پاسخ به سوالات شرعي درباره احكام عزاداري

به گزارش ايرنا ازپايگاه اطلاع رساني دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت الله خامنه اي (مدظله العالي)، در آستانه فرا رسيدن محرم الحرام و ايام عزاداري سرور و سالار شهيدان امام حسين(ع) و ياران باوفايش، « حجت‌الاسلام والمسلمين فلاح‌زاده »،كارشناس مسائل فقهي به پرتكرارترين سوالات، مطابق با فتاواي حضرت‌ آيت‌الله‌العظمي خامنه‌اي پاسخ داده‌ است.

** يك عزاداري مورد رضايت اهل بيت (ع) چه ويژگي‌هايي بايد داشته باشد؟

در جواب بايد عرض كنيم عزاداري دو حيث دارد: يك حيث محتوايي است و مطالبي كه گفته مي‌شود، يك حيث قالب و شيوه عزاداري است. از نظر محتوا آنچه كه گفته مي‌شود نبايد مطالب حرام و خلاف شرعي باشد، يعني دروغ نباشد، غلو نباشد، موجب وهن به مذهب نباشد، موجب تنقيص مقام اباعبدالله (ع) و معصومين (ع) نباشد و همچنين موجب پايين آمدن مقام خود مومنين و عزاداران هم نباشد؛ يعني از نظر محتوا يعني مطالب مستند باشد، خلاف عقايد مكتب اهل بيت نباشد، خلاف مرام اهل بيت نباشد الي آخر كه توضيح داده شد. نسبت به شيوه عزاداراي اولا همراه با كار حرام نباشد مثل موسيقي حرام و امثال اينها، و موجب وهن مذهب هم نباشد، يعني كاري نكنند كه سوژه به دست دشمنان بيافتد و با اين شيوه عزاداري كه داريم، آنها عليه مكتب اهل بيت و پيروان مكتب اهل بيت تبليغ سو داشته باشند. اجمالا اين را مي‌توانيم ويژگي‌هاي عزاداري مناسب مورد رضايت اهل بيت برشماريم.

** با توجه به اطعام‌هايي كه در ايام محرم داده مي‌شود و انسان به حلال بودن آنها يقين ندارد، آيا خوردن آنها اشكال دارد؟ لطفا هم از نظر فقهي و هم از نظر اخلاقي پاسخ فرماييد. اگر نذري كسي كه خمس نمي‌دهد را بخوريم چطور؟

در مواردي كه انسان غذايي را يقين ندارد به حرام بودنش، اطعام مي‌كنند عزاداران را، غذايي پختند در اين ايام براي شما مي‌آورند يا فردي مثلا نذري مي‌دهد و شما يقين داريد كه خمس نمي‌دهد، به نظر حضرت آقا خوردن آن غذا، چون يقين به حرام بودن يا مخلوط به حرام بودن نداريد، يعني يقين نداريد اين غذا حرام است، يقين نداريد كه متعلق خمس است، يعني خمس در اين غذا است، خوردنش اشكال ندارد. اما از نظر اخلاقي - چون پرسيدند - بعضي‌ها مي‌گويند اگر باشد ممكن است اثر وضعي داشته باشد. خب اگر بتوانيد احتياط كنيد خوب است؛ به اين معنا كه اگر تبعات سويي ندارد نخوريد، قبول نكنيد، يا اينكه اگر مثلا متعلق خمس هست - نه به اين معنا كه حتما متعلق به خمس است يعني شبه داريد - خودتان خمسش را بپردازيد يا اگر موردي هست كه ممكن است از باب شبهه حرام، يعني مال مردم مثلا باشد، به عنوان رد مظالم بپردازيد؛ گرچه واجب نيست. حكم اولي كه گفتيم شما يقين نداريد غذا از حرام است يا مخلوط به حرام است، خوردنش اشكالي ندارد. بنابراين در مجالس عزا كه شركت مي‌كنيد و اطعام مي‌كنند غذا مي‌دهند طعام براي شما مي‌آورند و امثال اينها، خوردنش اشكال ندارد، از نظر فقهي حرام نيست. اما اگر كسي بخواهد - خلاصه به قول معروف جز اولياي الهي باشد - پرهيز بيشتري داشته باشد احتياط خوب است.

** نظر آقا در مورد برهنه شدن در عزاداري چيست؟ اگر فيلمبرداري نشود و زنان نيز نبينند چطور؟ آيا از نظر فقهي، ايشان حرام ميدانند اين كار را؟

در پاسخ به اين سوال بايد عرض كنيم حضرت آقا توصيه فرمودند به برخي از مداحان كه در عزاداري‌ها برهنه نشوند. اما اين به عنوان يك فتواي فقهي نيست كه ما بگوييم حرام است. خب اگر نامحرماني نيستند، اگر مسئله سويي بر آن مترتب نيست، دشمنان سواستفاده نمي‌كند خب ممكن است بگوييم حرام هم نباشد؛ مثلا يك جمع محدودي هستند فيلمبرداري هم نمي‌كنند، فقط مردان هستند حالا پيراهن را از تن درآوردند و سينه مي‌زنند؛ اما به طور كلي توصيه ايشان اين هست - به عنوان يك توصيه - كه در عزاداري‌هاي مردها برهنه نشوند. چرا؟ چون ممكن است هم در معرض ديد نامحرمان باشند و هم دشمنان باز از اين مسئله سواستفاده كنند براي تبليغ عليه مكتب اهل بيت.

