این گزارش نگاهی به سرخط اصلی خبرها و همچنین نوشته های سرمقاله نویسان و نویسندگان روزنامه های امروز یكشنبه 21 تیر 1394 خورشیدی انداخته و مهم ترین موضوع های مورد توجه این روزنامه ها را بررسی كرده است.
***امیدهای هسته یی
روزنامه ی «دنیای اقتصاد» از مثبت شدن فضای حاكم بر مذاكرات گفت. به نوشته ی این روزنامه پس از دو روز فضای تنش‌آلود و نا‌امید‌‌كننده، اخبار رسیده از هتل كوبورگ وین حكایت از بازگشت خوش‌بینی به فضای مذاكرات دارد. در حالی كه پس از ویدئو كنفرانس محرمانه باراك اوباما، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده با جان كری، وزیر خارجه این كشور، به‌نظر می‌رسید واشنگتن از مواضع و تعهدات پیشین خود عقب‌نشینی كرده و مذاكرات را تا مرز شكست پیش برده‌است، اما جو مذاكرات از جمعه شب و با ابراز خشنودی طرفین از نتیجه آخرین گفت‌وگوها، تغییر كرد و مثبت شد.
روزنامه ی «آفتاب یزد» هم تغییر موضع آمریكا در روزهای گذشته را تاكتیكی دانست و تحلیلی در این خصوص ارایه داد. به نوشته ی این روزنامه اخبار مذاكرات هر بار رنگ و شكلی متفاوت به خود می گیرد، در حالی كه مذاكره كنندگان، روز چهارشنبه گذشته را زمان قطعی توافق می دانستند، ناگهان برخی تغییر موضع ها در سخنان جان كری كه بعد از گفتگوی ویدئو كنفرانسش با اوباما صورت گرفت همه معادلات را برهم زد. گفته می شود مشاور امنیت ملی ایالات متحده آمریكا طی روزهای اخیر نقش مستقیمی در تغییر نظر اوباما و تحمیل آن به تیم مذاكره كننده داشته است، به هر حال تغییر انتظارات آمریكایی ها و عدم پایبندیشان به آنچه قبلا گفته بودند، بیم ها از ناامیدی در باره ادامه مذاكرات را تقویت كرد. اما دیری نپایید كه تحلیل كارشناسان درباره دلیل این تغییر موضع درست از آب در آمد.
در ادامه می خوانیم: همان طور كه پیش بینی می شد گویی سخنان دو روز پیش جان كری و تغییر مواضع او بیش از آن كه نشاندهنده عدم توافق باشد، تاكتیكی از سوی آمریكا بود تا در شرایطی فرسایشی و در زمانی كه همه چشم امید به توافق دارند ، با مطرح ساختن ادعاهای جدید، امتیازات بیشتری را از ایران بگیرد، هرچند دیپلمات های ما وارد این بازی نشدند. تاكتیكی بودن تغییر موضع آمریكایی ها و جدی نبودن آن را شاید بتوان در مثبت شدن یكباره نظرات جان كری بعد از دیدارهای جمعه او با مقامات مختلف و ظریف مشاهده كرد. جان كری دیروز برخلاف آنچه پیش از این گفته بود، با بیان اینكه برخی از مسائل باقیمانده حل وفصل شده و می توان گفت پیشرفت هایی به دست آمده است، بار دیگر فضای مذاكرات را مثبت كرد.
روزنامه ی «شرق» هم از برداشت های دوگانه ی اهالی رسانه از خبرهای مذاكرات در گزارشی زیر عنوان «یكشنبه خاكستری» گفت و نوشت: گویی در لحظه «درنگ» و «انتظار» درجا زده‌ایم. ساعت‌ها كُند می‌گذرد و زمان رج می‌شود در بین خبر، شایعه، خستگی و انتظار. تقریبا هیچ‌كس خبری ندارد از آنچه پشت در شیشه‌ای قصر كوبورگ می‌گذرد، چراغ اتاق‌ها همچنان روشن است، گاهی كسی به بالكن می‌آید و دستی تكان می‌دهد و گاه ساعت‌ها خبری نیست. مذاكره بی‌وقفه در وین، وارد سومین هفته خود شده است. هر خبری، هر شایعه‌ای، هر توییتی می‌تواند همه را به هیجان بیاورد، از هر پیامی دو برداشت می‌شود؛ مثبت یا منفی. خسته‌شدگان انتظار، پیام مثبت را بازنشر می‌كنند و بدبین‌ترها پیام منفی را. چه آنكه كسی گفته باشد خبری آمد، خبری در راه است. حتی اگر ساعتی بعد از نگرانی تأثیرات آن، پیام حذف شود.
