آيين سنتي 'چهارشنبه آخر صفر' در سواحل بندرعباس برگزار شد

بعد از ظهر چهارشنبه كه آخرين چهارشنبه ماه صفر است، محله ساحلي سوروي بندرعباس شاهد جمعيتي بود كه از ديگر نقاط شهر خود را به اين محل رساندند تا بر اساس باوري ديرين ،آرزوهاي خود را با دريا در ميان بگذارند و رنج و بيماري و اندوه و عزاي سال را به او بسپارند و از موج هاي خليج فارس ،سلامتي بگيرند.

خانم شيباني كه به همراه دختر، عروس و نوه هايش به ساحل سورو آمده در اين باره مي گويد: از كودكي هرسال در اين آيين شركت كرده و به آن باور و اعتقاد دارم.

وي مي گويد امسال به نسبت سال گذشته هوا سردتر است اما بازهم مردم اين سنت را به جا مي آورد.

به گفته اين بانوي 53ساله، رفتن به دريا در چهارشنبه آخر صفر دردهاي استخواني را تسكين مي دهد و گرما و حرارت بدن را مي گيرد و طبع آدمي را خنك مي كند.

آرتين چهار ماهه نيز امسال براي اولين بار به همراه خانواده به كنار دريا آمده تا امواج، پاهاي كوچكش را قلقلك دهد و به باور بزرگترها از چشم زخم و بيماري در امان بماند.

خانم شمسايي نيز نكات ديگري از اين آيين را بازگو كرده و مي افزايد:مردم سه بار به سمت دريا رفته و نيت مي كنند و همزمان يك حبه قند يا شيريني را به دريا انداخته و با گويش بندري مي گويند:' شيريني ما بِي تو ،شفاي تو بِي ما' يعني ما براي تو شيريني آورده ايم و تو به شفا و سلامتي ببخش .

همچنين قديمي ها در اين آيين زمزمه مي كنند: 'صفر اَ دَر ،خطر اَدَر،جاش سلامتي ' يعني ماه صفر و خطرات آن در حال تمام شدن است و به جاي آن سلامتي و تندرستي مي آيد.

ميثم كهوري نيز به قول خودش به محض برگشتن از كار روزانه ،خانواده و دو كودك دوقلو را به كنار دريا آورده تا از اين سنت جا نماند.

وي نيز هرچند در رده سني جوانان قرار دارد اما گوشه هاي ناگفته ديگري از اين آيين كهن و بومي را بازگو مي كند.

به گفته ميثم،افرادي كه به اين آيين مي آيند مقداري از آب دريا را نيز در ظرفي ريخته و بدون آن كه در طول مسير ظرف را روي زمين بگذارند آن را به خانه برده و در چهارگوشه منزل مي ريزند تا روزي و بركت دريا را به خانه آورده باشند و چشم شور را با آب شور دريا بشويند.

اما در ميان جمعيتي كه به ساحل سورو آمده اند چهره آشناي ديگري هم هست و چهارشنبه آخر صفر،منصور نعيمي كه از پژوهشگران اجتماعي و چهره هاي فرهنگي شناخته شده استان است را نيز فراخوانده است.

مولف كتاب 'فرهنگ جامع هرمزگان' در گفت و گوي اختصاصي با ايرنا درباره آيين چهارشنبه آخر صفر گفت:مناطق ساحلي خليج فارس فرهنگ مشتركي دارند و گاه شمار منطقه در گذشته بر اساس تقويم قمري بوده و 80درصد آيين ها و سنت ها نيز با همين تقويم برگزار مي شود.

منصورنعيمي ادامه مي دهد:دريا در مناطق ساحلي بر تمام شئون زندگي مردم حاكم است و منبعي غني در زندگي آنان به شمار مي رود و نه تنها رزق و روزي بلكه شفا و سلامتي خود را نيز از دريا گرفته و بر اين باورند كه شنا در دريا موجب سلامتي است.

وي يادآور مي شود : البته مردم تمام چهارشنبه را داراي احترام مي دانند و به عنوان مثال اعتقاد دارند حضرت خضر نبي و همراه هميشگي اش حضرت الياس بعد از ظهر و غروب هرچهارشنبه، از كوچه ها و محله ها عبور مي كنند و به همين دليل مردم چهارشنبه جلوي خانه خود را آب و جارو مي كردند و هنوز نيز اين رسم رواج دارد.

نعيمي اضافه مي كند: هر چند از دهه 1350شمسي تقابل سنت و مدرنيسم در ايران جدي تر شد اما آيين چهارشنبه آخر صفر از رسوم نيكويي است كه گذشت زمان آسيبي به آن نزده و همچنان برقرار است.

وي از سال هاي گذشته ياد مي كند كه مردم بعد از ظهر سه شنبه و صبح و بعد از ظهر چهارشنبه پاياني ماه صفر، در محله 'پشت شهر ' به دريا مي زدند و براي افرادي نيز كه ناخوش احوال بودند و نمي توانستند به دريا بيايند، مقداري از آب دريا را در ظرفي ريخته و براي آنها مي بردند تا چشم زخم را از آنان دور كند.

نعيمي درباره خاستگاه اين آيين مي گويد :مردم، ماه صفر را ماهي نحس مي دانستند كه امكان وقوع رويدادهاي ناگوار در آن زياد است و ادامه مي دهد: البته بيت معروفي نيز زبان به زبان مي چرخد كه 'ماهها همه خطر دارد ،بدنامي ماه صفر دارد' و بر اساس همين باور چهارشنبه آخر صفر مي تواند مراسمي براي بدرقه اين ماه و برگشتن به ايام شادي نيز تلقي شود.

آنچه مسلم است اين آيين ها بايد با معياري فراتر از واقعي بودن باور مردم سنجيده شوند و بايد باور داشت:همين آداب و رسوم به همراه ديگر شاخص هاي فرهنگي و اجتماعي مانند پوشش و گويش،بخشي از هويت جوامع مختلف را كه به خلاصه 'فرهنگ ' خوانده مي شود تشكيل مي دهد.

در روزگاري كه به نظر مي رسد تكنولوژي و ارتباطات و مولتي مدياها مردم را در سراسر جهان به سمت يك شكل شدن و پوشيدن لباس هاي يكدست فرهنگي سوق مي دهند، پاسداشت اين آيين ها و البته پيرايش منطقي و سنجيده آنها مي تواند، شناسنامه اصالت و هويت تاريخي اقوام مختلف باشد.ك/4

گزارش و عكس :هومن محمدكرمي

7192/668/1517