ارديبهشت موسم گل و گلاب كاشان

به گزارش ايرنا، ماه دوم سال كه فرا مي رسد عطر و شميم روح نواز گل، زنگ بيداري مردمان خطه كويري كاشان در بامداد و صبحگاهان مي شود.

اين شهرستان كه از يكسو به كوير نظر دارد، مناطقي خوش آب و هوا و كوهستاني و كانون هاي پرورش يكي از زيباترين هاي هستي، گل محمدي همچون قمصر، برزك، جوشقان و نياسر را در آغوش گرفته است.

گل محمدي، سرخ گل يا گل چاي نام هايي است كه براي انواع گل رز (Rose) در فارسي آورده شده اما اين نام بيانگر تنوع گسترده گونه ‌هاي آن نيست، زيرا تاكنون بيش از 20 هزار گونه گل رز شناسايي شده است.

گل محمدي علاوه بر اينكه سر دسته گروه مهمي از گياهان است از نظر ساختمان، رنگ و عطر گل هايش نيز كامل ترين نوع گل بوده و تاكنون هيچ يك از جنس‌ها و نژادهاي متنوع گياهان در تنوع و تكامل به پاي اين گل نرسيده است.

نژاد گل سرخ در جهان به هفت دسته شامل؛ سرخ گل فرانسه، نسترن، گل چاي، سرخ گل با گل هاي متعدد، سرخ گل مينياتور، سرخ گل بنگال و سرخ گل ايران تقسيم بندي شده كه در بين گونه‌هاي متنوع رزها و سرخ‌ گل‌ها، سرخ گل ايران يا گل محمدي كه از خانواده Rosaceus و در منابع مختلف و در كشورهاي غربي و انگليسي زبان به Domask Rose معروف است، شهرت دارد.

اين گونه منحصر به ايران است و بطور كلي در منابع مختلف و طبق نظر اكثر كارشناسان زيست گياهي سرخ گل يا گل محمدي از ابتدا در ايران پرورش يافته و از اين كشور به ديگر نقاط جهان پخش شده است.

گل محمدي يا طلاي معطر از نظر ويژگيهاي فيزيكي و شكل ظاهري داراي خصوصياتي شامل؛ گل نيمه پرپر، صورتي رنگ و بسيار خوشبو، برگ ‌گلها به شكل تخم مرغي، داراي 5 تا 7 برگچه و يك دم برگ، شكل گياه آن بوته ‌اي پرپشت با بلنداي نزديك به 1.5 متر، داراي خارهاي ريز بيشمار روي ساقه‌ها به ويژه در ساقه‌هاي جوان آن است.

در نشست 24 آذرماه 1374 كه با حضور رييس انجمن باغباني و شماري از استادان دانشگاه ‌هاي ايران برگزار شد، گل سرخ محمدي با ويژگيهاي مذكور به عنوان گل ملي كشور تاييد و برگزيده شد.

گلاب عصاره اي از گل است، از ديدگاه علمي گلاب به حاصل تقطير گل هاي سرخ محمدي تازه چيده شده با آب كه اسانس اضافي آن از محلول آبكي جدا شده باشد، اطلاق مي شود.

در مجموع گلاب خوب بوي خوش و طعم كمي تند و تلخ دارد و از نظر ظاهري، بي رنگ، زلال، بدون رسوب و ماده خارجي و بوي ترشيدگي و داراي بوي ويژه گل محمدي مي باشد.

گلاب از حيث درجه خلوص به چند دسته تقسيم مي شود: گلاب سنگين (درجه يك)؛ گلابي است كه در 100 ميلي ليتر آن دست كم 35 ميلي گرم اسانس وجود داشته و يا حداقل اسانس آن كمتر از 25 ميلي گرم نباشد، به تعبير محلي گلابي است كه از ريختن 30 كيلوگرم گل مرغوب و استحصال 40 ليتر محلول از آن به دست مي آيد كه در اصطلاح محلي به آن گلاب پنج مني مي گويند.

گلاب سبك (درجه دو)؛ گلابي است كه در 100 ميلي ليتر آن دست كم 15 كيلوگرم گل و استحصال 40 ليتر محلول بدست مي آيد (2.5 مني).

گلاب دو آتشه؛ چنانچه پس از يكبار تقطير و گلاب گيري دوباره به جاي ريختن آب روي گل هاي ديگ، گلاب به دست آمده قبلي را بريزيم يعني گلاب مجددا با گل تازه تقطير شود، به گلابي كه از اين تقطير به دست آيد گلاب دو آتشه مي گويند.

گلاب سه آتشه (سه گل)؛ چنانچه عمل گلابگيري را براي بار سوم تكرار كنيم يعني گلاب دو آتشه را دوباره با گل تازه تقطير كنيم به آن گلاب سه آتشه مي گويند، اين دو نوع گلاب بسيار كم توليد مي شود و از حيث كيفيت و ميزان اسانس بي نظير است و ادامه اين روند منجر به اسانس گيري مي شود.

