مصادیق فراوانی دارد. خروج از جزیزه ای عمل كردن و ایجاد هماهنگی در اغلب فعالیتهای مرتبط با این حوزه و نیز ساماندهی مسائل مناطق حاشیه نشین شهر مشهد از آن جمله است.
وی ادامه داد: باید در زمینه تعریفی واحد از حاشیه نشینی و نیز خدمات دهی به محرومان و نیازمندان كه به صورت توامان هم فرصت و هم تهدید است نیز بیش از پیش كار كرد.
مدیركل كمیته امداد خراسان رضوی بر ضرورت نگاه نظام مند به حل مسائل تاكید و بیان كرد: برای از بین بردن حاشیه شهرها باید نسبت به توسعه روستاها اقدام شود كه در این زمینه در دولت یازدهم اقدامات بسیار مطلوب انجام شده و در همین راستا راهبردهای كمیته امداد در مبارزه با فقر و دیگر مسائل تفاوت ماهوی با گذشته پیدا كرده است.
وی گفت: به همین دلیل خانه سازی در روستاها بیش از شهرها مورد توجه قرار گرفته است و در مجموع تلاش شده تا حمایتها و خدمات حمایتی و اشتغالزایی در روستاها بیش از شهرها مورد توجه قرار گیرد.

* ارائه خدمات تخصصی در حاشیه شهر مشهد برای نخستین بار
مدیركل بهزیستی خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: برای نخستین بار كاربرد عبارت سكونتگاههای غیررسمی در دولت تدبیر و امید مطرح شد. این عبارت به معنای مناطق جمعیتی است كه طبق مقررات شهری بنا نشده اند و در مسیر توسعه نامتوازن شهری شكل گرفته اند. همین امر موجب شد ارائه خدمات به این بخش جزو اولویتها به منظور جلوگیری از توسعه و فراگیری آسیبهای اجتماعی شكل بگیرد.
حمیدرضا پوریوسف افزود: بر همین اساس فراگیری خدمات شهرها در این مناطق و نیز ارائه خدمات تخصصی، یكپارچه و هدفمند از محورهای اصلی برنامه ریزی و ارائه خدمات بهزیستی به مناطق حاشیه نشین قرار گرفت.
وی ادامه داد: تشكیل ستاد ساماندهی حاشیه شهر مشهد و حضور و فعالیت سازمانهای نقش آفرین در این عرصه اتفاقی خوب برای گرهگشایی از مشكلات این مناطق بود. گرچه همدلی و هماهنگی در قالب این ستاد به خوبی آغاز شد و رقم خورد اما همچنان هماهنگی، یكپارچگی و جهت خدمات ارائه شده به سمت خدمات تخصصی، از نیازهای اقدامات در عرصه مناطق حاشیه نشین است.
معاون امور اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد ایجاد عدالت در ارائه خدمات در مناطق حاشیه نشین را از شاخصهای اقدامات دولت یازدهم اعلام و بیان كرد: طی سالهای اخیر برای ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات فعالیتهایی همچون افزایش خدمات، ارائه كمكهای مالی، توانمندسازی اقشار آسیب دیده و آسیب پذیر و رسیدگی به مشكلات آنها كه در نهایت منجر به توانمندسازی می شود در مناطق حاشیه نشین و دارای محرومیت مورد توجه و اجرا قرار گرفت و این امر آغازگر تحولاتی فراوانی در این مدت بود.
معاون امور خانواده و سلامت كمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان رضوی نیز به تغییر نگاه صورت گرفته به حاشیه شهر مشهد در دولت یازدهم اشاره و بیان كرد: نگاه و رویكرد توانمندسازی به جای حمایت صرف از افراد و نیز ارائه خدمت و حمایت از افراد در محل زندگی آنان از جمله تحولات مثبتی است كه طی سالهای اخیر رقم خورده است.