روزنامه ی «ابتكار» هم از موج حمایت از تیم مذاكره كننده در میان همه ی طیف های سیاسی داخلی به عنوان فرصتی برای وحدت افزایی یاد كرد. به نوشته ی این گزارش دلواپسان نیز به صف حامیان دیپلمات های هسته ای كشورمان پیوسته اند. هرچند كه همچنان منتقدان به حصول توافق جامع هسته ای خوش بین نیستند یا تلاش می كنند به نیمه خالی لیوان توجه كنند اما بهرحال تلاش های ظریف و همكارانش در این دوهفته اخیر تحسین تندترین منتقدان را نیز برانگیخت. از طرفی همزمان با روزهای پایانی مذاكرات هسته ای وحدت با محوریت تلاش دیپلمات ها بیشتر شده است و دلواپسان نیز در این مدت اخیر ترجیح دادند اگر از ظریف دفاع نمی كنند حداقل سكوت اختیار كنند و بیشتر آمریكا را مورد حملات خود قرار دهند.
این روزنامه در ستون سرمقاله ی خود هم از تلاش تیم مذاكره كننده برای دفاع از منافع ملی گفت و نوشت: در یك مصاف ناجوانمردانه تیم هسته ای با شش تیم قدرتمند دنیا شب و روز تحت فشارهای شدید روانی دارند تلاش می كنند كه سیل ستم تحریم ها را بند كنند. واقعا اگر دعای ملت پشت سر این تیم نبود اگر كوه هم می بود تا كنون در برابر این غول های سیاسی و اقتصادی دنیا كمر خم كرده بود. از شش جهت دارند به تیم هسته ای ما فشار وارد می كنند و هركدام صرفا برای صرفه اقتصادی خود تلاش می كنند.
در ادامه می خوانیم: وقتی سخنگوی تیم مذاكره كننده ما می گوید كه برخی از تحریم ها مثل تحریم تسلیحاتی خیلی برای ما مهم و تعیین كننده نیست، دقیقا هوشیارانه دارد راه سهم خواهی برخی از اعضای به ظاهر دوست در پنج بعلاوه یك را می بندد. قطعا تیم هسته ای ما در این زورآزمایی ناعادلانه حواسشان هست كه ایران گوشت قربانی نیست كه كه هر كس بخواهد از آن سهمی ببرد ولذا در این موش وگربه بازی برخی قدرت ها فرزندان این ملت برای تامین منافع ملی دست از تلاش خستگی ناپذیر خود بر نمی دارند.
روزنامه ی «آرمان» هم در گزارش خود به گمانه زنی در مورد نتیجه ی مذكرات پرداخت. به نوشته ی این روزنامه این جمله هم برای خبرنگاران و اهالی رسانه از فرط تكرار ملكه ذهن شده كه دیپلمات‌ها همواره می‌گویند: «پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم اما چند اختلاف مهم باقیمانده است» اما این‌بار مشخص است كه كار از به كارگیری جمله كلیشه‌ای و از سربازكنی فراتر رفته چراكه هم متن و ضمائم توافق تنظیم و هم همه طرفین مشخص‌تر از قبل به باقی ماندن انگشت‌شمار اختلافات تاكید دارند. از طرف دیگر به نظر نمی‌رسد مذاكرات بیش از این امكان و ضرورت تمدید داشته باشد چراكه مذاكرات به مرحله‌ای رهنمون شده كه باید طرفین به تصمیم‌گیری نهایی پرداخته و اراده سیاسی لازم را نشان دهند و این امر هم زمان‌بر نیست و نیاز به چانه‌زنی‌های فشرده و موبه‌مو ندارد.
در ادامه می خوانیم: در واقع چانه‌زنی‌ها انجام پذیرفته و اكنون تنها نیاز به رایزنی‌های درون‌گروهی و هماهنگ‌سازی مواضع است تا در اقدامی مشترك هر یك از طرفین تعهداتی را كه در متون نگارش یافته و نیز آخرین موارد را نهایی كرده و در قالب سند نهایی رونمایی كنند. از شواهد و قرائن هم پیداست كه نه هیات آمریكایی و نه هیات ایرانی تمایلی به ادامه حضور در وین پس از دوشنبه ندارند و اگر قرار است اندك موارد اختلافی حل‌وفصل شود اكنون موسم و موعد آن است كه هیچ مذاكره‌ای تا ابد قابل تمدید نیست و به نظر هم نمی‌رسد در هیچ بازه زمانی دیگری با توجه به معارضان و كارشكنان مخالف توافق و شرایط سیاسی اعم از داخلی و منطقه‌ای و بین‌المللی بتوان تا این میزان كار را تا مرز پایان پیش برد و همه چیز را مهیای حصول توافق نهایی كرد.