** اگر شخصي در روضه‌ها به صورتش دست بزند تا جايي كه صورتش زخم شود، حتي كبود شود، آيا اين عمل مشكلي دارد؟

در پاسخ بايد عرض كنيم در حد كبود شدن كه حالا ممكن است با زنجير زدن با سينه زدن بدن كبود شود، اگر ضرر معتنابهي براي بدن نداشته باشد به نظر حضرت آقا اشكالي ندارد. اما كارهايي فراتر از اينها كه ممكن است دشمنان سواستفاده كنند، مثل مجروح كردن خود، مثلا بدن را زخم كردن مثل قمه زدن، مثل عبور از روي آتش و امثال اينها كه در بعضي جاها برخي از افراد انجام مي‌دهند، چون به هر حال اينها اعمال مستندي نيست، در عزاداري‌ها نه وارد شده است، نه سيره بر اين بوده است و امروزه هم دشمنان از اينگونه اعمال عليه مكتب اهل بيت و پيروان اهل بيت سواستفاده مي‌كنند، اگر در آن حد باشد بله اشكال دارد. اما اگر در همين حد كه متعارف است سينه ميزنند زنجير مي‌زنند بدنشان ممكن است سرخ شود كبود شود، در حد متعارفش كه ضرر معتنابهي براي بدن نداشته باشد، اشكالي ندارد.

** آيا هروله كردن در عزاداري اشكال دارد؟

اگر موجب وهن مذهب نباشد، يعني ديگران سواستفاده نكنند عليه مكتب اهل بيت، اشكالي ندارد. ولي به طور كلي توصيه اين هست كه از اينگونه اعمال در عزاداري ها پرهيز كنند.

در پاسخ سوال هايي كه معمولا در مورد شيوه ي عزاداري و برخي از كارهايي كه در عزاداري صورت مي گيرد و اشكال شرعي هم ندارد مثل تعزيه‌خواني و امثال اينها، وقتي سوال شده است، ضمن تاييد آن عزاداري‌هاي متعارف و متعادلي كه از ديرباز بين مومنين مرسوم بوده اضافه فرمودند: 'بهتر آن است كه مجلس ذكر مصيبت برپا كنند'. پس معلوم است كه اينگونه كارهاي متعارف مثل هيئت‌هاي عزاداري مثل سينه‌زني و زنجيرزني به طور متعارف اينها اشكالي ندارد و جز شعائر ديني ما الان محسوب مي‌شود. اما يك كارهايي كه موجب وهن مذهب است در شان مومن نيست اين كارها را انجام دهد، دشمنان از آن سواستفاده مي‌كنند عليه مكتب تشيع، آن كارها جايز نيست.

** در برخي هيئت‌ها به علت استقبال پرشور جوانان و تراكم جمعيت و كمبود جا در حسينيه‌ها، خيابان‌هاي اطراف بسته شده يا تردد در آنها با مشكل مواجه مي‌شود. آيا اين كار اشكال دارد؟ يا اينكه صداي عزاداري خيلي بلند باشد، اگر موجب آزار و اذيت نشود چطور؟ و اگر اشكال دارد، آيا شركت در اين مجالس با علم به اينكه داخل حسينيه نميتوان حضور پيدا كرد اشكال دارد؟

اولا بدانيم كه عزاداري حضرت اباعبدالله حسين از افضل قربات است. تاثير بسيار زيادي و آثار و بركات بسيار زيادي دارد و همچنان بايد اين مراسم عزاداري اباعبدالله حسين (ع) زنده بماند و تاكيد بر آن هست. خود سيره مقام معظم رهبري هم بر اين است كه در برخي از ايام سال مجلس عزا برپا مي‌كنند، ذكر مصيبت و نوحه‌خواني مي‌شود در محضر ايشان. اما در برخي از ايام، بيرون آمدن هيئت‌هاي عزاداري و دسته‌ها اينها جز شعائر ديني است مثل تاسوعا و عاشورا. خب به طور طبيعي برخي از خيابان‌ها بسته مي‌شود برخي از راه‌ها بسته مي‌شود گرچه همان جاها هم اگر بشود مراعات كنند كه به طور بسته نشود بهتر است. اما مثل راهپيمايي روز قدس راهپيمايي 22 بهمن مثل تاسوعا عاشورا امثال اينها طبيعي است كه اكثر مردم هم در اين مراسم حضور دارند. اما در غير اين مواقع كه شخصي در حسينيه‌اي يا در منزل خودش مجلس عزايي برپا كرده است ولو عزاداري سيد و سالار شهيدان باشد، خلاف مقررات نظام باشد يعني بستن راه‌ها، يا راه را بر مردم ببندند به خاطر مجلس عزاداري شخصي - گرچه عرض كردم حساب تاسوعا عاشورا جداست و اصلا خروج اين هيئت‌ها و دسته‌ها جز شعائر ديني محسوب مي‌شود و به طور طبيعي خيلي راه‌ها بسته مي‌شود مردم هم مطلع هستند و غالب مردم هم در اين مراسم شركت دارند - اما در غير اين مواقع مومنين بايد مراعات كنند، راه بر مردم بسته نشود و صداي بلندگوها آزاردهنده نباشد و مردم را اذيت نكند، همچنين صداي طبل و امثال اينها و كارهاي ديگري كه جانبي است - مثل ايستگاه‌هاي صلواتي كه برپا مي‌كنند - خوب است؛ ولي يك جايي باشد كه هم راه مردم بسته نشود، ايجاد مزاحمت نشود و نظافت خيابان ها حفظ بماند. اما پرسيدند آيا شركت در چنين مجلسي اشكال دارد؟ نه، شركت در آن مجلس ولو جا هم نباشد اشكالي ندارد، ولي شما مزاحمت ايجاد نكنيد و راه را نبنديد.



