هفت يا هشت ساله به نظر مي رسد جلوي راهت را در خيابان مي گيرد و با قسم هاي مختلف مي خواهد از او آدامس يا برگه دعا و فال بخري، وقتي مي گويي اسمت چيست چيزي نمي گويد و مي خندد؛ خنده اي كودكانه كه دلت را به درد مي آورد.
اين صحنه ها هر روز و در بسياري از چهارراهها، محل هاي خريد، پاساژها، مقابل فروشگاههاي بزرگ ديده مي شود و لذت گشت و گذار با خانواده و يا دوستان را به تلخي نابهنگام مبدل مي كند.
اين روزها نزديك عيد است و بيشتر كودكان و نوجوانان با پدر و مادر خود به خريدهاي نوروزي مشغولند ولي در طرف ديگر كودكاني هستند كه به دليل فقر و نداري خانواده ها، مجبورند راه را بر روي مردم ببندند تا با فروش آدامس، اسباب بازي و لوازم مختلف درآمدي براي گذران زندگي خود به دست آورند.
اين كودكان با دستان كوچك خود، آرزوهاي بزرگي دارند ولي تمامي آنها را در لابلاي خنده ها، تاسف ها و حتي ترحم هاي مردم بر باد رفته مي دانند.
پدري كه اعتياد دارد از فرزند خردسالش سوء استفاده مي كند و با او در خيابان به گدايي مي نشيند و در كنار اين بساط فقر ، شخصيت كودك را اينگونه شكل مي دهد كه فقط به اسكناس ها و سكه ها چشم بدوزد.
كودك خردسال از فقر و نداري و گدايي چيزي نمي فهمد اما سرما كه تا مغز استخوان هايش نفوذ كرده را مي فهمد و بارها به سمت پدر مي رود تا او را به خانه و نزد مادرش برگرداند.
كودك خياباني عنواني است كه حتي آوردن آن دل را به درد مي آورد؛ كودكاني كه به دليل مجبور شدن به گدايي توسط خانواده ها در بزرگسالي گرفتار انواع آسيب هاي روحي و اجتماعي مي شوند.
اين معضل در آذربايجان غربي به ويژه اروميه نيز همچون بسياري از شهرهاي بزرگ ديگر وجود دارد.
آذربايجان غربي به دليل قرار گرفتن در مرز و در بسياري از موارد به دليل مهاجرت هاي خواسته و ناخواسته از ديگر استانها و از شهرهاي كوچك به شهرهاي بزرگ، حاشيه نشيني و فقر، بيشتر با معضل زنان، كودكان و حتي خانواده هاي خياباني روبروست كه ضرورت بررسي اين موضوع، زمينه برگزاري جلسه ويژه كودكان كار و خياباني را فراهم كرد تا ريشه هاي اين معضل و علائم ناگوار آن مورد بررسي قرار گيرد.
معاون سياسي امنيتي اجتماعي استاندار آذربايجان غربي در جلسه اي كه با موضوع كودكان خياباني ترتيب يافت، گفت: موضوع كودكان خياباني بخشي از آسيب هاي اجتماعي است كه روح و روان افراد جامعه را آزار مي دهد و بايد جامعه را از اين آسيب ها پاك كرد.
عليرضا رادفر افزود: نخستين اقدام ما در اين خصوص بايد توانمندسازي اين كودكان باشد تا آنها به خانواده برگردند و اگر خانواده مناسب نداشته باشند، بايد مورد حمايت جدي قرار گيرند.
وي اضافه كرد: آموزش و مهارت آموزي كودكان خياباني بالاي 15 سال و اشتغالزايي آنها بايد مورد توجه جدي باشد تا مشكل تامين معاش اين افراد حل شود.
وي اظهار كرد: بيمه اجباري برخي از اين كودكان ضروريست و بايد بهداشت و درمان اين افراد مورد توجه جدي باشد تا در آينده با گرفتار شدن در دام انواع بيماري هاي هزينه بر، گرفتار نشوند.
معاون سياسي امنيتي اجتماعي استاندار آذربايجان غربي ادامه داد: بايد با بررسي خانواده هاي اين كودكان مشكلات آنها ريشه يابي شود و با حل اين مشكلات به صورت ريشه اي، اين خانواده ها از فرستادن فرزندان خود براي تكدي گري و كار به خيابان خودداري كنند.
رادفر گفت: سازمان بهزيستي بايد برنامه ريزي هاي مدون تري براي ساماندهي كودكان خياباني داشته باشد چرا كه در فصل تابستان و نزديكي هاي بهار تعداد اين كودكان افزايش مي يابد.