«الاهه كولایی» استاد دانشگاه تهران هم در سرمقاله ی این روزنامه از افق روشن توافق هسته یی سخن گفت. به نوشته ی كولایی آنچه مسلم است اینكه مذاكره‌كنندگان در موقعیت كنونی عزم خود را جزم كرده‌اند. آنچه در جریان این گفت‌وگوها وجود داشت، اراده راسخ طرف‌های درگیر در مذاكرات برای به پایان رساندن وضعیت موجود است.
روزنامه های منتقد دولت اما با نادیده گرفتن خبرهای تازه و مثبت در ارتباط با گفت و گوهای هسته یی، همان تحلیل های ماه های گذشته ی خود را تكرار می كنند.
روزنامه ی «كیهان» در گزارشی نوشت: همانطور كه در گزارش‌های پیشین نیز اشاره شد، روشن است كه در مذاكرات ایران و 1+5 در برخی موارد مهم اختلافات جدی وجود دارد. ولیكن شنیده‌ها حكایت از آن دارد كه اختلاف‌ها به این دلیل نیست كه آمریكا از چارچوب لوزان فاصله گرفته است؛ بلكه به این دلیل است كه آمریكا به قرائت خود از چارچوب لوزان به شدت پایبند است. چارچوبی كه به هیچ وجه با خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران تناسبی ندارد.
***بایسته های اقتصاد پساتحریم
دستیابی به توافق هسته یی كه منجر به رفع تحریم های اقتصادی علیه كشورمان خواهد شد، تاثیر بسزایی در ارتقای شاخص های اقتصادی خواهد گذاشت. تحلیلگران اقتصادی مدت ها است به اما و اگرهای اقتصاد پساتحریم می پردازند و از بایدها و نبایدهایش می گویند. امروز هم بخشی از یادداشت ها به این مساله اختصاص داشت.
«علی قنبری» تحلیلگر مسایل اقتصادی در یادداشتی در روزنامه ی آرمان به بررسی ابعاد اقتصادی رفع تحریم پرداخت. به نوشته ی او حل و فصل پرونده هسته‌ای ایران تاثیر زیادی بر اوضاع اقتصادی كشور خواهد گذاشت؛ از جمله اینكه گشایش‌های زیادی در وضعیت ارزی ایران بعد از توافق به وجود خواهد آمد و بخش قابل‌توجهی از دلارهای ایران كه بلوكه شده آزاد خواهد شد واز این منابع آزاد شده می‌توان برای سرمایه گذاری‌های مولد استفاده كرد. قطعا اگر برنامه‌ریزی خوبی در سیستم اقتصادی ایران توسط دولت صورت بگیرد و با اولویت‌بندی‌هایی كه در بخش پولی، صنعت و خدمات انجام خواهد گرفت، شاهد رشد درآمد سرانه ملی خواهیم بود.
او در ادامه افزود: طبیعی است كه هزینه تولید درصورت لغو تحریم‌ها و همچنین هزینه نقل و انتقال كالا كاهش خواهد یافت كه به نفع رشد اقتصاد ایران در بلندمدت است. غیر از ارزهای بلوكه شده ایران كه در صورت لغو تحریم آزاد خواهد شد تعداد زیادی از سرمایه گذاران خارجی آمادگی لازم برای سرمایه گذاری در زمینه‌های مختلف نفت، كشاورزی و خدمات در ایران را پیدا خواهند كرد و در صورت حصول توافق با سرعت بیشتری در ایران سرمایه گذاری صورت خواهد گرفت. اگر تحریم‌ها لغو شود دولت می‌تواند با یك برنامه‌ریزی منظم برای خروج از ركود و تورم ركودی و همچنین افزایش اشتغال اقدام كند.
