اكبر گندم كار رييس اداره بيابان زدايي اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان مركزي در گفت و گو با ايرنا نقش تالاب كويري ميقان در وضعيت اب و هوايي اراك و فعاليت ها و اقدام هايي كه اين اداره كل براي تثبيت شن هاي روان و تبديل تهديد اين منطقه به فرصتي براي تالاب انجام شده است، شرح داد.
س: چند هكتار از مساحت استان مركزي را اراضي بياباني تشكيل داده است؟
ج: استان مركزي با مساحتي بالغ بر دو ميليون و 940 هزار هكتار يكي از 18 استان بياباني كشور است كه به دليل شرايط اقليمي، بهره برداري هاي غير اصولي، ازدياد دام نسبت به ظرفيت مرتع، تجربه توسعه مناطق بياباني را با خود دارد و درحال حاضر 490 هزار هكتار از مساحت اين استان را كوير و اراضي بياباني شامل شده كه از اين ميزان 50 هزار هكتار آن را كوير ميقان اراك و 440 هكتار بقيه آن را اراضي بياباني در هفت شهر استان است.
س: كوير ميقان در چند كيلومتري شهر اراك قرار دارد و كدام روستا را تحت تاثير خود قرار داده است؟
ج: كوير ميقان با وسعت 50 هزار هكتار از 10 كيلومتري شهر اراك آغاز و تا 35 كيلومتري اين شهرستان و شمال روستاي ويسمه ادامه داد و روستاهاي سهل آباد، ده نمك، دادو آباد، عيبك آباد، ترمز، مبارك آباد، مراد آباد، كارچان، ملك آباد، ميقان در حاشيه اين كوير قرار گرفته است كه بيشترين تاثير گذاري را بر روش شهر داود آباد، روستاي ده نمك و ميقان دارد.
س: چه اقدام هايي براي مقابله با گرد و غبار و مهار حركت شن هاي روان در اين منطقه انجام شده است؟
ج: براي مقابله با حركت ريزگرد ها و گرد و غبار در اين منطقه انواع گياهان مقاوم در برابر شوري از جمله آتروپلكس، قره داغ، تاق، اكروپيرون النگاتوم و بره داغ كشت مي شود.
200 هكتار اين منطقه زير پوشش گياه قره داغ به عنوان قهرمان كوير قرار دارد كه هر كدام تا 50 تا 40 هكتار گرد و غبار را در زير شاخ و برگ هاي خود ذخيره مي كنند و از حركت آنها جلوگيري مي كنند.
س: ويژگي هاي گياه قره داغ چيست؟
ج:گياه قره داغ يا هالگنموم استربيلئوم از ديگر گونه هاي گياهي كويري است كه در منطقه كوير ميقان اراك كشت مي شود اين گياه از مقاوم ترين گياهان كويري به شوري است كه تا كنون شناسايي شده است.
بر اساس مطالعات انجام شده اين گياه نمك تا 123 دسي زيمنس در متر مربع را تحمل مي كند كه گونه غالب اين گياه در اولين نوار گياهي بعد از شوري تالاب و اطراف معدن سولفات سديم كشت مي شود كه اكثر آن از بين رفته است.
سطح 12 هزار هكتار از عرصه ها اين منطقه كه به دليل شوري بالا فاقد پوشش گياهي بوده و در معرضه فرسايش بادي قرار دارند براي جلوگيري از حركت ريزگردها و ايجاد گرد و غبار در منطقه نيازمند ايجاد بادشكن هاي غير زنده داشته كه نياز است مسئولان به اين مهم توجه ويژه داشته باشند.
س: اداره كل منابع طبيعي استان مركزي براي مقابله با حركت ريزگرد ها و تثبيت شن هاي روان در اين منطقه چه اقدام هايي انجام داده است؟
ج: ايجاد بادشكن هاي غير زنده براي جلوگيري از حركت شن هاي روان در اين كفه نمكي توسط منابع طبيعي آغاز شده كه تا كنون در سطح 10 هكتار از اين اراضي با انجام مطالعه هاي كارشناسي به بادشكن هاي غير زنده غير متراكم تجهيز شده است.
س: اين بادشكن ها چه تاثيري در اين منطقه دارد؟
ج: اين بادشكن ها بر اساس مطالعه هاي انجام شده با ارتفاع حدود يك متر و فاصله 10 متري از يكديگر كار شده است.
بادشكن ها تا 10 برابر ارتفاع خود بر روي سرعت باد تاثير داشته و سرعت آن را كاهش و از فرسايش بادي جلوگيري مي كنند و علاوه بر جلوگيري از حركت شن هاي روان منطقه با كاهش سرعت باد فرصتي براي فرصت رشد گياهان بومي منطقه را نيز فراهم كرده و درصد پوشش گياهي منطقه را افزايش مي دهد.
به دليل وجود بادهاي شديد، تعرق و فرسايش خاك در منطقه استقرار گياهي منطقه با مشكل ها روبرواست كه با ايجاد بادشكن ها و كاهش سرعت باد امكان استقرار گياهان بومي در اين منطقه فراهم مي شود.