محمد میری افزود: همین رویكرد موجب شده نه تنها شاهد توقف روند صعودی مهاجرت از روستاها به شهرها در خراسان رضوی باشیم بلكه مهاجرت معكوس نیز در سالهای اخیر رخ داد.

* رویكرد مثبت دولت یازدهم و رشد سازمانهای مردم نهاد
مدیركل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد به رویكرد 'دارایی مبنا' از سوی دولت در ریشه یابی و رفع مشكلات و آسیبها در مناطق حاشیه نشین اشاره و بیان كرد: اعتماد و توجه دولت به مردم و اعتقاد به توانمند بودن مردم برای انجام امور از شاخصهای اصلی در اینگونه فعالیتها است.
حسینی افزود: دولت یازدهم مهمترین ملاك را 'نگاه مثبت به خود مردم' قرار داد و به همین دلیل از ایجاد، فعالیت و راه اندازی سازمانهای مردم نهاد بیشترین حمایت را نمود. سال 1392 در خراسان رضوی تنها 540 تشكل مردم نهاد مجوز فعالیت داشتند كه این میزان با رشد 64 درصدی به 887 تشكل در پایان سال 1395 رسیده است.
وی گسترش كمی و كیفی سمنها را رویكرد اصلی دولت ذكر و بیان كرد: پیش از آغاز فعالیت دولت تدبیر و امید سمنها در پنج محور تشكیل شده و فعالیت داشتند اما هم اینك این تعداد به 17 موضوع و محور گسترش یافته كه نشانگر كار تخصصی و هدفمند در موضوعات فعالیتی سازمانهای مردم نهاد است.
مدیركل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی توسعه جغرافیایی تشكلها را نیز در دشت پیگیری اعلام و بیان كرد: پارسال 30 سمن در روستاهای استان ایجاد و راه اندازی شد كه پیش بینی می شود این میزان امسال افزایش 15 درصدی بیابد.

* رشد كیفی و كمی خدمات در مناطق محروم
مدیركل بهزیستی خراسان رضوی در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد به نگاه فرایندی و كیفی دولت نسبت به مدیریت مسائل و آسیبهای اجتماعی اشاره و بیان كرد: توجه به مهار آسیبها، توسعه ارائه خدمات، مباحث پیشگیرانه و اجرای كار توسط موسسات غیردولتی تفاوتهای عمده عملكردی دولت یازدهم با دولتهای گذشته در مدیریت و كاهش آسیبهای اجتماعی و محرومیت زدایی بوده است.
معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی هم گفت: در دولت یازدهم جهت خدمات در مناطق حاشیه نشین و محروم به سمت توانمندسازی و نه افزایش حمایت صرف از افراد حركت شده است. در حوزه های مختلف اجتماعی در مقایسه میان سال آغاز كار دولت یازدهم و پایان آن در مباحث اعتباری و تعداد ارائه خدمات در خراسان رضوی رشد محسوسی رقم خورده است.
حقدادی افزود: به عنوان نمونه در حوزه زنان سرپرست خانوار در میزان اعتبار مستمری این گروه شاهد افزایش دو برابری از 1.3 میلیارد به 2.4 میلیارد ریال هستیم.
وی به افزایش چهار برابری توانمندسازی افراد تحت پوشش بهزیستی خراسان رضوی اشاره و بیان كرد: در این مدت همچنین اعتبار حمایت از تحصیل دانش آموزان 9 برابر و جمعیت دانش آموزان زیر پوشش نیز سه برابر افزایش یافت و همچنین اعتبار حمایت از دانش آموزان مناطق محروم 15 برابر و جمعیت این دانش آموزان چهار برابر بیشتر از چهار سال پیش شد.
معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی ادامه داد: در زمینه فعالیت پایگاههای خدمات اجتماعی در حاشیه شهر مشهد نیز میزان خدمات در سال 92 تا 95 از 6 هزار به 51 هزار خدمت رسیده است.