** آيا گفتن ذكر حسين (ع) در سينه‌زني و به اصطلاح شور تند و پشت سر هم، بي احترامي است و اشكال شرعي دارد؟ آيا اين مصداق غناي روضه‌خواني است؟

ظاهرا مصداق غنا نباشد، اما باز يك توصيه‌اي رهبر انقلاب داشتند به برخي از مداحان كه اين تكرار اين الفاظ ثمره چنداني ندارد و عين عبارت اين بود كه فرمودند 'اين مداحي شما، نوحه‌خواني شما بايد حكم يك منبر آموزنده را داشته باشد'. يعني قصيده‌هايي را بخوانيد مطالبي را داشته باشد كه مردم بر معرفت‌شان نسبت به ائمه اطهار و تاريخي كه گذشته است، وقايعي كه در عاشورا اتفاق افتاده است اطلاع بيشتري پيدا كنند؛ بايد يك منبر آموزنده باشد. و مي‌فرمودند كه تكرار اين الفاظ ثمره‌اي ندارد. البته نمي‌توانيم به طور كلي بگوييم حرام است؛ نه حرام نيست و به عنوان يك فتوا نيست. به عنوان يك توصيه كه به جاي تكرار اين الفاظ مطالبي گفته شود كه براي مخاطبين ضمن اينكه عزاداري هست مفيد هم باشد و بر معرفت آنها بيافزايد و چيز ياد بگيرند

** به تازگي يك مغازه‌اي باز كردم و از آنجايي كه در ماه محرم تعداد مشتري‌ها در منطقه ما بيشتر مي‌شود و با اين شرايط من مقداري هم به بازار بدهكارم، مي‌خواستم بدانم اگر تاسوعا و عاشورا مغازه را باز كنم و خريد و فروشي داشته باشم اشكال شرعي دارد؟

مومنين در ايام عزاي معصومين (ع) از يكسري كارها پرهيز مي‌كنند: مثلا مجلس شادي ندارند اما اگر عقد خوانده شود اشكالي ندارد. معمولا كارها را تعطيل مي‌كنند كه در اين مراسمي كه جز شعائر مذهبي شناخته مي‌شود، شركت كنند. اگر مغازه باز كردن شما در آن ايام توهيني باشد به عزاداران يا به عزاداري يا به اياعبدالله حسين، بله اين اشكال دارد. اما اگر يك مغازه‌اي است كه چند ساعتي باز مي‌كند كه برخي از حوائج مومنين برآورده شود و بعد هم مغازه را مي‌بينديد و هيچ از آن برداشت نشود كه بي‌‌احترامي و توهين به عزاداري و عزاداران يا خداي ناكرده به اباعبدالله حسين (ع) است، اشكالي ندارد. ولي به طور كلي عرض كرديم معمولا مومنين در يكسري ايام خاص مثل عاشورا، دست از يكسري كارهاي ديگر مي‌كشند و همگي در مراسم عزاي سيد و سالار شهيدان حضرت اباعبدالله حسين (ع) شركت ميكنند.

** راجع به قمه‌زني نظر حضرت آقا را پرسيدند كه به نظر ايشان چه حكمي دارد؟ آيا مقلدين ساير مراجع هم بايد از اين دستور تبعيت كنند؟ و نكته دوم اينكه آيا مخفيانه بودن يا مخفيانه نبودن آن با هم فرقي دارد؟

خب نظر آقا را در مورد قمه‌زني، شايد همه شنيده باشيد كه ايشان اين كار را در وضعيت فعلي حرام مي‌دانند. تعبير ايشان اين بود كه نه سابقه‌اي دارد - اين كار حالا ممكن است يك سابقه‌اي داشته باشد اما در گذشته‌هاي دور يك چنين كارهايي مثل قمه‌زني سابقه‌اي بين مومنين نداشته است - افزون بر اينكه امروزه از اين عمل دارد عليه مكتب اهل بيت و عليه شيعيان سواستفاده مي‌شود. شما اگر مراجعه كنيد به برخي از سايت‌ها و كلمه شيعه را بزنيد، همين تصوير قمه‌زني ديده مي‌شود. فلذا بله اين كار به نظر حضرت آقا حرام است و بايد از اين كار پرهيز شود و فراتر از فتوا، ايشان تعبيرشان اين بوده كه قمه نزنند و حتي تعبيري داشتند كه اين عزاداري نيست، بلكه تخريب عزاداري است. بنابراين همه مومنين و مقلدين ساير مراجع با كمال احترام به مراجع معظم تقليد، از اين دستور بايد تبعيت كنند و از اينگونه كارها در عزاداري كه اينها عزاداري نيست، بلكه به ضرر مكتب اهل بيت هست پرهيز كنند. و فرقي هم بين قمه‌زني مخفيانه يا علني نگذاشتند؛ بنابراين حتي جداگانه هم سوال شده است در مورد اينكه مخفيانه بروند قمه بزنند، فرمودند نه اين كار را هم نبايد بكنند و منع كردند.

