تبريز / از ترامواي اسبي تا قطار شهري

در آغاز سدۀ چهارده هجري ، در تبريز نيز مانند ديگر شهرهاي مهم كشور ، اقداماتي در جهت تغيير سيماي كالبدي آن از يك شهر سنتي به شهري امروزي صورت مي گيرد.
نخستين اقدام در اين زمينه ، احداث خيابان هاي عريض و مستقيم اتومبيل رو است؛ نخستين خيابان احداث شده در تبريز ، خياباني است كه هم اكنون به نام امام خميني (ره) ناميده مي شود.
اما تبريز نخستين و البته تنها شهر ايران بود كه صاحب سيستم حمل و نقل ترامواي اسبي شهري شد.
قونقا يا ترامواي اسبي نوعي از قطار شهري است كه 175 سال قبل ابتدا در اتريش و به طور همزمان در روسيه به كار افتاد.
راه اندازي اين سيستم حمل و نقل شهري در تبريز هم به دوران پيش از مشروطه در سال 1280 شمسي باز مي گردد.
اين تراموا به همت و پايمردي قاسم خان والي كه بعدها نخستين شهردار تبريز شد به راه افتاد.
قونقا باشي نام ميداني است كه در ضلع جنوب غربي باغ گلستان و در اول خياباني واقع شده كه منتهي به ايستگاه راه آهن مي شود.
اين ميدان مبداء حركت تراموا بود و خط واگن اسبي تبريز ، براي انتقال مسافران از شهر به ايستگاه راه آهن كه در بيرون از شهر و در سمت غرب تبريز قرار داشت، احداث شده بود.
قونقا داراي اتاق هاي چوبي بود و چهار يا دو اسب آن را بر روي ريل به حركت درمي آوردند.
اين خط قطار يا ترامواي شهري ، تا سال 1318 هجري شمسي داير بود و سپس برچيده شد و اكنون نيز مبداء اين قطار شهري يا قونقا را ميدان 'قونقا باشي ' مي گويند.
اما امروز پس از 86 سال همزمان با هفته دولت و به همت شهرداري تبريز شاهد راه اندازي سيستم ديگري از راه آهن شهري هستيم؛ سيستمي كه اميد مي رود بخشي از مشكلات ترافيكي اين شهر را حل كند.
تبريز، مشهد، اصفهان، شيراز و اهواز به صورت همزمان مراحل مطالعاتي احداث مترو را آغاز كرده‌اند و در اين بين قطار مشهد در اواخر سال 89 افتتاح شد و اين روز‌ها شاهد رقابت ساير كلانشهر‌ها براي افتتاح مترو هستيم.
طرح مطالعاتي قطار شهري تبريز از سال 1380 و عمليات اجرايي اين طرح از سال 1384 آغاز شده‌است.
قطار شهري تبريز از 5 خط (شامل 4 خط اصلي و 1 خط حومه) به طول كلي 100كيلومتر تشكيل شده ‌است كه خط يك به طول 17 كيلومتر داراي 18 ايستگاه بوده و ايل‌گلي در جنوب شرق شهر را پس از عبور از مركز شهر به كوي لاله در جنوب غرب شهر متصل خواهد كرد.
با بهره‌برداري از فاز نخست خط يك متروي تبريز، شهروندان مي‌توانند مسير 8 كيلومتري ايستگاه ائل‌گلي تا بلوار 29 بهمن را با دو رام قطار شهري (10 واگن) طي كنند.
خط دو قطارشهري تبريز به طول حدود 4/22 كيلومتر شامل 20 ايستگاه از محدوده زمين هاي قراملك شروع شده و به نمايشگاه بين المللي تبريز خاتمه مي يابد.
خط سه به طول حدود 15 كيلومتر و شامل 14 ايستگاه از فرودگاه بين المللي تبريز آغاز شده و با عبور از ميدان بزرگ آذربايجان و خيابان انقلاب، از طريق ميدان دانشسرا وخيابان ارتش به پايانه بزرگ اتوبوسهاي بين شهري تبريز جنب بزرگراه شهيد كسائي ختم مي شود.
خط چهار به طول 4/15 كيلومتر شامل 18 ايستگاه از ميدان آذربايجان آغاز و پس از عبور از ميدان جهاد (نصف راه)، در مسير آزادي(كمربندي) از چهارراه آبرسان و چهارراه عباسي عبور كرده و به انتهاي خيابان شهيد رجايي ختم مي شود.
خط حومه قطار شهري تبريز در مسير تبريز- سهند نيز در محل ايستگاه 18 با خط يك داراي ايستگاه مشترك بوده و با عبور از مقابل كارخانه تراكتور سازي به سمت شهر جديد سهند ادامه خواهد يافت.
حركت قطار شهري در تبريز از آرزوهاي شهروندان تبريزي بشمار مي رفت كه با محقق شدن و تبديل آرزو به واقعيت اينك گام هاي بعدي در راه توسعه پايدار شهر بايستي محكم تر از گذشته برداشته شود.
گزارش از: پرويز انصاري
7232/518