روزگار ناخوش خانه های تاریخی مركز تهران/ خبری از زندگی نیست كه نیست

به گزارش ایرنا، خیابان برادران شهید قائدی(هدایت) واقع در منطقه12 شهر تهران روزگاری به عنوان محل اقامت سیاستمدارن و بزرگان قاجار و داشتن خانه های اعیانی بزرگ شهره بود.
به دلیل گذر زمان و زیاده خواهی بساز بفروش ها، بیشتر خانه های این خیابان تخریب و به مراكز تجاری تبدیل شده به نحوی كه این محله به تدریج هویت تاریخی خود را از دست داده است.
پیشینه شكل‌گیری خیابان هدایت به دوره ناصرالدین شاه قاجار بازمی گردد در آن زمان، این نقطه از شهر به دلیل نزدیكی به ساختمان مجلس شورای ملی در میدان بهارستان دارای اهمیت زیادی بود و بسیاری از رجال سیاسی ساكن آن بودند.
ساختمان قنادی و شكلات سازی «مینیون»، خانه رهاوی در كوچه نفیسی، خانه سپهبد زاهدی، سر در خانه صدیق اعلم، خانه آیت الله سیدمحمود طالقانی، خانه ظهیرالاسلام، خانه دكتر سیاوش شقاقی كه اكنون به موزه پشت شیشه تبدیل شده، خانه دكتر سعید نفیسی و هنرستان هنرهای زیبای پسران از جمله بناهای تاریخی خیابان هدایت است.
* خانه ظهیرالاسلام
خانه ظهیرالاسلام یكی از خانه های قدیمی خیابان هدایت روزگار خوشی ندارد و همچون خرابه ای در چهاراه ولی آباد خودنمایی می كند.
خانه ای كه بنا بر اسناد تاریخی روزگاری محل سكونت سید زین العابدین امام جمعه ملقب به «ظهیرالاسلام» داماد ناصرالدین شاه قاجار بود و با معماری تلفیقی ایرانی و فرنگی و تزیینات و زیبایی هایش توجه همگان را به خود جلب می كرد.
هرچند كه درباره مالكیت این بنای تاریخی نیز نظرات مختلفی وجود دارد و برخی از تهران شناسان معتقدند كه این خانه متعلق به محمد ولی خان تنكابنی ملقب به سپهدار تنكابنی فاتح تهران در زمان انقلاب مشروطه بود كه وقتی تهران را فتح كرد در این ملك اقامت گزید.
اكنون میهمان این خانه اعیانی و اشرافی خاكستر ذغال های آتش زده معتادان و كارتن خواب ها، لباس ها و لوازم آنان است.
هر چند كه داربست و حصاری برای مرمت و حفاظت از خانه ظهیرالاسلام توسط شهرداری تهران نصب شده اما نشانی از احیا و بازسازی در این خانه دیده نمی شود.
اكنون دلخوشی اهالی محل ریختن دانه برای كبوتران حیات خانه ظهیرالاسلام است و یا برخی از اهالی محل بر سر كنجكاوی به این خانه آمده و سئوال هایی از این دست می پرسند كه آیا این خانه تاریخی است؟ متعلق به چه دورانی است؟ چرا تخریب شده؟ و می گویند كه این خانه قدیمی و مخروبه است و باید تخریب شود.
همچنین سر در خانه مخروبه دكترعیسی صدیق ملقب به صدیق اعلم، ادیب، نویسنده و سومین رییس دانشگاه تهران مقابل خانه تاریخی ظهیرالاسلام قرار دارد، چند سال گذشته این خانه نیز به دلیل اقدامات بساز بفروش ها تخریب شد و تنها سر در این بنا، تزیینات و كاشی های آن باقی ماند كه چندی پیش كاشی های این سردر نیز به سرقت رفت.
آخرین بازمانده خاندان ظهیرالاسلام حدود 20 سال پیش ملك را به سازمان تأمین اجتماعی، بخش اداره‌ املاك و مستغلات فروخت.
چندی بعد اهالی محل به دلیل آسیب زا بودن دیوارهای حصار این خانه، شكایت كردند. سال88 شهرداری منطقه 12 به بهانه رفع خطر، دیوار های خانه ظهیرالاسلام را تخریب كرد.
تخریب این دیوارها سبب شد تا این خانه تاریخی بدون دیوار و محافظ روزگار بگذراند و با از بین رفتن تزیینات و بخش هایی از بنا به محلی برای اسكان كارگران و معتادان تبدیل شود.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فروردین 93 همزمان با روز بناها و محوطه های تاریخی؛ به همراه جمعی از مسئولان از این خانه دیدن كرد و قول داد تا بنای سپهدار تنكابنی احیا شود از این قول مدتی گذشت و اقدامی برای احیای بنای ظهیرالاسلام(سپهدار تنكابنی) انجام نشد.
خانه ظهیرالاسلام سال 93 به ثبت ملی رسید اما این ثبت نیز تغییری در اوضاع این خانه ایجاد نكرد زیرا نام این خانه در هنگام ثبت ملی به نام خانه سردار تنكابنی ذكر شده و بنا شماره ثبت دریافت نكرد.
تبدیل ‌شدن به موزه مطبوعات، دفتر همكاری‌های مشترك میراث‌ فرهنگی و شهرداری تهران، دفتر ارتباط مردمی و پاسخگویی به مراجعان تأمین اجتماعی، پاركینگ سازمان تامین اجتماعی، مجتمع تجاری از جمله تصمیماتی بود كه در سال های گذشته برای احیای این خانه گرفته شد اما تاكنون هیچ یك از این طرح ها عملی نشده است.
