اغراق نيست اگر ادعا شود اعلان دستيابي به توافق بين مذاكره كنندگان 1+5 با ايران را بايد مهم‌ترين رويداد سياسي جهان در دهه‌هاي اخير برشمرد. تحولي كه مصداق روشني است بر كارآمدي خردمندي و عقلانيت در رويارويي و برون رفت در يكي از غامض‌ترين و پيچيده‌ترين پرونده‌هاي مفتوح در عرصه روابط بين‌الملل.
طبيعت ديپلماسي چانه‌زني و اخذ امتياز حداكثري است. اتفاقاتي كه امروز در وين شاهد آن هستيم نيز مصداقي بر همين قاعده است. ترديدي نيست همان طور كه رئيس جمهوري امريكا اعتراف كرد اگر طرف‌هاي مذاكره كننده با ايران مي‌توانستند، حتي به ماندن يك پيچ صنعت هسته‌اي ايران رضايت نمي‌دادند. امريكا و غرب بخوبي آگاهند كه سابقه تاريخي ايران نمايانگر اين واقعيت است كه فارغ از كشمكش‌هاي سياسي در داخل كشور و اينكه كدام جريان سياسي دست بالا را در حاكميت داشته باشد، ايران هرگز در شرايط فشار تسليم خواسته‌هاي خارج از قواعد و عرف بين‌المللي نخواهد شد. شايد يكي از دلايل رويكرد جديد 1+5 به طور عام و ايالات متحده امريكا به طور خاص در مذاكرات دو سال گذشته نيز منتج از دريافت درست آنان از اين واقعيت است.
پرونده هسته‌اي ايران طي يك دهه گذشته فراز و نشيب‌هاي فراواني را پشت سر گذاشته است و كشورمان هزينه‌هاي گزافي را بابت آن پرداخته است. پاسخ به سؤالي كه آيا اين هزينه غيرقابل اجتناب بود يا خير، موضوع اين نوشتار مختصر نيست؛ با اين وجود، نمي‌توان از مذاكرات هسته‌اي سخن گفت و از اين سؤال غافل ماند كه چگونه بحراني كه مي‌توانست امنيت ملي كشور را به مخاطره اندازد و شرايط غيرقابل كنترلي را در منطقه و جهان ايجاد كند، مديريت شد و در كمتر از دو سال به نتيجه رسيد. اگر به شرايطي كه پرونده هسته‌اي چند سال قبل و فضاي پر تشنج جنگ لفظي، تهديد نظامي، افزايش تحريم‌ها و تشديد فشارهاي بين‌المللي كه كشور در آن قرار داشت بازگرديم، بهتر مي‌توان به اهميت تحول در حال وقوع، پي برد.
حماسه باشكوه انتخابات سال 92 و رأي مردم به روحاني و حمايت از رويكرد «تعامل با جهان» در سياست خارجي و راهبرد نرمش قهرمانانه رهبر معظم انقلاب از مهم‌ترين عواملي بودند كه فضاي سنگين بين‌المللي عليه كشورمان را شكست و چنانچه ملاحظه كرديم جهان بسرعت از تغيير در ايران استقبال كرد و فضاي سنگين بين‌المللي عليه ايران ناشي از بي‌تدبيري، ماجراجويي و بي‌اعتنايي به ساز و كارهاي مرسوم و مورد قبول جهان را شكست. اعلام آمادگي ايران براي از سرگيري مذاكرات هسته‌اي با 1+5 با هدف برون رفت از بحران هسته‌اي از طريق ديپلماسي و مبتني بر استراتژي برد- برد كه نمايانگر عزم راسخ ايران براي برون رفت از اين بحران بود، تدبير هوشمندانه دولت در انتقال پرونده هسته‌اي از شوراي عالي امنيت ملي كشور به وزارت خارجه و انتخاب حرفه‌اي‌ترين تيم مذاكره كننده با گماردن وزير خارجه‌اي ديپلمات با وجهه‌اي بين‌المللي نيز از اقداماتي بود كه باعث اطمينان طرف مقابل در مذاكرات معطوف هدف بود كه موجب سرعت گرفتن مذاكراتي جدي و تحقق اهداف گام به گام در پرونده هسته‌اي بود.
با اين وجود بايد اذعان كرد كه رويكرد جديد طرف‌هاي مذاكره كننده با ايران و بويژه امريكا از ديگر عوامل مهم براي تحقق اين رويداد بود.
به يقين اعلام توافق جامع با 1+5 همچون زلزله‌اي بر منطقه و جهان تأثيرگذار خواهد بود. در پرتو اين تحول روابط ايران با جهان دچار تحولي انكارناپذير خواهد شد. برخورداري از برنامه‌اي مدون براي مديريت اين تحولات چه در منطقه آشوب‌زده پيرامون كشور و چه در سطح جهاني از اولويت‌هاي سياست خارجي است.
*كارشناس ديپلماسي
**روزنامه ايران/يكشنبه بيست و يكم تير 1394
مذاكرات روزها، ساعت‌ها و شايد دقايق آخر خود را مي‌گذراند و ضرباهنگ آن هر لحظه تندتر مي‌شود و جهان در التهاب برآمدن دود سفيد از هتل «كوبورگ» وين است. در آخرين ساعات مذاكراتي قرار داريم كه قريب به دو سال از آغاز دور جديد آن مي‌گذرد.