پیش بینی بهای نفت در سال 2016 و پیامدهای جهانی

بهای نفت خام كه تا اواسط سال 2014 بالای صد دلار بود، اكنون به زیر 35 دلار سقوط كرده است و پیش بینی نمی شود ارزش این كالا در آینده نزدیك افزایش یابد.
در بازار عرضه نفت، فعلا نشانه هایی از تمایل كشورها برای كاهش تولید دیده نمی شود. باید توجه داشت كه اوپك تنها تعیین كننده بهای نفت نیست. به همین دلیل، وضعیت تولید و عرضه نفت را در دو گروه جداگانه از كشورهای عضو و كشورهای غیرعضو در اوپك بررسی می كنیم.

** كشورهای غیرعضو
آمریكا، روسیه، چین، كانادا، برزیل، مكزیك و نروژ بزرگترین تولیدكنندگان نفت غیراوپك هستند. پیش بینی های كنونی، نشان می دهد هیچیك از این كشورها نه تنها قصد ندارند تولید خود را كاهش دهند، بلكه سال آینده اندكی بر تولید نفت خواهند افزود.
برای مثال، روسیه كه در سه ماهه پایانی سال جاری میلادی به طور میانگین روزانه 10 میلیون و 200 هزار بشكه تولید داشته است، این میزان را در سه ماهه های اول تا چهارم سال آینده احتمالا به 10 میلیون و 250 هزار، 10 میلیون و 286 هزار و 10 میلیون و 300 هزار بشكه خواهند رساند. (1)
چین نیز كه در سه ماهه پایانی امسال، روزانه چهار میلیون و 279 هزار بشكه تولید داشته است، این میزان را در سه ماهه های اول تا چهارم سال آینده، پیوسته افزایش خواهد داد و به چهار میلیون و 356 هزار بشكه خواهد رساند. (2)
ایالات متحده كه سال 2008 میلادی تنها روزانه پنج میلیون بشكه نفت تولید می كرد، به مدد فناوری شكافت هیدرولیك در سنگ های شِیل، توانست تولید خود را به 7.4 میلیون بشكه در سال 2013 میلادی، 8.5 میلیون بشكه در سال 2014 و حدود 9.3 میلیون بشكه در سال 2015 برساند. آمریكایی ها به دلایل صنعتی و نیز به خاطر مصرف روزانه 9 میلیون بشكه بنزین، هنوز روزی 7 میلیون بشكه نفت خام وارد می كنند و قصد ندارند تولید نفت خود را كاهش دهند؛ زیرا این كار، به معنای افزایش واردات و خروج انبوه ارز از كشورشان خواهد بود. در واقع، تصمیم دولت آمریكا این است كه اگر بتواند و شرایط بازار اجازه دهد، تولید نفت خود را تا سال 2019 به بیش از 13 میلیون بشكه در روز برساند. (3)
البته افزایش تولید نفت در سال 2016 و در میان كشورهای غیراوپك چشمگیر نخواهد بود و آنچه ممكن است روی بهای نفت تاثیر منفی بگذارد، عملكرد اعضای اوپك است.