گلاب پس آب؛ درصورتي كه بعد از عمل تقطير دوباره به تفاله هاي ديگ آب اضافه كنيم و از تفاله هاي گل مجددا تقطير صورت پذيرد گلاب به دست آمده را كه از كيفيت نازلي برخودار است، پس آب گويند.

گلاب زيرعطري؛ گلابي است كه با پارچ مخصوص تهيه مي شود و براي توليد آن به جاي گرفتن مثلا 40 ليتر گلاب از 30 كيلوگرم گل در حقيقت هفت ليتر گلاب گرفته مي شود و بيشتر گرفتن عطر آن مورد نظر است و بعد از آنكه عطر از پارچ خارج شود به گلاب زير عطر، گلاب زيرعطري مي گويند.

توليد گلاب به روش سنتي از قديم‌ الايام در ايران مرسوم بوده، گلاب اولين بار توسط ابوعلي‌سينا استخراج و گوهر يا جوهر گل سرخ نام گرفته است، در توليد سنتي گلاب مقادير مشخصي از گل محمدي و آب را كه به ازاي هر كيلوگرم گل يك ليتر مي‌باشد در يك ديگ مسي محصول مي‌ريزند و سپس درپوش روي ديگ را قرار داده و با تعبيه نمودن واشر لاستيكي مابين ديگ و درپوش كه باعث جلوگيري از نشست بخارات مي‌باشد، محكم مي‌بندند.

روي در ديگ سوراخي وجود دارد كه به لوله‌هاي استيل يا آلومينيومي متصل و سر ديگر لوله به ظرف مسي كه پاچ ناميده مي شود منتهي مي‌شود و بخارات حاصل از تقطير پس از عبور از اين لوله در پاچ مسي كه در داخل آن آب و يا آب سرد قرار دارد بتدريج سرد شده و گلاب حاصل مي‌شود.

مدت زمان گلاب‌گيري در روش سنتي معمولا پنج تا هفت دقيقه است و از يك كيلوگرم گل محمدي 1.5 كيلوگرم گلاب بدست مي‌آيد كه 500 گرم اوليه بسيار خوشبو و غليظ تر است.

در توليد گلاب به روش صنعتي از ماشين آلات پيشرفته با قطعاتي از استيل ضد زنگ استفاده مي شود، در روش صنعتي با توجه به رعايت موازين مختلف در حين توليد و بسته‌بندي، گلاب حاصله از نظر ويژگي‌هاي فيزيك و شيميايي و ميكروبي مطابق استاندارد خواهد بود.

عطر گل محمدي بصورت لايه زرد رنگ و چرب مانند، سبك، غير محلول و نيمه جامد با توده كريستالي در حين تقطير بر روي سطح گلاب قرار مي‌گيرد.

سطح زير كشت گل محمدي در ايران بالغ بر 12هزار هكتار است و در اين ميان شهرستان كاشان با يكهزار و 700 هكتار سطح زير كشت اين گل و توليد ساليانه هفت هزار تن گل محمدي در گلستان هاي بخش هاي قمصر، برزك، نياسر، جوشقان و كامو، بخش مركزي و روستاهاي شهرستان بعنوان مهمترين مركز توليد گل محمدي و گلاب در كشور مطرح است.

كاشان به لحاظ وجود كارگاه هاي صنعتي و سنتي و صنايع فرآوري و بسته بندي بزرگترين توليدكننده گلاب، عرقيات گياهي و اسانس در كشور شناخته شده است.

اين شهرستان داراي 25 كارخانه صنعتي و يكهزار و 500 كارگاه سنتي و بيش از سه هزار و 500 ديگ است كه در حال توليد گلاب، عرقيات گياهي، اسانس و عطر گل محمدي بوده و زمينه اشتغال 10 هزار بهره بردار را فراهم آورده است كه در زمان كاشت، داشت و برداشت اين آمار به 22 هزار نفر افزايش مي‌يابد.

جاذبه هاي طبيعي و تاريخي منطقه كاشان با موسم گلاب چيني و گلابگيري در هم كه مي آميزد خطه اي مي سازد مهمان نواز در ارديبهشت كه هرساله توجه بسياري از شيفتگان اين آيين سنتي را به مناطق كوهستاني منطقه جلب مي كند.

ايام گلابگيري معمولا از اوايل ارديبهشت ماه شروع و تا نيمه اول خرداد ادامه يافته و به جشن هاي گل محمدي منطقه پيوند مي خورد و در اين مدت هزاران گردشگر از سراسر كشور و حتي خارج از كشور راهي اين منطقه مي شوند تا از نزديك تماشاگه دستان معجزه گر گلابگيران سنتي و با صفاي اين خطه باشند.

3009/6021