روزنامه ی «تعادل» هم در یادداشتی از نفت و گاز به عنوان پیشران های اقتصادی پسا تحریم نام برد و با این مقدمه كه رفع تحریم ها با مدیریتی كارا و برنامه‌ریزی صحیح می تواند به معنای ورود سرمایه‌گذاری به پروژه‌های حوزه انرژی ایران تلقی شود نوشت: حوزه‌های مختلف انرژی از تولید‌كنندگان و صادركنندگان گرفته تا صادركنندگان و تجار، در موقعیت فعلی نیاز شدیدی به تزریق سرمایه دارند. بدهی‌های دولت به پیمانكاران خود اكنون بار سنگینی بر دوش هر دو طرف شده و چوبی لای چرخ تولید كشور شده است.
به نوشته ی این گزارش اخبار خوش از مذاكره‌كنندگان هسته‌یی اكنون غلغله‌یی در چاه‌های نفتی و گازی كشور ایجاد می‌كند. عمر چاه‌های نفتی ایران درحال حاضر بسیار طولانی شده است و همین سبب می‌شود طرح‌های ازدیاد برداشت نیز به سرمایه‌های كلان احتیاج پیدا كنند. زنگنه وزیر نفت كشور اعتقاد دارد 200میلیارد دلار نیاز فعلی این صنعت به سرمایه‌گذاری خارجی است. صنعتی كه به صورت ماهوی می‌تواند «پیشران اقتصاد» كشور باشد. حوزه انرژی در ایران با باز شدن درهای سرمایه‌گذاری می‌تواند در بازه‌های كوتاه‌مدت و بلندمدت دستخوش تغییر شود.
در ادامه می خوانیم: در بازه كوتاه‌مدت نگاه‌ها به پتروشیمی دوخته می‌شود. صنعت پتروشیمی به عنوان یكی از مهم‌ترین پیشرانان كسب درآمد در حوزه انرژی نیازی 70میلیارد دلاری به سرمایه‌گذاری خارجی داشته و بیش از 60 طرح نیمه‌تمام در این حوزه داغی سنگین بر پیشانی كشور وارد كرده است. كشورهای شورای همكاری حوزه خلیج‌فارس نیز برنامه‌های ویژه‌یی برای توسعه صنعت پتروشیمی خود دارند و شاید موقعیت فعلی برای سرمایه‌گذاری در حوزه پتروشیمی ایران هر چند دیر اما تكرار نشدنی تلقی شود. این حوزه به واسطه تاثیر بالا بر «اشتغالزایی» می‌تواند در میان‌مدت ایران را از جهنم بیكاری كه اكنون گریبانگیر بدنه جوان جامعه شده است، نجات دهد.
***دیدار رهبری با دانشجویان
صدها نفر از دانشجویان و نمایندگان تشكل‌های دانشجویی دانشگاه‌های سراسر كشور شنبه شب برای افطار مهمان رهبری بودند. ضیافتی كه در آن دانشجویان و نمایندگان تشكل‌های دانشجویی نظرات، دغدغه‌ها و مطالباتشان را در ارتباط با مسایل و مشكلات مختلف با رهبر انقلاب اسلامی در میان گذاشتند. روزنامه ها خبر این ضیافت را بازتاب دادند.
به نوشته ی روزنامه ی «خراسان» عصر دیروز دیدار صمیمانه دانشجویان با رهبر انقلاب تازه شد؛ دیداری كه هر سال در ماه مبارك رمضان انجام می شود دانشجویان از هر تشكل و تفكر و دیدگاه ابتدا به بیان دیدگاه ها و نظرات خود می پردازند و سپس پای بیانات رهبر انقلاب می نشینند. دیشب بیش از 1000 دانشجو صمیمانه و صریح هم با رهبر خود صحبت كردند و هم از زبان ایشان شنیدند آن چه باید سرمشق راه فعالیت ها و زندگی خود كنند. این دیدار صمیمانه و شادانه دیشب اما حكایتی متفاوت با سال های گذشته داشت و به نوشته برخی منابع حاضر در جلسه، در حالی كه این جلسه از ساعت 18 آغاز شده بود برای اولین بار حتی پس از افطار نیز ادامه یافت و حدود ساعت 23 به پایان رسید.