** كشورهای عضو اوپك
كشورهای اوپك، ضمن آنكه برای ایجاد توازن در بازار همكاری می كنند، با یكدیگر رقابت نیز دارند. در پایان جنگ ایران و عراق، پیش بینی می شد كه این دو كشور برای بازگشت به بازارهای جهانی، تولید خود را افزایش دهند و روی زیرساخت های نفتی شان سرمایه گذاری كنند. درست به همین دلیل است كه عربستان تولید نفت خود را از 5 میلیون بشكه در روز طی سال های 1983 تا 1989، ناگهان به 6 میلیون بشكه در سال 90 به 8 میلیون بشكه در سال 1991 رساند. تولید نفت عربستان در دهه 90 ثابت ماند، اما پس از حادثه 11 سپتامبر دچار نوسان های شدید شد؛ تا آنكه این كشور تولید نفت خود را از سال 2009 به صورت پیوسته افزایش داد. (4) امروز عربستان تقریبا روزی 10 میلیون بشكه نفت تولید می كند.
این سخن كه گفته می شود ریاض برای زیر فشار قراردادن تولیدكنندگان غیراوپك، بر حجم تولید خود می افزاید، سخنی كاملا نادرست است. زیرا نخستین فشار ناشی از افزایش تولید، بر دوش كشورهای اوپك خواهد بود. همچنین روند افزایش تولید نفت در سال های اخیر نشان می دهد كه سیاست های ریاض تاثیر چشمگیری بر روند استخراج در كشورهایی چون آمریكا، كانادا، روسیه و چین نداشته است.
در صنعت نفت، «افزایش سهم از بازار جهان»، تنها انگیزه برای افزایش تولید است. عراق كه به دنبال ویرانی های ناشی از یك دهه تحریم و سپس حمله آمریكا زیرساخت های نفتی اش را از دست داده است، اكنون می كوشد سهم خود در بازار جهانی را افزایش دهد و ایران نیز كه بر اثر چند سال تحریم، بخشی از بازار جهانی اش را از دست داده است، طبعا در صدد بازگشت خواهد بود. سایر كشورهای اوپك نیز در شرایطی كه ایران و عراق می خواهند به بازارهای جهانی برگردند و عربستان حاضر نیست تولید خود را كاهش دهد، بعید است از تولید خود بكاهند.

** تاثیر كاهش قیمت ها
نفت 70 درصد از كل تولید ناخالص داخلی (GDP) در كشورهای عضو شورای همكاری خلیج فارس را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تامین می كند. طبیعی است كه سقوط بهای نفت، بیشترین اثر منفی خود را بر كشورهای صادركننده و بویژه كشورهایی چون اعضای شورای همكاری می گذارد كه نفت را پایه اقتصاد خود قرار داده اند.
بنیاد اعتبارسنجی Fitch چندی پیش برآوردی از كاهش رشد اقتصادیِ كشورهای عرب خاورمیانه در سال 2016 را به شرط بهای 55 دلار برای نفت، ارایه داد. طبق این برآورد، رشد اقتصاد عربستان از حدود چهار درصد به 1.9 درصد سقوط خواهد كرد. رشد اقتصاد قطر نیز از 4.3 درصد به 3.7 درصد و عمان از 3.4 درصد به 2.7 درصد خواهد رسید و اقتصادهای ابوظبی و بحرین نیز شاهد كاهش اندك رشد خواهند بود. تازه این برآورد مربوط به شرایطی است كه نفت 55 دلاری محقق شود. (5)
سقوط بهای نفت، افزون بر بازده اقتصادی، روی صنعت بانك داری كشورهای عرب منطقه نیز اثر خواهد گذاشت و رتبه های اعتباری این بانك ها را كاهش خواهد داد.
همچنین، كشورهای بزرگ نفتی، مانند عربستان با بحران كسری بودجه نیز رو به رو خواهند شد. امسال ، عربستان با نخستین كسری بودجه خود از سال 2011 میلادی و بزرگترین كسری بودجه خود در تاریخ این كشور مواجه شد. در سال مالی 2015، مجموع هزینه های دولت عربستان به 229 میلیارد و 300 میلیون دلار بالغ شد؛ در حالی كه درآمد ثبت شده در بودجه دولت تنها 190 میلیارد و 700 میلیون دلار بوده است. این یعنی، ریاض امسال با 38 میلیارد و 600 میلیون دلار كسری دست و پنجه نرم می كند. (6)
البته این تصور كه سقوط قیمت نفت تنها باعث ركورد كشورهای صادركننده است و به شكوفایی كشورهای صنعتی و واردكننده منجر می شود، درست نیست. بخشی از سقوط نفت، از كاهش رشد تقاضا در بازار ناشی می شود و كاهش تقاضای نفت به معنای كاهش رشد تولید است. كاهش تولید، طبعا به اقتصاد كشورهای صنعتی آسیب می رساند. درست به همین دلیل است كه شاهد ركورد در بسیاری از بورس های كشورهای صنعتی هستیم. روز جمعه میانگین سهام در بورس آمریكایی داوجونز حدود یك درصد و در بورس آمریكایی نَزدَك نیم درصد كاهش یافت. شركت های ترابریِ كالا بیشترین سهم از این كاهش را داشتند و ارزش بیشتر آنها بین دو تا 3.5 درصد سقوط كرد. (7)
ضمن اینكه غول های نفتی جهان كه اكثرا شركت های نفتی آمریكایی و اروپایی هستند نیز با سقوط بهای نفت دچار زیان می شوند.
تنها مزیت كاهش بهای نفت برای كشورهای واردكننده، این است كه تراز بازرگانی خارجی آنها «تا حدی» بهبود می یابد.