** لعن برخي از دشمنان اهل بيت در مكان‌هاي عمومي يا خصوصي چه حكمي دارد؟

اين هم از جمله سوال‌هايي است كه بارها پاسخش را شايد همه شما از خود حضرت آقا شنيده باشيد و همين اواخر بيشتر تاكيد داشتند. به خاطر اين فتنه‌هايي كه در جهان اسلام پيش آمده است و برادركشي و مسلمان كشي بين برخي از مسلمانان و ضرري براي جهان اسلام دارد و سودش را استكبار جهاني و صهيونيسم بين‌الملل مي‌برد. بارها شنيديد كه ايشان فرموده‌اند به مقدسات ساير مذاهب توهين نكنيد و توهين به مقدسات ساير مذاهب را حرام دانستند. به علاوه هر عملي كه موجب تفرقه بين مسلمانان شود، ايشان آن را منع كردند و حرام دانستند. بنابراين مومنين از كارهايي كه به هر حال سودي ندارد، بلكه ضرر دارد و موجب اختلاف بين مسلمان‌ها مي‌شود و موجب برادركشي بين مسلمانان مي‌شود يا موجب وهن مذهب هست يا به نحوي توهين به مقدسات ساير مذاهب اسلامي است انشالله بپرهيزند كه اين عمل جايز نيست.

سوالي دومي كه در اينجا مطرح شده اين است كه در اين مجالس مي‌شود شركت كرد يا نه يك وقت هست شما شركت مي‌كنيد آن منبري را يا آن مداح را از اين كار خودش باز مي‌داريد حالا با تذكر محترمانه كه از اين گفته‌هاي تفرقه‌انگيز بپرهيزد اين گاهي وقت‌ها لازم و واجب است اما اگر نه شركت شما اين اثر را ندارد بلكه تقويت مي‌شود او مجلس چنين افرادي كه تفرقه مي‌اندازند تقويت مي‌شود بله گاهي وقت ها شركت در چنين مجالسي جايز نيست و بايد پرهيز شود.

** نظر حضرت آقا در مورد الفاظي كه در عزاداري‌ها و نوحه‌ها استفاده مي شود و در شان يك مسلمان و حتي انسان نيست و نسبت دادن يكسري الفاظ ركيك به خود چه حكمي دارد؟

كلا در عزاداري آن نزاكت و سنگيني و وزانت عزاداري بايد حفظ شود. در پاسخ يكي از سوال‌ها ما اشاره كرديم كه هم بايد از مطالبي كه حرام است - مثل كذب مثل غلو نسبت به ائمه اطهار - پرهيز شود و هم بايد از مطالبي كه دون شان يك مسلمان است، پرهيز شود. اصلا اسلام پيروان خودش را وزين سنگين و باوقار و مستقل مي‌پسندد. شما نگاه كنيد از جمله لباس‌هاي حرام، لباس شهرت است و لباس شهرت يعني لباس سبك، لباسي كه در شان يك مسلمان نيست، لباسي كه از نظر رنگ دوخت يا كيفيت پوشيدن يا حتي اندراس به گونه‌اي است كه اگر طرف بپوشد در جامعه انگشت‌نما مي‌شود، اين در شان يك مسلمان نيست. لذا در تعابيري كه خوانده مي‌شود در نوحه‌ها ولو حالا در مقام اظهار ارادت به معصومين يا به اباعبدالله باشد، اما در شان يك مومن نيست چنين الفاظي به كار ببرد، آنها هم شايسته نيست در عزاداري و از آن پرهيز شود.

** در مواقعي ايام عزاداري با مناسبت‌هاي ديگر همچون شب يلدا و عيد نوروز همزمان مي‌شود. پذيرايي از مهمان‌ها با شيريني و آجيل چه حكمي دارد؟

همه مي‌دانيم كه مومنان و ارادتمندان به اهل بيت عصمت و طهارت مخصوصا اباعبدالله حسين (ع) در ايام عزاي آن حضرت، يكسري كارهاي شاد و شادي‌آفرين را كنار مي‌گذارند. حتي لباس شاد نمي‌پوشند و مجلس شادي برگزار نمي‌كنند - حالا ممكن است عقدي خوانده شود به عنوان سنت پيغمبر و ازدواجي صورت بگيرد - اما مجلس شادي برپا نمي‌كنند چرا؟ به خاطر مراعات احترام حضرت اباعبدالله و همچنين ايام عزاي ايشان. و لذا شايسته نيست كه در مناسبت‌هايي مانند مناسبت ملي كه با ايام عزاي اباعبدالله حسين يا پيامبر اعظم يا ائمه ديگر تلاقي دارد و همزمان شده است، شايسته يك مومن نيست كه به شادي بپردازد. من يك توضيح مختصري خدمت شما عرض كنم: اگر ما خودمان را واقعا عزادار اباعبدالله حسين مي‌دانيم و عزادار پيامبر مي‌دانيم يا در عزاي ساير ائمه خودمان را عزادار مي‌دانيم، آيا شخص عزادار كه عزيزي را از دست داده، پدري را از دست داده، فرزندي را از دست داده، مجلس شادي برگزار مي‌كند؟ گاهي وقت‌ها اقوام بستگان آشنايان به خاطر مرگ يك نفر از خاندان، مدت‌ها ديگر مجلس شادي برپا نمي‌كنند. براي چي؟ براي اينكه خودشان را عزادار ميدانند و لذا از نظر حكم فقهي نمي‌توانيم بگوييم حرام است، اما شايسته نيست. مگر اينكه بله در آن ايام اگر كسي مجلس شادي برپا كند يا در آن شب‌ها، به نحوي اهانت و توهين به صاحب آن ايام باشد، به پيامبر اعظم ساير ائمه به اباعبدالله؛ اگر توهين تلقي شود يا قصد خداي ناكرده توهين و جسارت داشته باشد اين حرام است و بايد پرهيز شود.