وی گفت: این افزایش ارائه خدمات به هیچوجه به معنای رشد آسیبها نیست بلكه به معنای شناسایی و ارائه خدمات به افراد نیازمند دریافت این خدمات است.
حقدادی با اشاره به اینكه پیش از این توزیع یك وعده غذای گرم صرفا در مهدهای روستایی انجام می شد افزود: از سال 1395 مهدهای حاشیه شهر مشهد نیز به زیر مجموعه این طرح افزوده شده اند و امسال نیز در پوشش مهدهای حاشیه شهر رشد 30 درصدی محقق می شود.
وی ادامه داد: برای نخستین بار پارسال توزیع 50 میلیارد ریال غذای گرم در مهدهای حاشیه شهر مشهد انجام شد كه در ارتقا سلامت و رفع مشكلات تغذیه ای كودكان این مناطق تاثیر بسزایی داشته است.
معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی در ادامه گفت: هدایت و گرایش اعتبارات یارانه ای به سمت مناطق محروم و حاشیه نشین نیز صورت گرفته است.
معاون خانواده كمیته امداد خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد به رشد كمی و كیفی خدمت رسانی به محرومان و نیازمندان اشاره و بیان كرد: در چارچوب فعالیت دولت یازدهم در مقایسه با دولت قبل در اكثر سرفصلها مانند كمك به دانش آموزان تحت حمایت، خدمات درمانی، تعمیر و بازسازی و نوسازی مسكن و موار مشابه میان ارائه خدمات حداقل بین 50 تا 70 درصد بیشتر شده است.
میری افزود: در دولت یازدهم طراحی دو بخش برنامه های كوتاه و بلندمدت و نیز توجه به ارتقا فرهنگی خانواده های جامعه هدف و تقویت خدمات دهی در روستاها از جمله محورهای اصلی خدمات دهی قرار گرفت.
وی ادامه داد: ارائه خدمات بهداشتی و درمانی، پرداخت وامهای ارزان قیمت اشتغال و توزیع سبدهای غذایی، ویزیت رایگان پزشكی، بسته های نوشت افزار و حمایتی از جمله اقدامات انجام شده در حاشیه شهر مشهد و نیز روستاها بوده اند.

* رشد دوبرابری اعتبارات اشتغالزایی محرومان
مدیركل كمیته امداد خراسان رضوی هم رویكرد فرایندی در ایجاد اشتغال برای افراد محروم و نیازمند و دوری از پراكنده كاری و ایجاد اشتغالهای انفرادی را از سیاستهای اجرا شده دولت یازدهم در این نهاد اعلام و بیان كرد: اجرای طرح استعدادیابی شغلی، ساماندهی بانك اطلاعاتی جامع از توانمندی و استعداد شغلی محرومان، ارائه مشاوره های شغلی، آموزشهای شغلی و مهارتی، پرداخت وامهای اشتغال، نظارت بر استفاده موثر این وامها، پیوست بیمه ای موثر برای مددجویان شاغل، فراهم كردن زمینه فروش تولیدات و محصولات در قالب برگزاری بازارچه ها، شبكه سازی و زنجیره سازی بین مشاغل مختلف از جمله اقدامات هدفمند و برنامه ریزی شده در ایجاد اشتغال و خودكفایی و توانمندی مددجویان و محرومان زیر پوشش بوده اند.
مسعودیان افزود: گرایش و آغاز اقدامات دانش بنیان طی دو سال اخیر و روی آوری به مشاغلی از جمله نصب پنلهای خورشیدی و تولید برق توسط مددجویان كمیته امداد در روستاها و مناطق محروم از اقدامات ویژه در دولت یازدهم بوده است.
معاون كمیته امداد خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد به توقف پرداخت مستمری به 16 هزار خانوار در این استان طی سال گذشته به دلیل توانمندی اقتصادی آنها اشاره و بیان كرد: 6 هزار خانوار از این تعداد به دلیل توانمندی شغلی از دایره دریافت خدمات پرداخت مستمری حذف شده اند.