س: چه ميزان اعتبار براي ايجاد باد شكن در هر هكتار از اين اراضي نياز است؟
ج: براي هر هكتار از اين اراضي حدود يك هزار متر بادشكن مورد نياز است كه هزينه اين باد شكن ها در هر هكتار حدود 17 ميليون و 600 هزار تومان است و در مقايسه با مارچ پاشي هزينه كمتري نياز دارد. استفاده از مواد طبيعي در اين بادشكن ها هيچ گونه عوارض زيست محيطي براي منطقه به همراه ندارد.
سطح 12 هزار هكتار پهنه نمكي كوير ميقان در صورتي مهار آبگرفتگي و جلوگيري از حركت ريزگردها نيازمند نصب بادشكن غير زنده دارد كه به دليل كمبود اعتبار تجهيز همه اين اراضي از عهده منابع طبيعي خارج بوده و نيازمند توجه مسئولان به اين مهم دارد.
10 هكتار اين منطقه كه در محل بادكن ها قرار داشته و با فرسايش بادي بيشتري روبه رو است به صورت آزمايشي تحت پوشش بادشكن هاي غير زنده قرار گرفته كه با مساعدت مسئولين استاني در سال هاي آينده در وسعت بيشتري از اين منطقه بادشكن غيرزنده انجام مي شود.
س: با توجه به اينكه كوير ميقان اراك در معرض دو نوع فرسايش بادي و آبي قرار دارد براي جلوگيري از فرسايش بادي چه اقدام هايي انجام شده است؟
ج: كوير بر اساس جغرافياي محيطي پست ترين منطقه يك حوزه آبريز است و براي مقابله با فرسايش آبي در اين منطقه نمي توان اقدامي انجام داد بلكه بايد در سرشاخه هاي مشرف به كويربا فرسايش آبي مقابله كرد.
مبارزه با كوير و كوير زدايي در هيچ كجاي دنيا صورت نمي گيرد زيرا از نظر جغرافيايي موير يك عارضه طبيعي و يكي از ضروريت هاي هر اكوسيستم است در برخي جاها كوير با بيابان اشتباه گرفته مي شود.
مبارزه با بيابان زايي يكي از وظايف مهم منابع طبيعي است و چيزي كه بايد با آن مقابله شود تلاش براي جلوگيري از پيشروي بيابان است نه پيشروي كوير زيرا كوير پيشروي ندارد و توي حوزه آبريز وجوددارد.
س: كوير ميقان اراك چه ظرفيت هايي براي شهرستان اراك و استان مركزي به همراه داشته باشد؟
ج: با همكاري مردم، سازمان ها دولتي و خصوصي و فرهنگ سازي استفاده بهينه از اين نعمت خدادادي مي توان تهديد ها را به فرصت تبديل كرد و با استفاده از قابليت گردشگري اين منطقه، ضمن ايجاد اشتغال براي جوانان درآمد زايي و ارز آوري را در سال اقتصاد مقاومتي اقدام و عمل براي استان و كشور را نيز رقم زد.
نه تنها اراضي بياباني استان مركزي بلكه ذات كوير و بيابان با اقتصاد مقاومتي عجين است گونه هاي گياهي بياباني ضمن صرفه و مصرف كم آب گونه هاي مقاومي هستند كه بيشترين بهره وري را به همراه دارند كه اين خصوصيت در ساكنان و اهالي اين منطقه نيز به وضوح ديده مي شود.
اميد است اين گونه هاي گياهي و عرصه هاي كوير ميقان كه به زيستگاه برخي از گياهان و جانوران تبديل شده و چشم انداز بسيار زيبايي براي منطقه و اين شهرستان ايجاد كند كه مورد توجه ويژه مردم و مسئولان قرار گرفته و با تخصيص بودجه توسط مسئولان و فرهنگ سازي توسط مردم به جوامع مختلف شناسانده شده و به منطقه اي براي بازديد گردشگران تبديل شود.
تالاب كويري ميقان آخرين حلقه اكولوژيك حوزه آبريز دشت اراك است كه آب هاي سطحي مسيل هاي فصلي را جذب مي كند. گياهان دشتي اطراف درياچه آن از گونه خشكي پسند و شورپسند هستند و در عرصه بياباني آن شرايط اكولوژيكي كوير حاكم است.
مساحت درياچه ميقان با توجه به آب هاي ورودي آن از حدود 100 تا 110 كيلومترمربع متغير است.
كوير ميقان به وسعت 120 كيلومترمربع در شمال شرقي اراك واقع است و در ساله اي اخير گسترش زيادي داشته است كه در بخشهاي شرقي آن اقداماتي در جهت جلوگيري از پيشروي كوير به عمل آمده است و اكنون از بخش هاي مركزي آن سولفات سديم استخراج مي شود.
كوير ميقان داراي سطح نمكي بوده و در آب و هواي مرطوب تشكيل شده است 94 درصد از سطح آن را درياچه فصلي توزلوگل از قشر نمك پوشانده و محل خاتمه يافتن آب هاي منطقه است كه رسوبات آن از جنس رس و سيليت بوده و در حاشيه آن رسوب هاي تبخيري ناشي از جريان آب هاي سطحي برجامانده است.
1955/6013/
اراك - ايرنا - تالاب كويري ميقان همچون نگيني در دل طبيعت شهرستان اراك است كه در صورت بي توجهي به تهديدي براي اكوسيستم منطقه و روستاهاي اطراف آن تبديل مي شود.