سیدمحمد خاتمی: تحجر خطرناك تر از بی دینی است

به گزارش ایرنا از روابط عمومی دفتر حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمد خاتمی ، رییس جمهوری پیشین در دیدار جمعی از معلمان، مربیان و اصحاب آموزش و پرورش در آستانه شروع سال تحصیلی افزود: تحجر، دین را تبدیل به پوستین وارونه ای می كند كه به تعبیر امیرالمومنین به جای آنكه گرم كند، می ترساند و امروز نمونه های آن را می بینیم.

خاتمی مبارزه با تحجر را لازمه رشد خواند و با بیان اینكه تحجر در جوامع دینی دارای خطر بیشتری از بی دینی است، گفت: تحجر یعنی سنگواره ای شدن یكسری اوهام و افكار غلط یا اموری كه در زمان خود ممكن است كارآمد باشند ولی تعمیم آن به همه زمان ها و در پای آن حقیقت، انسان، آزادی، حرمت، كرامت و دارایی انسان را قربانی كردن تا آن ذهنیت غلط تنگ در جامعه حفظ شود؛ این فاجعه است.

وی ادامه داد: زمان می گذرد و تحول ایجاد می شود ولی متحجر كه ذهنی بسته و سنگواره ای دارد به هیچ وجه نمی خواهد و نمی تواند تحول در ذهن خود و در زندگی را بپذیرد.

وی با تاكید بر اهمیت عنصر زمان در برداشت از همه چیز از جمله سنت ها گفت: باید لباس ذهن را تازه كنیم زیرا حقیقت یكی است ولی برداشت ما از حقیقت متفاوت است و در زمان های مختلف، متفاوت می شود یا می تواند بشود.

رییس بنیاد باران، تحجر را جهل مركب دانست و گفت: تحجر در حوزه دینی رذالتی است كه جامه فضیلت پوشیده است. همچنان كه جهل مركب بدتر از جهل بسیط است، تحجر نیز از بی دینی خطرناك تر است زیرا تحجر، دین را تبدیل به پوستین وارونه ای می كند كه به تعبیر امیرالمؤمنین (ع) به جای آنكه گرم كند، می ترساند و امروز نمونه های آن را بخصوص در منطقه می بینیم كه چه چهره ای از دین نشان می دهند؟



**قدرت های بزرگ بیشترین سوءاستفاده را از گروه های افراطی می كنند

وی با اشاره به تلاش مخالفان اسلام رحمانی، انسان گرا و رشدخواه كه به دلیل منافعشان ترجیح می دهند یك اسلام خشن با چهره زشت آشكار شد تا مبارزه آنها با این چهره زشت توجیه پذیر شود، افزود: من در اینجا به ریشه پیدایش گروه های افراطی، واپس گرا و خشن كار ندارم هرچند زمینه این تفكر در بین جوامع ما وجود داشته و دارد اما می خواهم بگویم قدرت های بزرگ بیشترین سوءاستفاده را از این گروه ها می كنند.

خاتمی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینكه انسان به میزان نیازها و استعدادهایش، صاحب حق می شود و مبنای حقوق از جمله همینجا است، توضیح داد: اگر خدا انسان را مختار و مستعد بروز اراده آفریده است، پس آزادی، حق اوست. اگر خدا انسان را طوری آفریده كه نیاز به غذا، شغل و مسكن دارد، پس اینها حق اوست و حقوق اساسی، حقوق شهروندی و حقوق بشر را براساس همین نیازهای اولیه و ثانویه بشر و بر اساس استعدادهای او باید توجیه كرد.



**زمان و مكان؛ دو عنصر تعیین كننده در اجتهاد

وی با بیان اینكه تحول در عالم و در ذهن و زندگی انسان ریشه در تكوین دارد، اضافه كرد: اگر خداوند آفرینش را در حال تحول آفریده است، اراده تشریعی خداوند نمی تواند در تعارض با اراده تكوینی او باشد. شریعت الهی نیز باید بتواند نو شود یعنی پوست عوض كند و صورت هایش تغییر كند و این معنی زمان و مكان دو عنصر تعیین كننده در اجتهاد اسلامی است.