میری افزود: دولت یازدهم توجه مطلوب و موثری به حوزه اشتغال محرومان و نیازمندان داشته بطوری كه اعتبار اجرای طرحهای اشتغال در خراسان رضوی از 730 میلیون ریال در سال 92، امسال با افزایش دو برابری به 1480 میلیارد ریال رسیده است.
مدیركل بهزیستی خراسان رضوی هم ایجاد اشتغال را از مهمترین راهها برای رفع محرومیت ذكر و بیان كرد: اجرای 'اشتغال حمایت شده' كه الگوی مفیدی از اشتغال پایدار است از پارسال در این استان آغاز شده زیرا مهمترین مشكل مددجویان زیر پوشش فقدان پایداری در اشتغال به دلیل ضعف در مهارتهای اجتماعی و ارتباطی است.
پوریوسف افزود: ایجاد اشتغال وظیفه بهزیستی نیست اما با هدف توانمندسازی مددجویان زیر پوشش با اعطای وامهای قرض الحسنه، تقویت چرخه اشتغال، ارائه مهارتهای حرفه ای، حمایتهای پس از اشتغال و تسهیل در فروش محصولات مددجویان تلاش شد تا تقویت چرخه اشتغال محقق شود.
معاون بهزیستی خراسان رضوی نیز گفت: نگاه عمده در ایجاد و حمایت از اشتغال مددجویان توانمندسازی و خودكفایی آنان است. ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار از جمله مسائلی است كه به شدت در دولت یازدهم مورد توجه قرار گرفت بطوری كه با اجرای 'طرح خدمات مالی خرد' به عنوان یكی از طرحهای اقتصاد مقاومتی در سال گذشته 20 گروه اشتغال زنان سرپرست فعال بوده كه هم اكنون به 200 گروه رسیده و تا پایان سال نیز به 300 گروه افزایش می یابد.
حقدادی افزود: ایجاد گروههای همیار زنان سرپرست خانوار و ارتقا آن از 116 گروه به 165 گروه نیز هم اینك در خراسان رضوی محقق شده است.

* راهبردهای موثر در كاهش طلاق
مدیركل دفتر امور اجتماعی استانداری خراسان رضوی از اشتباهات محرز در حوزه ازدواج و طلاق را عدم توجه فرایندی به این مسائل دانست و اظهار كرد:در راستای حذف این اشتباه ارائه آموزشهای قبل و بعد از ازدواج به جوانان و گروههای سنی مخلتف در دستور كار قرار گرفت.
حسینی افزود: همچنین ارائه آموزشها به افراد درگیر مساله طلاق با هدف توانمندسازی آنان انجام گرفت و در كنار آن با اجرای طرح مداخله در طلاق تلاش شد تا از تداوم روند صعودی این معضل در استان جلوگیری شود.
مدیركل بهزیستی خراسان رضوی نیز گفت: همسرگزینی مناسب در اعتبار و مانایی ازدواج موثر است و فقدان مهارت و آگاهی در بسیاری از ازدواجها عامل اصلی در بروز طلاق است. یكی از اقدامات خوب انجام شده در این راستا در استان افزایش ساعت خدمات مشاوره به 12 ساعت از سوی ستاد ساماندهی آسیبهای اجتماعی است.
پوریوسف با بیان اینكه 48 درصد طلاقها در پنج سال نخست بعد از ازدواج صورت می گیرد افزود: گرایش و سوق آموزشها به این سالها برنامه ریزی شد و اجرای 'طرح مداخله در طلاق و ارائه خدمات مشاوره به زوجهای متقاضی طلاق' در خراسان رضوی از سال گذشته آغاز شد.
وی ادامه داد: هم اكنون 170 مركز مشاوره خصوصی، عمومی و مركز سلامت روان در سطح خراسان رضوی به زوجهای جون مشاوره موثر ازدواج و طلاق ارائه می دهند.