آذرماه سال جاری خبر جدیدی درباره احیای خانه تاریخی ظهیرالاسلام منتشر شد، در این خبر علی محمد سعادتی قائم مقام شهردار منطقه 12 اعلام كرد كه خانه ظهیرالاسلام با پیگیری شهرداری منطقه و اخذ حكم قضایی برای جلوگیری از تخریب بیشتر و مناسب سازی محیطی شهر مسقف خواهد شد.
وی افزوده بود: پیرو مكاتبات مكرر با تامین اجتماعی و درخواست تعیین وضعیت عمارت ظهیرالاسلام و عدم پاسخگویی آن سازمان، شهرداری به این نتیجه رسید برای حفظ و جلوگیری از تخریب بیشتر عمارت و رفع خطر برای عموم شهروندان و عدم اسكان موقت افراد كارتن خواب در خانه مذكور، نسبت به اخذ حكم قضایی اقدام كند.
مجتبی عبدالهی معاون خدمات شهری شهرداری تهران نیز دی ماه 94 از مرمت و بازسازی خانه ظهیرالاسلام خبرداد و گفت: خانه ظهیرالاسلام به طور مستقل برای سازمان زیباسازی نیست و در قالب یك تفاهم نامه با وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی و با همكاری منطقه 12 مرمت و احیا می شود.
وی با تاكید بر اینكه تنها مرمت این خانه به شهرداری تهران واگذار شده، افزوده بود: به طور قطع خانه ظهیرالاسلام كاربری فرهنگی خواهد داشت.
عبدالهی بیان كرد:خانه ظهیرالاسلام یك مكان تاریخی است و ممكن است به نگارخانه، موزه هنر یا خانه موزه تبدیل شود البته این موارد به عنوان یك پیشنهاد در شورای مشترك مطرح خواهد شد.
اما گویا این طرح نیز عملی نشد و در نهایت طرح خانه فرهنگ تلاش برای احیا و مرمت خانه ظهیرالاسلام در نظر گرفته شد كه شاید این فرصت راهی برای حیات این خانه تاریخی باشد.
رجبعلی خسروآبادی مدیركل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان تهران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به وظیفه این اداره كل بیش از یك سال است كه موضوع احیا و مرمت خانه تاریخی ظهیرالاسلام را پیگیری می كنیم.
وی با اشاره به اقدامات شهرداری تهران برای احیا و مرمت خانه ظهیرالاسلام افزود: شهرداری تهران قصد داشت كه این بنا را خریداری كند اما سازمان تامین اجتماعی ملك ظهیرالاسلام را نفروخت.
خسروآبادی بیان كرد: سازمان ها و نهادهای دیگری هم قصد داشتند این ملك را ابتیاع و تبدیل به بخشی قابل قبول كنند كه این هم اتفاق نیفتاد و حتی مجلس شورای اسلامی هم در بحث حفظ و احیای خانه ظهیرالاسلام وارد شد و جلسه ای در مجلس برگزار شد اما بازهم اتفاقی برای حفظ این خانه نیفتاد.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران با اشاره به امضای تفاهم نامه میان این اداره كل، سازمان زیباسازی شهرداری تهران و سازمان تامین اجتماعی اظهار كرد: براساس این تفاهم نامه مقرر شد كه سازمان زیباسازی شهرداری تهران بخشی از هزینه های معماری، مرمت و بهسازی را متقبل شود كه این امر نیز پس از تلاشی یك ساله اتفاق افتاد.
وی از تفاهم نامه ای منعقد شده میان اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، معاونت اجتماعی و فرهنگی وزارت رفاه، تعاون و خدمات اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی خبرداد و گفت: براساس این تفاهم نامه مقرر شد كه سازمان تامین اجتماعی 20 میلیارد ریال اعتبار را برای مرمت و احیای این خانه در مدت یك سال و نیم تامین كند و این خانه با طرحی زیر نظر اداره كل میراث فرهنگی استان تهران مرمت شود.
خسروآبادی افزود: براساس این تفاهم نامه خانه ظهیرالاسلام به مدت 10 سال برای ایجاد «خانه فرهنگ تلاش» در اختیار معاونت اجتماعی فرهنگی وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی قرار می گیرد.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران با اشاره به كاركردهای خانه فرهنگ تلاش اظهار كرد:این خانه قصد دارد كه فلسفه وجودی كار و تلاش را شكل داده و شهروندان را با مفاهیم مختلف كارگری و تلاشگری آشنا كند.
وی گفت: استنباط ما این است كه خانه فرهنگ تلاش، ضمن ایجاد زمینه تلاشگری و مثبت اندیشی به كار و تلاش، پاتوق فرهنگی برای هنرمندان و دست اندركاران باشد، مشكلات این حوزه را رصد كند و نوعی هم افزایی برای رفع مشكلاتی در حوزه كارگری ایجاد كند كه متناسب با فلسفه وجودی وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی است.
خسروآبادی بیان كرد: براین اساس یك كمیته راهبردی با حضور مدیر كل میراث فرهنگی استان تهران، معاون اجتماعی فرهنگی وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی و مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی شكل می گیرد تا كاركردهایی خانه فرهنگ تلاش تعریف و تعیین شود.
تهرام/7245/1625/1662