خاتمی در ادامه زمان و مكان را دو عنصر تعیین كننده در اجتهاد دانست و افزود: وقتی جهان تحول پیدا می كند، اجتهاد نیز باید نو شود اگر شریعت را فقط در ظواهر و صورت ها ببینیم و متناسب با تحول جهان و انسان حركت نكنیم و بخواهیم انسان تحول یافته را به قرن ها پیش برگردانیم می شویم داعش، در حالی كه دین خدا جاودانه است و حقیقت قدسی و ثابت آن بگونه ای است كه در صورت های مختلف باید بتواند پاسخگوی پرسش ها و برآورنده نیازهای دم به دم نو شونده انسان باشد.

رییس جمهوری پیشین مهم ترین استعداد انسان را جنبه آگاهی و مستعد دانا شدن خواند و افزود: آگاهی عمومی و متعالی داریم كه آگاهی های علمی، فلسفی و عرفانی، آگاهی تخصصی است و مراحل كمال آگاهی است. كسب این آگاهی ها حق افراد جامعه است و باید سعی كنیم این آگاهی ها پدید آید.

وی در ادامه به فضیلت و درك احسان و عدل اشاره كرد و افزود: انسان قبل از اینكه عالِم و دیندار باشد می تواند معروف، عدل و احسان را بشناسد و خداوند به آنها امر می كند و فحشا و منكر نیز امریست كه انسان آن را می فهمد و خداوند از آنها نهی می كند. فضایل یعنی احسان، عدل، زیبایی، خوبی، محبت، دیگری را دوست داشتن، تواضع و غیره باید رشد یابند. رشد یعنی افزایش آگاهی ها و تقویت فضیلت ها در جامعه و مبارزه با جهل و رذیلت ها.



**معلم باید كاری كند كه انسان از آگاهی متعالی و فضیلت سرشار شود

خاتمی در ادامه خطاب به معلمان گفت: شما باید كاری كنید كه فرد راستگو بار بیاید، انسانی مهربان، دیگر دوست، عاقل و عاشق باشد و حقیقت را بپرستد كه حقیقت مطلق و سرمد و جاویدان خداوند است، انسانی كه رو به او دارد جانش از آگاهی متعالی و از فضیلت ها سرشار می شود.

وی كار آموزش را آگاهی بخشی و كار پرورش را پیراستن و آراستن خواند و گفت: كار پرورش از بین بردن رذیلت ها در جامعه و آراستن جان ها بخوبی هاست.

رییس بنیاد باران با اشاره به فضایل جمعی و فردی اضافه كرد: متاسفانه در گذشته به ویژه در دنیای اسلام سیاست ها، خودكامه و تمامیت خواه و به قول فارابی تغلبی بودند، در زمینه فضایل اجتماعی و حقوق انسان اجازه بحث داده نمی شد به همین دلیل علوم معنوی ما بیشتر به سوی تصوف و عرفان گرایش پیدا می كرد و طبیعی است وقتی عالِم می بیند فضای خارج، بد است و نمی تواند آن را تغییر دهد و حتی با انتقاد برخورد قهرآمیز می شود، به درون خود می رود و جنبه عرفانی معارف قوی تر می شود كه از جمله مهم ترین دلیل های آن وجود حكومت های خودكامه بوده است.

رییس بنیاد باران ادامه داد: برخی معتقدند به دلیل غلبه عرفان و تصوف، اندیشه در جهان اسلام نازا و متوقف شده است و از جمله نازایی تفكر را می توان در این امر دید كه بعد از فارابی تفكر فلسفی در باب سیاست كه به زندگی معطوف است متوقف شده است.