** پیش بینی بازار
تقاضای نفت، چنانكه در تصویر نخست زیر مقاله دیده می شود، در سه ماهه نخست سال 2016 كاهش خواهد یافت. بنابراین، سقوط بهای نفت به زیر 30 دلار نیز دور از ذهن نیست. همین نمودار كه توسط آژانس بین المللی انرژی ترسیم شده، حاكی از افزایش تقاضا بویژه در شش ماهه دوم سال 2016 است. می توان انتظار داشت بهای نفت در شش ماه دوم سال آینده افزایش یابد. هرچند این افزایش با توجه به بازگشت ایران و عراق به بازارهای جهانی و بازگشت احتمالی لیبی، خیلی زیاد نخواهد بود؛ مگر آنكه اوپك و دیگر كشورهای تولیدكننده بخواهند سیاستی متفاوت اعمال كنند.
نمودار دوم به تولید نفت اوپك و نمودار سوم به عرضه جهانی نفت مربوط است و به وضوح نشان می دهد كه بیشترین افزایش نفت در سال 2015 از جانب كشورهای اوپك بوده و طبعا این كشورها بیشترین مسئولیت را در كاهش جهانی قیمت نفت در سال جاری داشته اند.
پیش بینی شركت های اقتصادی و مالی، چنانكه پیشتر اشاره شد، بر این است كه بهای نفت از قیمت كنونی اش كمتر خواهد شد، اما در نیمه دوم سال 2016، دوباره شاهد افزایش نسبی بهای نفت خواهیم بود. گمانه زنی درباره قیمت دقیق نفت واقعا دشوار است، اما بنیاد مالی و اعتباری سوسیت ژنرال (Societe Generale) بر این باور است كه بهای نفت در سه ماهه سوم سال آینده به 51 دلار و در سه ماهه چهارم به 56 دلار برای هر بشكه خواهد رسید.
زمان رضاخانی
اروپام**9163**1599
-----------------------------------------------------------------------------
ارجاع ها:
(1): تولید نفت روسیه
http://www.tradingeconomics.com/russia/crude-oil-production/forecast#
**
(2): تولید نفت چین
http://www.tradingeconomics.com/china/crude-oil-production/forecast
**
(3): تولید نفت آمریكا
http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-07-04/u-s-seen-as-biggest-oil-producer-after-overtaking-saudi
**
(4): تولید نفت عربستان
http://www.indexmundi.com/energy.aspx?country=sa&product=oil&graph=production
**
(5): كاهش رشد اقتصادی كشورهای عضو شورای همكاری خلیج فارس
http://www.albawaba.com/business/chcheap-oil-prices-hits-gcc-banks%E2%80%99-ratings%3A-fitch-780560
**
(6): كسری بودجه عربستان سعودی
http://oilprice.com/Energy/Oil-Prices/Saudi-Facing-Largest-Deficit-In-Its-History.html
**
(7): سقوط سهام در آمریكا
http://www.cnbc.com/2015/12/18/the-associated-press-us-stocks-keep-sliding-on-global-economic-worries.html