در ادامه آمده است: در این مدت حدود 2 ساعت دانشجویان به بیان دغدغه ها و تحلیل ها و دیدگاه های خود درباره مسائل مختلف از جمله آرمانخواهی، الزامات افزایش تأثیرگذاری تشكل های دانشجویی، مسائل منطقه، تداوم استكبارستیزی ملت ایران و مسائل روز دانشجویی پرداختند و سپس آن ها كه از تریبون حرف های خود را طرح كرده بودند یك به یك به دیدار چهره به چهره رهبری انقلاب كه با لبخند منتظرشان بودند می رفتند و خوش و بشی چند ثانیه و شاید چند دقیقه ای می كردند و اگر لازم بود آن جا حتی محرمانه های خود را به گوش رهبری نظام می رساندند.
همچنین به نوشته ی روزنامه ی «فرهیختگان» رهبر معظم انقلاب در این دیدار اولین فریضه دانشجویی را آرمانخواهی دانستند و فرمودند: «آرمانخواهی مقابل محافظه‌كاری است نه واقع‌گرایی.» ... رهبر معظم انقلاب در این دیدار همچنین درباره برخی مسائل مربوط به دانشگاه تصریح كردند: «به‌هیچ‌وجه نگذارید افرادی كه كلیدهای كار دستشان است به تشكل‌های انقلابی دانشجویی فشار وارد كنند.»
روزنامه ی «جوان» هم در گزارش خود بخش های مرتبط با لزوم استكبارستیزی در بیانات رهبری را برجسته كرد و آورد كه رهبر معظم انقلاب در دیدار عصر دیروز خود در پاسخ به پرسش یكی از دانشجویان درباره تكلیف استكبار ستیزی پس از مذاكرات فرمودند: «مگر مبارزه با استكبار تعطیل بردار است؟! این از مبانی انقلاب است اگر مبارزه با استكبار نباشد ما تابع قرآن نیستیم؛ امریكا اتم مصادیق استكبار است.»
***حال نامساعد رود-دره های پایتخت
چند سالی است رود-دره های پایتخت به جای اینكه جان فرح بخش شهر باشند، به مكان هایی آلوده، متعفن، نا امن و متروك تبدیل شده اند، به گونه ای كه از شر بوی بد این رودخانه ها تهرانیان ترجیح می دهند منزلهایشان را در كنار آن ها اختیار نكنند. روزنامه ی ابتكار امروز درگزارشی به وضعیت نامطلوب این دره رودهای شهر پرداخته است.
به نوشته ی این روزنامه از قول «اسماعیل كهرم» كارشناس محیط زیست یكی از دلایل خشك شدن و از بین رفتن رودخانه های تهران گرمایش زمین است كه هیچ جای جهان را بی بهره نگذاشته است. تهران در قرن گذشته 0.8 درجه گرم تر شده است. پس رودخانه ها بیشتر تبخیر شدند. گرما برف های روی رشته كوه البرز را سریع تر ذوب می كند و ذخیره ای برای تابستان باقی نمی ماند.
كهرم مشكل دوم را بحث به كارگیری آب و فرهنگ عمومی استفاده از آن دانست كه طی سال های گذشته تقلیل پیدا كرده و از رودخانه های شهر زباله دانی ساخته است.
كهرم این مشكل را بی ارتباط با عملكرد نهادها و سازمان های مرتبط ندانست و گفت: ما در این شهر سازمانی داریم به نام سازمان زیبا سازی شهر تهران. ای كاش این سازمان وجود نداشت. این سازمان با اعمال غیر كارشناسانه نظیر سیمانی و بتونی كردن كف رود-دره های تهران همچون سربند، ولنجك و دارآباد، راه را برای جذب آب به زمین بسته است و به این ترتیب مـــانع تشكیـــل سفره های آب زیر زمینی شده است. این سفره های زیر زمینی 50 درصد آب ما را تامین می كرد. این مساله همچنین باعث شده است كه آب سرعت بیشتری بگیرد و زباله ها سریع تر جریان پیدا كنند و به جنوب شهر و مزارع و كشت زارها برسد.
ابتكار در پایان از زبان این كارشناس آورد: باید طبیعت را به حال خـــودش رها كرده و در هر كاری دست نبریم. در این گونه بن بست ها فرهنگ سازی نخستین چاره است. آگاهی دادن و فرهنگ سازی باید در راس امور قـرار بگیـــرد. صـــدا و سیما می تواند بهترین آغاز كننده باشد. كاش این رسانه كمی بیشتر برای 'النظافت من الایمان' ارج گزاری می كرد.
** گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**9275**2054
تهران-ایرنا-یك روز مانده به پایان ضرب الاجل سوم گفت و گوهای هسته یی، بیشتر روزنامه های ایران از انتظار خود برای پایان خوش مذاكرات نوشتند.