خاتمی اضافه كرد :این در حالی كه سوق داده شدن تفكر به متافیزیك محض و نیز عرفان و تصوف ناشی از استیلای خودكامگی در عالم سیاست است. حكومت های جبار اجازه تفكر را از مردم می گیرند چرا كه تفكر با چون و چرا همراه است و این امر قابل تحمل برای استبداد نیست در نتیجه در حوزه هایی كه به سرنوشت انسان در این جهان مربوط می شود یكسره تفكر متوقف می شود ولی به متافیزیك و عرفان (آنهم تا جایی كه لطمه ای به حكومت جباران نزند) كاری ندارند.



**استبداد زدگی؛ درد بزرگ جهان اسلام

خاتمی درد بزرگ جهان اسلام را استبداد زدگی خواند و گفت: انقلاب اسلامی ایران گام بزرگی برای بیرون آمدن از فلاكت استبدادزدگی بود.

رییس بنیاد باران با اشاره به دستاورد تاریخی بشر توضیح داد: انسان فهمیده كه خود باید تلاش كند و از جمله فضیلت ها را خود افراد باید به دست آوردند و مربیان فقط كمك می كنند.

وی با اشاره به فضیلت های فردی و شهروندی بیان كرد: انسان به عنوان فرد یك سلسله فضایل دارد كه البته آثار اجتماعی دارد یعنی اگر همه راست بگویند جامعه از چنین آفت ها نجات می یابد اما انسان به عنوان یك فرد بشر، یك سلسله حقوق و فضایل دارد و انسان به عنوان بشر عضو جامعه نیز دارای فضایل دیگری است و به عنوان بشری كه اهل سیاست است نیز باید واجد فضیلت ها باشد.

خاتمی ادامه داد: اگر بشر این استعدادها را دارد، این استعدادها به زور رشد نخواهد كرد یا تحمیلی نیست و این خود انسان است كه باید بداند و بخواهد و آن استعداد را رشد دهد و معلم و مربی می تواند كمك كند كه فرد (یا جامعه) مورد تعلیم و تربیت خود راه رشد را بیابد و بپیماید.

رییس بنیاد باران در ادامه با تأكید بر اینكه دینداری هم باید انتخابی باشد، اظهار داشت: باید زمینه این دینداری فراهم باشد و در جامعه زمینه ای فراهم شود كه رذایل محكوم و فضایل ارزشمند باشند اما این به معنی تحمل فضیلت نیست بلكه باید زمینه فراهم شود و فعال اصلی و قهرمان اصلی خود انسان است.

خاتمی گفت: دانش آموز باید در فضای آزاد تنفس كند و بین معلم و دانش آموز زمینه همكاری فراهم باشد و مهم ترین ارتباط دوطرفه، گفت وگوست. شما دیكته كننده به دانش آموزان نیستید بلكه گفت وگو كننده هستید. این گفت وگوست كه رشد را تأمین می كند. بگذارید دانش آموزان پرسش كنند و یاد دهید چگونه بپرسند و به كمك هم پاسخ دهید و راه «حل مساله» را به آنان بیاموزید.



**اهمیت گفت وگو در به فعلیت رساندن استعدادها است

وی اهمیت گفت وگو را در به فعلیت رساندن استعدادها و پیراستن جان انسان ها از رذایل و به طور كلی رشد جامعه دارای نقش ممتاز دانست و گفت: توسعه نیز در دل رشد به معنای عام كلمه است.

رییس جمهور پیشین مهم ترین هدف آموزش و پرورش را رشد خواند و افزود: رشد معطوف به بهزیستی و خوب زیستن است و باید جامعه خوب داشته باشیم كه انسان در آن محترم شمرده شود و حرمت انسان ها حفظ شود و این كاری است كه آموزش و پرورش با توجه به اینكه با بخش رشد یابنده جامعه سروكار دارد، می تواند در آن نقش تعیین كننده داشته باشد.



