آمریكا و حادثه قندوز؛ تناقض گویی به جای پاسخگویی

بیمارستان سازمان پزشكان بدون مرز در شهر قندوز افغانستان روز شنبه سوم اكتبر (یازدهم مهرماه) هدف جنگنده های آمریكایی قرار گرفت؛ رویدادی كه در آن 22 غیرنظامی كشته شدند.
این اتفاق به جای واداشتن مقام های آمریكایی به پذیرش مسوولیت، زمینه های تناقض گویی آنان را فراهم آورد. آمریكایی ها نخست ادعا می كردند كه اطراف بیمارستان قندوز را برای نابود كردن نیروهای طالبان بمباران كرده اند.
2 روز بعد «جان كمپبل» فرمانده نیروهای آمریكایی و ناتو در افغانستان در جریان یك كنفرانس خبری اعلام كرد حمله ی هواپیماهای جنگی آمریكایی به بیمارستان پزشكان بدون مرز در شمال افغانستان به درخواست مقام های افغان بوده است.
همچنین، برخی مقام های نظامی آمریكا از اقدام مستقیم برای حمله ی هوایی به بیمارستان پزشكان بدون مرز خبر دادند. در همین پیوند، «برایان تریبوس» سخنگوی نیروهای آمریكایی در افغانستان درباره ی این حمله ی هوایی گفته بود جنگنده های آمریكایی در شهر قندوز علیه افرادی كه به تشخیص نیروهای آمریكایی تهدید محسوب می ‌شدند حمله ی هوایی انجام دادند. وی وارد شدن خسارت به بیمارستان پزشكان بدون مرز ولایت قندوز را براثر اصابت موشك‌ های هواپیماهای آمریكایی تایید كرد.
در میان این تناقض گویی ها، «جیسون كان» سخنگوی سازمان پزشكان بدون مرز پس از این حمله تصریح كرد كه نظامیان آمریكایی از موقعیت بیمارستان قندوز اطلاع داشتند تا جایی كه سازمان پزشكان بدون مرز اطلاعات لازم را قبل از این كه بیمارستان در ساعت 2 بامداد روز شنبه مورد هدف قرار گیرد به ارتش آمریكا منتقل كرده بود.
در این زمینه توجه به چند نكته لازم است:
1- رسانه ها در دنیای درهم تنیده ی امروز نقش بی بدیلی در شكل دادن به افكار عمومی بازی می كنند اما گاهی نمی توانند در برابر فشار همین افكار عمومی به كتمان واقعیت ها بپردازند.
بر همین اساس، دولت هایی همچون آمریكا به علت نفوذ بر رسانه های اصلی جهان، همیشه سعی می كنند به جریان سازی رسانه یی دست زند و با بهره بردن از عملیات روانی حقیقت ها را وارونه جلوه دهد تا اصل موضوع مشخص نشود و واقعیت پشت ابرهای تردید و ابهام باقی بماند.
در این میان، بردن ذهن افكار عمومی به دورترین نقطه از واقعیت، كمرنگ جلوه دادن واقعه و پر رنگ كردن اخبار در راستای گفتمان مورد نظر در كنار استفاده از تكنیك های عملیات روانی، یكی از اصلی ترین راهبردهای رسانه های اصلی زیر سلطه ی آمریكا است.
2- همچنان كه بیان شد، بهره گرفتن مقام های آمریكایی از رسانه ها در راستای بسط گفتمان و سیاست های كلان این كشور جایگاه ویژه یی دارد. با این حال فشار افكار عمومی منجر به تناقض گویی و در نهایت پذیرفتن واقعیت حمله به بیمارستان و كشتار غیر نظامیان شد.
در همین ارتباط، «كریستوفر استوك» مدیر كل سازمان پزشكان بدون مرز خواهان آن شد كه هیاتی بین ‌المللی در بی‌ طرفی كامل حمله ی هوایی نیروهای آمریكایی به بیمارستان قندوز را مورد بررسی قرار دهد. همچنین، دولت افغانستان و سازمان ملل متحد در اعلامیه‌ های جداگانه خواستار تحقیق فوری و جدی در رابطه با حمله ی هوایی نیروهای آمریكایی به بیمارستان پزشكان بدون مرز در شهر قندوز شدند.