معاون بهزیستی خراسان رضوی نیز گفت: سال 1393 این استان رتبه نخست طلاق را در كشور داشت. پدیده طلاق 17 آسیب را در خانواده رقم می زند كه زن سرپرست خانوار، كودك بی سرپرست و دیگر آسیبهای اجتماعی تنها بخشی از این موارد است.
حقدادی با اشاره به هماهنگی مطلوب و موثر میان دادگستری و بهزیستی در اجرای طرح مداخله در طلاق افزود: ظرف یك سال اجرای این طرح در خراسان رضوی با مراجعه بیش از هشت هزار زوج متقاضی طلاق و دریافت خدمات مشاوره تعداد 1600 مورد سازش و تداوم زندگی ثبت شد.
وی ادامه داد: كاهش 8.1 درصدی طلاق در مشهد تنها نمونه ای از آثار اجرای این طرح در خراسان رضوی است.
معاون اداره كل بهزیستی خراسان رضوی گفت: دو میلون و500 هزار زن سرپرست خانوار در كشور وجود دارند كه 250 هزار نفر آنها در خراسان رضوی سكونت دارند. 40 درصد این شمار زیر پوشش نهادهای حمایتی قرار دارند و بقیه با تحت حمایت خانواده بهره مند و یا شاغل هستند.
وی ادامه داد: 10 درصد زنان سرپرست خانواده در خراسان رضوی ناشی از پدیده طلاق هستند كه البته این روند در حال رشد است و بدترین حالت آن رشد زنان جوان سرپرست خانوار بر اثر طلاق است.
حقدادی گفت: زن بر اثر پنج مورد شامل فوت همسر، طلاق، از كارافتادگی همسر، بدسرپرستی و دخترانی كه ازدواج نكرده اند مبدل به سرپرست خانوار می شود. آنچه مهم و نیازمند رسیدگی و مدیریت است زنان سرپرست خانوار نیازمند هستند.
مدیركل كمیته امداد خراسان رضوی نیز در ادامه میزگرد ایرنا در مشهد گفت: ازدواج و طلاق از مهمترین مباحث اجتماعی است و كمیته امداد به عنوان نهاد حمایتی سعی فراوانی در مدیریت این مساله با حمایت موثر داشته است.
مسعودیان افزود: تقویت بنیان خانواده، اهدا 9200 سری جهیزیه، ترغیب به ازدواج آگاهانه و موثر فرزندان خانواده های تحت پوشش، ارائه آموزشهای مشاوره ای از اقدامات انجام شده در راستای توسعه فرهنگ ازدواج بوده اند.
وی همچنین به رشد نگران كننده فرزندان خانواده های طلاق زیر پوشش كمیته امداد اشاره و بیان كرد: در حالی آمار فرزندان یتیم در خراسان رضوی از 24 هزار نفر در سالهای اخیر به 12 هزار نفر كاهش یافته كه شمار فرزندان خانواده های طلاق زیر پوشش از هشت هزار نفر به 24 هزار نفر رسیده است.
مدیركل كمیته امداد خراسان رضوی ادامه داد: افزایش آمار زنان سرپرست خانوار زیر پوشش كمیته امداد و كاهش میانگین سنی این افراد از معضلاتی است كه هم اكنون باید برنامه ریزی در خصوص مدیریت آن صورت گیرد.
وی با اشاره به اینكه حدود 60 درصد جامعه زیر پوشش كمیته امداد را در خراسان رضوی زنان سرپرست خانوار تشكیل می دهند گفت: ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار و ارائه بسته های حمایتی به آنان از سیاستهای اجرام شده است. به عنوان مثال طی یك سال گذشته 550 نفر از این زنان دوباره ازدواج كرده اند.
خبرنگار: آرزو جاودانی **انتشاردهنده: حسین كریم زاده
7496/1858