**آموزش باید در دسترس همگان باشد

خاتمی با اشاره به تنگناها و محدودیت هایی كه آموزش و پرورش ما با آن روبروست از جمله كفاف ندادن بودجه آموزش و پرورش گفت: نوعی برداشت غلط در جامعه در مورد رایگان بودن آموزش و پرورش وجود دارد. درست است كه دولت موظف است نیازهای آموزشی و پرورشی جامعه را فراهم آورد ولی این به آن معنی نیست كه مردم مسوولیتی در قبال آموزش و پرورش ندارند. آموزش باید در دسترس همگان باشد ولی وقتی امكانات كمتر از نیازهاست باید به راهكاری سنجیده و مطمئن برای حل مشكل رسید كه هنوز نرسیده ایم. مثلا تاسیس مدارس غیرانتفاعی كار خوبی بود و هست ولی به این نگرانی ها دامن زد كه مبادا این كار به گسترش شكاف طبقاتی بینجامد. در حالی كه می بایست و می باید در كنار مدارس غیرانتفاعی كه بیشتر مورد استفاده بخش های برخوردارتر جامعه است، امكانات برای مدارس دولتی نیز بیشتر و گسترده تر شود تا كیفیت آن بالاتر بیاید و بخش های كمتر برخوردار جامعه نیز از مدارس دولتی با كیفیت بالا بهره ببرند.

خاتمی در ادامه لازمه شجاع و راستگو بار آوردن دانش آموزان را فراهم كردن زمینه آن دانست و گفت: ما هر چقدر در فضیلت راستگویی سخن بگوییم اما جامعه ببیند كه دروغگویی گاهی به ارزش تبدیل می شود، توضیح آن فضایل و تبلیغ آنها تأثیر نمی گذارد.

وی با انتقاد از ترویج ریاكاری و توجه به ظواهر در جامعه بر ضرورت فراهم كردن زمینه های رشد واقعی تأكید كرد و گفت: باید برای اینكه عدالت در جامعه ایجاد شود جامعه باور كند ساز و كار مبتنی بر عدالت وجود دارد؛ در همین راستا در رسانه های ما دروغ باید ضد ارزش باشد و تلاش شود زمینه ای فراهم شود كه هر فرد خود قهرمان عرصه سرنوشت و سازنده زندگی بهتر برای خود و دیگران باشد.

رییس بنیاد باران با تاكید بر اینكه پرورش چیزی فراتر از توصیه، نصیحت و احیانا ظواهر دینی بر جامعه است، اضافه كرد: باید جوانان را مومن راستین، عاقل، فكور، شجاع، مطالبه گر بار آورد و نیز اینكه درك كنند در جمع زندگی می كنند و ما از جمله با گفت وگو باید این فضایل را رشد دهیم و فرزندان خود را طوری بار بیاوریم كه لاابالی، اهل خشونت و افراط و تفریط نباشند.

وی در پایان ابراز امیدواری كرد كه همه فعالان در مدارس، حوزه ها و دانشگاه ها موفق باشند و شاهد رشد جامعه باشیم.

در آغاز این جلسه از آیت الله امجد با دسته بندی افراد افراد به سه گروه مبارزان، منفعت طلبان و نقادان، گروه سوم را دلسوزانی نامید كه باید مورد تشویق و حمایت قرار گیرند.

امجد دو طبقه امرا و علما را در فساد یا صالح شدن جامعه موثر خواند و بیان كرد: دو طبقه امرا و علما اگر فاسد شوند جامعه فاسد و اگر صالح شوند، جامعه صالح می شود.

وی افزود: علما یعنی آن معلم مهدكودك و مكتب تا استاد دانشگاه و مرجع تقلید. همه اینها مسوولیت دارند و اگر توجه نكنند در برابر اسلام مسوولند.

امجد با تاكید بر مسوولیت همه افراد در رشد جامعه به مشكلات روزمره مردم و جامعه اشاره كرد و گفت: جامعه ما بیچاره است و همه ما در این وضعیت مسوولیم.

وی با بیان اینكه علما كسانی هستند كه با علم خود خدمت می كنند، افزود: امرا باید امنیت جامعه را تامین كنند یعنی اگر در جامعه، یك ماركسیست، توده ای، یهودی و ضدانقلاب حقوقش محفوظ باشد منتقدان و دیگر افراد جامعه نیز در امان خواهند بود.

سیام**9012 **1449