** آيا انسان مي‌تواند در هنگام سخن گفتن و توسل كردن به ائمه دستان خود را مانند دعا به سمت آسمان بگيرد؟

همه مي‌دانند كه ما دعا را از خدا مي‌خواهيم؛ يعني درخواست حاجت از خداوند است و ائمه اطهار را واسطه فيض الهي مي‌دانيم و به آنها توسل مي‌جوييم به عنوان حجج خداوند، به عنوان اولياي الهي كه در پيشگاه خداوند قرب و منزلتي دارند آنها را واسطه قرار مي‌دهيم. وابتغوا اليه الوسيله؛ اين دستور قرآن است. بنابراين توسل به آنها به عنوان وسيله و شفيع و كسي كه در پيشگاه خداوند قرب و منزلتي دارد و اصل حاجت را از خداوند مي‌خواهيم. بنابراين اگر دست به دعا برداشتند و خدا را قسم دادند - مثلا به امام حسين، به پيامبر اعظم و ساير اولياي الهي - دعايي داشتند و حاجتي خواستند، اين اشكالي ندارد. همه مي‌دانند كه ما اعتقادمان بر اين هست كه شخص پيامبر و ائمه اطهار، عباد الهي هستند، بندگان واقعي خدا هستند. ما در تشهد مي‌خوانيم اشهد ان لا اله الا الله وحده لاشريك له، اول شهادت به وحدانيت خداوند، بعد از آن مي‌خوانيم و اشهد ان محمد عبده و رسوله؛ يعني حتي پيامبر را به عنوان عبد و بنده خدا و فرستاده خدا مي-دانيم. همه مراجع معظم تقليد و حضرت آقا فتواي‌شان بر اين است كه اگر كسي به حرم مشرف شد و براي صاحب حرم، حتي امام، سجده كند آن سجده حرام است؛ سجده فقط براي خدا. سجده شكر به عنوان شكر الهي جهت زيارتي كه نصيبش شده اين اشكالي ندارد، اما سجده براي امام نيست اگر ضريح بوسيده مي‌شود اگر در و ديوار بوسيده مي‌شود به خاطر شدت ارادت به صاحب آن خانه است، نه اينكه اينها علاقمند به آهن و فولاد و سنگ و آجر باشند، مثل بوسيدن پيراهن حضرت يوسف است كه پيامبر خدا حضرت يعقوب بوسيد و بر چشم خود گذاشت.



** منظور مقام معظم رهبري در خصوص عدم شركت زنان در دسته‌جات عزاداري چيست؟ لطفا نظر مبارك ايشان را تبيين فرماييد. چرا كه در ايام شهادت ائمه بسياري از هيئات مذهبي اقدام به راه‌اندازي دسته‌جات مذهبي مي‌نمايند و زنان نيز پشت سر مردان حضور دارند. آيا اين حضور زنان در پشت سر مردان در دسته‌جات اشكال دارد؟

اولا اگر مصداق اختلاط محرم و نامحرم باشد كه حرام است كه ديگر حدودي براي اين مسئله مشخص شده است و همين جا توصيه مي كنيم در هيئت‌ها و در مجالس عزا، همه جا بايد اين رعايت شود و خانم‌ها حجاب‌شان را مراعات كنند و همه نگاه‌شان را نگه دارند؛ نگاه به نامحرم. اما در خصوص اينكه خانم‌ها هم دنبال دسته عزا راه بيافتند و دسته عزاداري راه بياندازند گفتند اين شايسته نيست كه خانم‌ها هيئت عزاداري و دسته عزاداري داشته باشند؛ حتي دنبال دسته‌هاي عزاداري راه بيافتند. شيوه عزاداري از قديم‌الايام مرسوم بوده و خانم‌ها هم در مجلس عزا شركت مي‌كردند با مراعات حدود و ثغور شرعي و حجاب و عفاف.



** اكثر هيئت‌هاي محلي كه به مدت ده روز برگزار مي‌شود، جهت چراغاني جلوي تكيه يا هيئت از برق اصلي شهر انشعاب گرفته و استفاده مي‌كنند.حكم شرعي چيست؟

اگر با مجوز شرعي باشد اشكالي ندارد؛ اگر تازه با مجوز قانوني باشد ولي آن وجه برق را بايد پرداخته شود، بايد بپردازند. اما اگر بدون مجوز باشد، اصل كار خلاف است و موجب ضمان هم هست يعني هزينه برق مصرفي را بايد بپردازند. عزادار سيد و سالار شهيدان به هر حال قانون نظام اسلامي را رعايت مي‌كند و نسبت به اين حقوق عمومي و بيت‌المال هم مواظبت دارد.

** آيا پوشيدن لباس مشكي در ايام عزاي سيد و سالار شهيدان اباعبدالله حسين كراهت ندارد؟ با توجه به حكم كلي كه پوشيدن لباس سياه كراهت دارد و در نماز نيز مكروه است. و اگر كسي نذر كرده باشد آيا نذر او صحيح است؟

ما يك حكم كلي داريم در خصوص پوشيدن لباس تيره مشكي كه كراهت دارد و نماز خواندن با آن هم ثواب نماز را كم مي‌كند؛ اين فتواي حضرت آقا هم هست. اما تبصره هم دارد نسبت به عبا عمامه و كفش استثنا شده و اگر مشكي باشد كراهت ندارد. و همچنين يك حكم كلي نسبت به عزادار داريم كه صاحب عزا خوب است به گونه‌اي باشد كه معلوم باشد عزادار هست و اين لباس مشكي پوشيدن عزادار هنگام سوگواري امام حسين و ائمه بزرگوار، امروزه نشانه اين هست كه طرف مي‌خواهد نشان دهد من عزادار هستم. بنابراين حكم كراهت را ندارد. بنابراين اگر كسي نذر كرده باشد با شرايط نذر شرعي، طبق نذرش هم اگر بتواند بايد عمل كند.