در تحلیل محتوای جمله های استوك و مواضع دولت افغانستان و سازمان ملل متحد نكته یی كه جلب توجه می كند استفاده از واژه هایی همچون تحقیق در «بی طرفی كامل» و «فوری» و «جدی» است. همین امر نشانگر آن است كه جامعه ی جهانی نسبت به واكاوی و روشن شدن زوایای پنهان و محاكمه ی متهمان چنین حوادثی اعتماد و باور ندارد.
حال باید به این نكته توجه كرد كه آیا این نخستین اتفاق از این دست بود یا رخدادی تكراری و امری رایج است. با این كه بارها چنین اخباری در رسانه ها مخابره می شود اما متاسفانه محكومیت جدی را به دنبال نداشته است. با توجه به تجربه های پیشین و بر همین اساس، نمی توان محكومیت جدی و بازخواست آمریكایی ها را در این زمینه انتظار داشت.
3- همه ی كشورها طبق پیمان های بین المللی همچون پیمان ژنو باید به مجامع بین المللی پاسخگو باشند اما این پرسش مطرخ است كه آیا درباره ی این اتفاق و وقایع مشابه با آن پاسخگویی صورت پذیرفته است.
بی شك اگر پاسخگویی و محاكمه ی عاملان كشتار غیر نظامیان نزد نهادهای بین المللی جدی گرفته می شد ما شاهد رخ دادن چنین رویدادهایی در افغانستان، عراق، یمن و سایر مناطق جهان نبودیم.
واشنگتن به دلیل احساس یك نوع مصونیت خودساخته، هیچگاه پاسخگوی اقدام های خود نبوده است چرا كه ایالت متحده ی آمریكا خود را قدرتمندترین كشور و كدخدای جهان می داند بر این اساس جایگاه و شان چندانی برای دیگر كشورهای جهان قایل نیست و لزومی برای پاسخگویی به دیگران نمی بیند. نكته ی جالب اینجا است كه آمریكایی ها همواره سعی دارند كشتار غیرنظامیان را با شعار مبارزه با تروریسم تطهیر كنند.
در تجربه یی مشابه چند ماه است كه عربستان شدیدترین حمله ها را در یمن انجام می دهد كه بیشترین قربانیان آن غیر نظامیان هستند اما آنچه در عرصه ی جهانی رخ می دهد نوعی سكوت و چشم پوشی است. در این فرایند نیز سعودی ها به دلیل حمایت های آمریكا خود را پاسخگوی رفتار شرم آور و جنایت هایشان نمی دانند. از این رو در تحولات یمن نیز می توان شاهد جای پای رفتارهای دوگانه ی واشنگتن بود.
4- یكی دیگر از نكته ها، توجه به نگرش های دوگانه ی غرب نسبت به مقوله ی تروریسم است كه خود امری آسیب زا و خطرناك به حساب می آید چرا كه به رشد و گسترش پدیده ی تروریسم دامن می زند.
این روزها كه روسیه مواضع گروه های تروریستی در سوریه را بمباران می كند و با اتهام برخی كشورهای غربی در زمینه ی هجوم به مخالفان میانه روی دولت دمشق رو به رو است كمتر سخن از تناقض های رفتاری آمریكا و متحدانش در این زمینه به میان می آید. طی ماه های اخیر آمریكایی ها و نیروهای برخی كشورهای غربی در ائتلاف ضدتروریسم وارد شدند اما نتایجی متناقض را رقم زده اند.
به دلیل همین سیاست های یك بام و دو هوا درباره ی تروریسم، كشوری مانند روسیه با اعتراض غربی ها مواجه می شود اما در حادثه ی حمله به بیمارستان قندوز به عنوان نقض آشكار قوانین بین المللی سكوتی سهمگین در رسانه ها و موضع گیری های مقام های غربی به ویژه آمریكایی ها سایه می افكند و حتی به سمت تناقض گویی پیش می رود.
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**458** 9279**2054