وي افزود: در ايام نوروز با توجه به حضور گردشگران در استان بايد اين كودكان ساماندهي و از حضور آنها در خيابان جلوگيري شود تا صحنه هاي زشت را در معابر عمومي شاهد نباشيم.
وي بر مطالعات كاربردي در خصوص ريشه يابي علل موثر و ابعاد فرهنگي موضوع كودكان خياباني تاكيد كرد و ادامه داد: اين علل مورد آسيب شناسي جدي قرار گيرد تا بتوانيم راهكارهاي عملي تري بينديشيم.
مدير كل بهزيستي آذربايجان غربي نيز در اين جلسه گفت: يك مركز جامع آسيب اجتماعي در استان وجود دارد كه بخشي از آن به ساماندهي كودكان خياباني اختصاص يافته است.
راضيه خدادوست افزود: در اين مركز پذيرش كودكان خياباني به صورت دوره 21 روزه است كه مي توانيم اين دوره را نيز بر حسب ضرورت تمديد كنيم.
وي اضافه كرد: همچنين در حال حاضر 15 مركز شبانه روزي كودك و نوجوان در شهرستان هاي خوي، اروميه ، سلماس و بوكان فعاليت مي كنند كه در حال اعطاي مجوز به ايجاد سه مركز ديگر در شهرستان هاي اروميه و شاهين دژ هستيم.
وي اظهار كرد: عمده كودكان خياباني بد سرپرست هستند و كودكان خياباني كمي وجود دارند كه بي سرپرست باشند.
مديركل بهزيستي آذربايجان غربي ادامه داد: امسال 80 كودك براي حضانت خانواده هاي مختلف در آذربايجان غربي معرفي شده اند.
خدادوست گفت: البته اين كودكان ابتدا به صورت امين موقت تحويل خانواده ها داده مي شود و بعد از بررسي كارشناسان بهزيستي حضانت خانواده ها تبديل به دايم خواهد شد.
وي به پذيرش كودكان در مراكز بهزيستي استان در سال جاري اشاره كرد و افزود: دو كودك زير شش سال، 39 كودك در رده سني شش تا 12 سال، 53 نوجوان در رده سني 12 تا 15 سال و 12 نوجوان در رده سني 15 تا 18 سال در سال جاري در اين مراكز پذيرش شده اند كه در مجموع 106 كودك و نوجوان را شامل مي شوند.
وي اضافه كرد: از اين تعداد، 22 كودك خياباني و 84 كودك كار بودند.
مديركل بهزيستي آذربايجان غربي اظهار كرد: فقر اقتصادي خانواده ها آنها را مجبور مي كند كه كودك خردسال يا نوجوان خود را براي كار يا تكدي گري روانه خيابان كنند.
خدادوست ادامه داد: اين كودكان از لحاظ بهداشتي و سلامت مورد بررسي قرار گرفته اند و با توجه به اين بررسي ها، 96 نفر از اين كودكان سالم بوده اند.
وي با بيان اينكه سابقه كودك آزاري در اين كودكان وجود دارد، گفت: از اين كودكان 47 نفر مورد آزار قرار گرفته اند و 15 نفر نيز فرزند طلاق هستند.
وي با اشاره به برنامه ريزي در راستاي عدم بازگشت اين كودكان به فعاليت خياباني پس از اقدامات اجتماعي انجام گرفته بر روي آنان افزود: 15 تا 20 درصد كودكان خياباني ساماندهي شده، به خيابان بر مي گردند كه اين امر به دليل عدم حمايت موثر از اين كودكان است.
بسياري از كودكاني كه شايد در آينده بتوانند استعدادي كم نظير براي كشور تلقي شوند، امروز در خيابان ها استعدادهاي خود را به حراج مي گذارند تا ناني براي خانواده خود به اختيار يا اجبار ببرند كه اين امر بايد توسط مسئولان دقيق تر مورد بررسي قرار گيرد و تمهيداتي كوتاه مدت و بلند مدت براي آن انديشيده شود تا ضمن كاهش آسيب هاي اجتماعي و تصاوير زشت و زننده شهري، آينده اين كودكان نيز تضمين شود.
گزارش از سيده فاطمه سجادي
8137 /1596 / 1539
اروميه - ايرنا - پديده كودكان خياباني، معضل اجتماعي در كلان شهرهاي جوامع امروزي است و در ايران نيز از اوايل دهه هفتاد اين كودكان در خيابان هاي تهران و برخي شهرهاي بزرگ كشور چهره اي نامناسب به نمايش گذاشته اند.