اما توجه داشته باشيد به هر حال عزادار بودن شيوه‌هاي مختلفي دارد. حالا ممكن است با پوشيدن لباس مشكي باشد يا با پرهيز از افعال و كارهاي شاد يا با گريه كردن و گريستن و شيوه‌هاي مختلف ديگر. به هر حال ما اميدوار هستيم بتوانيم اين حالت عزاداري را در اين ايام سوگواري مراعات كنيم.

** پدرم مبلغي را به عنوان رد مظالم وصيت نموده. نظر مقام معظم رهبري در مورد اينكه اين مبلغ صرف امور فرهنگي هيئت‌ها و عزاداري امام حسين (ع) و اطعام قرار گيرد چيست؟

مظالم عباد كه اصطلاحا مي‌گويند رد مظالم مصرفش فقرا هستند و بنابر احتياط بايد با اجازه باشد، يعني با دفتر حضرت آقا تماس بگيرند بعد به مصرف فقرا برسانند. نگاه گنيد بودجه‌ها در بيت‌المال مصارفش مشخص است. مثلا زكات مصارف خاص خودش را دارد خمس مصارف خاص خودش را دارد كفارات مصارفش فقرا هستند و مظلم عباد همچنين. اينها مشخص شده بايد نظام‌مند و هدفمند باشد و در جاي خودش مصرف شود. مصرف مظالم عباد، فقرا هستند بايد هم با اجازه باشد؛ بنابراين نه در عزاداري مي‌شود خرج كرد نه در امور فرهنگي عزاداري مظالم عباد را مي‌شود خرج كرد. در امور اطعام، اگر اجازه گرفته باشيد اولا كه موافق احتياط است، ثانيا كساني كه اطعام مي‌كنيد فقير باشند اشكالي ندارند. اما اگر عموم عزاداران فقير نباشند، نمي‌توانيد به عنوان مظالم عباد بپردازيد؛ حالا طرف وصيت كرده باشد يا خودتان مي‌خواهيد بپردازيد يا در اختيار شما قرار دادند مظالم عباد را به اينگونه مصارف نمي‌شود رساند و خرج كرد. بلكه بايد اجازه گرفته شود و به فقرا داده شود.

** آيا مي‌شود اضافه خرج ايام فاطميه را در محرم خرج كرد؟

اگر مردم آنچه را كه به دست اندركاران هيئت داده اند براي ايام فاطميه، در محرم نمي‌توان خرج كرد. ولي اگر داده باشند براي عزاداري به طور مطلق، يعني معلوم باشد براي عزاداري دادند چه ايام فاطميه چه ايام محرم اشكالي ندارد. يا اينكه افرادي كه دريافت كردند اين مبالغ را اجازه گرفتند يا وكالت تام گرفتند براي مخارج عمومي عمومي عزاداري در ايام مختلف، آن هم اشكالي ندارد. اما اگر مشخص نباشد يعني اجازه نگرفته باشند يا مردم دادند براي عزاداري ايام فاطميه، نمي‌شود در ايام محرم خرج كرد و عكس مطلب هم همين است.

** با سلام ضمن تشكر از اين اقدام خوب و به موقع. سوال من اين است چهل روز روضه نذر كرده‌ام اما شرايط خانه‌ام طوري نيست كه همه چهل روز را روضه‌خواني داشته باشم. چكار كنم؟

در احكام نذر آمده است كه اگر نذر با شرايط شرعي باشد كه عمل به آن الزام آور است و واجب است، در صورتي كه شخص ديگر توانايي عمل به نذر را نداشته باشد و نتواند عمل كند، وجوبش ساقط است. بنابراين اگر توانايي عمل به نذر را نداريد و نذرتان هم مقيد بوده كه در خانه باشد و الان هم در خانه نمي‌توانيد به آن عمل كنيد ديگر واجب نيست. اما اگر نذر مطلق بوده و در خانه اين مراسم را برگزار مي-كرديد و الان جاي ديگر بتوانيد مراسم را برپا كنيد عمل به نذر واجب است. بنابراين خلاصه پاسخ سوال اين شد كه اگر كسي نذري كرده كه با شرايط صحيح بوده و بر او واجب شده و الان ديگر توانايي عمل به آن نذر را ندارد يا از نظر مالي يا از نظر توانايي بدني يا از جهات ديگر، الان عمل به نذر ساقط است و ديگر واجب نيست.

** آيا تغيير نذر از محلي به محل ديگر يا از نوعي به نوع ديگر به ضرورت آيا جايز است؟ مثلا نذر داشته به عزاداران شربت بدهد و حالا چون هوا سرد شده حالا شير گرم بدهد.

اگر نذر با شرايط شرعي باشد كه از جمله آنها خواندن صيغه نذر است كه در نذر حتما بايد صيغه خوانده شود، اين جمله بايد گفته شود يا به صورت عربي كه لله علي كه چنين كاري انجام دهم، يا به زبان فارسي مثلا گفته شود براي خداست به عهده من كه چنين كاري را انجام دهم - حالا ممكن است شرطي هم داشته باشد كه اگر بيمارم خوب شد صاحب خانه شدم اگر مثلا در فلان آزمون موفق شدن و امثال اينها – كه اگر شرط محقق شده عمل به نذر واجب مي‌شود. اگر نذر واجب شد ديگر تغيير در آن ممكن نيست. اگر عمل به آن نذر موضوع ديگر ندارد، يعني مثلا نذر كرده بوده شربت بدهد ديگر هوا سرد است و عمل به آن نذر واجب نيست. اما اگر به جايش شير گرم داد به مردم و عزاداران اشكال دارد؟ نه اشكال ندارد. ثواب آن را هم ميبرد اما از نظر حكم شرعي كه آيا واجب است يا نه؟ نظر حضرت آقا اين است كه اگر به هر حال موضوع منتفي شد و نمي‌شود به اين نظر عمل كرد كه در حقيقت در مورد خودش خرج نمي‌شود به آن عمل نمي‌شود، عمل به آن واجب نيست. حالا اگر دلش بخواهد ثوابي ببرد اشكالي ندارد، مثلا به جاي شربت شير گرم به عزاداران بدهد.

** يك مداح بايد چگونه باشد و چگونه رفتار كند؟

خوب ظاهرا از اوصاف نفساني او نمي‌پرسند و از ساير اعمال عبادي او هم سوال نشده است. از سوال فهميده مي‌شود در خصوص كار مداحي است. در خصوص يكي از سوال‌ها ما اشاره كرديم آنچه كه در منبرها گفته مي‌شود به عنوان موعظه مردم يا نقل تاريخ عاشورا و امثال اينها يا ذكر مصيبت. اولا بايد دروغ نباشد، ثانيا غلو نسبت به معصومين نباشد، يعني زياده از حد. مقام آنها خيلي بالاست اما به هر حال در مقام عصمت و امامت، يا پيامبر در مقام نبوت هستند، ديگر بالاتر از آن نيست، ديگر خودشان نهي فرمودند كه نسبت به ما غلو نداشته باشيد زياده‌روي نداشته باشيد. همچنين مطالب خلاف و حرام كه خداي ناكرده مثل غيبت ديگران، تنقيص مومن، تحقير مومن، و مطالبي كه در شان معصومين نيست، مطالبي كه در شان مومنين نيست كه چنين مطالبي را بگويند الفاظ زشت و ركيك اينها را نبايد بگويند در مداحي‌ها در مطالبي كه ارائه مي‌شود. و همچنين از آن طرف مداحي‌ها مطالب بدي نيست، اما به گونه‌اي ارائه مي‌شود كه دشمنان از آن سواستفاده مي‌كنند عليه مكتب اهل بيت يا پيروان مكتب اهل بيت، آن هم بايد مراعات شود. ضمن اينكه آن مداح بايد كارش اولا خالصا لله باشد، يعني براي خدا باشد به دور از ريا و خودنمايي. حالا ممكن است مزدي هم بدهند مزدي هم بگيرد، اما براي مزد نباشد به هر حال براي اينكه اجر و ثواب عزاداري را ببرند. همچنين آموزنده باشد. من ياد دارم و حضور داشتم كه حضرت آقا به دو نفر از مداحان معروف كشور كه در دو جلسه جداگانه بعد از مراسمي كه داشتند در حضور آقا و مجلس عزايي كه آقا برپا مي‌كنند، بعد از اينكه خدمت آقا رسيدند من از نزديك مي‌شنيدم كه حضرت آقا فرمودند اين مداحي شما بايد منبر آموزنده باشد. بعد توصيه كردند قصيده‌هايي را بگرديد پيدا كنيد و يادم هست از ديوان صائب هم نام بردند كه فرمودند در ديوان صائب هست از اين قصيده‌هاي پرمغز و پرمحتوا كه مي‌توانيد استفاده كنيد و مداحي شما بايد يك منبر آموزنده باشد كه مخاطبان شما مطلب ياد بگيرند و بر معرفت‌شان افزوده شود. مطالب تاريخي مربوط به ائمه اطهار، مصائبي كه بر آنها وارد شده است، جناياتي كه دشمنان آنها مرتكب شده‌اند، اينها در مداحي باشد انشالله.

*** آيا گرفتن پول براي روضه‌خواني اشكال دارد؟

هر چند تعيين نرخ براي اين كارها مناسب نيست، شايسته نيست. اما گرفتن وجه، حالا بنده خدا منبري رفته مثلا مداحي داشته مزدي ميدهند وجهي مي‌دهند پاكتي مي‌دهند گرفتن آنها اشكالي ندارد و پيشتر هم ما گفتيم كه به هر حال مجالسي كه براي عزاي معصومين و اباعبدالله حسين (ع) برپا مي‌شود چه سخنران و چه روضه‌خوان يا به اصطلاح مداح، غرض اصلي‌اش اين چيزها نبايد باشد تا آن اجر و ثواب عزاداري اباعبدالله - كه به تعبير حضرت آقا و امام راحل از افضل قربات است و آدم‌ساز است - انشالله محفوظ بماند و بهرمند باشند.



** اگر منبري خلاف وحدت شيعه و تسنن صحبت كند، ما در آن مجلس چه وظيفه‌اي داريم؟

بارها اين توصيه رهبر معظم انقلاب اسلامي را و در گذشته امام راحل را شنيده‌ايد و ياد داريد كه چقدر تاكيد داشتند بر وحدت مسلمين. چون امروزه ما دشمنان مشتركي داريم: استكبار جهاني و صهيونيسم بين‌المللي؛ كه آنها نه فكر شيعه هستند نه سني؛ با ديانت شما مخالف هستند. بنابراين توصيه موكد شده است و از نظر حكم شرعي هم به نظر حضرت آقا چه در سخنراني‌ها و چه در مداحي‌ها و چه در كارهاي ديگر اعمالي كه امروزه موجب تفرقه بين مسلمان‌ها شود و اين وحدتي كه مورد نياز مسلمين است برهم زده شود و دشمن از آن سواستفاده كند، جايز نيست و حرام است و بايد از آن پرهيز شود.

** حكم گِل مال كردن خود به عنوان عزادار جايز است؟

كيفيت گِل يا خاك به بدن ماليدن يا بعضي جاها كاه روي سر مي‌ريزند فرق مي‌كند. بعضي جاها روز عاشورا گلي بر سر مي‌مالند يا كاه بر سر مي‌ريزند كه نشان دهند عزادار هستند. اما اگر به حدي برسد كه سخيف باشد يا زشت باشد و طرف انگشت نما شود يا اينكه دشمنان از همين اعمال عليه مكتب اهل بيت پيروان مكتب اهل بيت سواستفاده كنند، موجب وهن باشد بله حرام است. بنابراين اگر در حد ساده‌اي باشد كه به آن مراتب نرسد و طرف صرفا خود را عزادار نشان دهد اين اشكالي ندارد. اما اگر در حدي باشد كه طرف يا انگشت نما ميشود و زشت و سبك است يا موجب وهن باشد، اين جايز نيست.

** اگر نامحرم صداي نوحه‌خواني يا گريه يا ناله‌زدن زنان را بشنود اشكال دارد؟

اگر موجب جلب توجه نامحرم باشد يا مفسده‌اي بر آن مترتب باشد اشكال دارد. اما اگر در ان حد نباشد، حرام نيست به نظر حضرت آقا، اما شايسته هم نيست كه صداي گريه و ناله و ضجه و عزاداري خانم‌ها را مردان نامحرم بشنوند.



** توصيه كلي به عزاداران و نحوه‌ي عزاداري

يك مطلبي را مي‌خواهم اضافه كنيم در همين برنامه‌هايي كه عزاداران دارند ضمن احترام به همه آنها غالبا يكسري كارهايي كه انجام ميدهند از روي عزاداري است و از روي عشق به اباعبدالله است. گرچه كساني هم جمله‌اي به كار مي‌برند مي‌گويند مجلس عزاداري اباعبدالله حسين از روي عشق است نه فقه؛ يعني اينها فراتر مي‌روند و مي‌گويند اين احكام فقهي، اين بايد و نبايدهاي ديني، آنجا جاري نيست. گرچه ما قبول داريم كه خيلي مقام عزادار بالا است و عزاداري هم به تعبير حضرت آقا از افضل قربات است و اين سنت ديرينه عزاداري با همان روش متداول و سنتي كه وجود داشته و به دور از خرافات و كارهاي ناشايست، بايد محفوظ بماند. اما انساني كه مي‌خواهد با عزاداري اجر و ثواب ببرد، اول بايد بداند كه احكام فقهي تعطيل‌بردار نيست. چگونه خود اباعبدالله ظهر عاشورا در محاصره دشمن زير تيرباران دشمن، نماز را اول وقت خواندند و آن هم به جماعت خواندند. يعني دارند به ما نشان مي‌دهند كه اين بايد و نبايدها و اين تكاليف شرعي تعطيل‌بردار نيست حتي در سخت‌ترين وضعيت. تا آخرين لحظات توصيه‌هاي‌شان اين بود كه خانم‌ها از خيمه‌ها بيرون نيايند و حتي دشمن اين را فهميده بود كه آن حمله به خيام است كه اباعبدالله را از پا در مي‌آورد. يعني آنجا ديگر نمي‌تواند تحمل كند. يعني مسائل محرم و نامحرم. بنابراين اين حرفي كه از روي عشق است و فقه جاري نيست، كاملا باطل است و احكام فقهي همه جا جاري است در همه وضعيت‌ها. بايد توجه شود مراعات شود كه خداي ناكرده عزاداري سبب انجام كارهاي حرام مثل اختلاط محرم و نامحرم نباشد، حقوق مردم تضييع نشود و موجب اذيت و آزار عمومي نباشد. به علاوه ترك واجب نباشد، نماز ترك نشود، نماز صبح قضا نشود. نكته پاياني اين است معمولا عزاداران در مجلس عزا شركت مي‌كنند و نوحه مي‌خوانند، سينه مي‌زنند زنجير مي‌زنند براي چه؟ براي اينكه ثواب ببرند. اگر يك عملي را ما شبهه داشتيم يعني معلوم نبود ثواب دارد يا ندارد آدم عاقل چكار مي‌كند؟ آن موردي را كه شبه دارد كنار مي‌گذارد مي‌رود سراغ كاري كه قطعا ثواب دارد. بنابراين در عزاداري‌هاي‌تان به طور كلي توصيه مراجع معظم تقليد، توصيه حضرت آقا مقام معظم رهبري را بشنويد و از كارهاي سخيف سبك و مبتذل و از كارهايي كه موجب وهن مذهب است، كارهايي كه دشمنان از آن سواستفاده مي‌كنند اعمالي كه موجب اختلاف و تفرقه بين مسلمانان مي‌شود پرهيز كنيد و عزاداري وزين و سنگيني كه در شان خودتان و در شان آن بزرگواران اباعبدالله و ائمه اطهار بپردازيد و مطمئن باشيد كه اجر و ثواب مي‌بريد. و از كارهايي كه قطعا حرام است و كارهايي كه شبهه دارد يعني يا شبهه حرمت دارد يا شبهه اينكه اصلا ثواب دارد يا نه استصواب دارد يا نه انشالله در عزاداري‌ها بپرهيزيد. از خدا مي‌خواهيم به همه ما توفيق عزاداري بامعرفت را عنايت بفرمايد.

سيام(2)**2021**