سازمان های مردم نهاد ابزار دست جریان های سیاسی نیستند

دكتر «مرتضی میرباقری» روز دوشنبه در گفت و گویی اختصاصی با خبرنگار اجتماعی ایرنا درباره برنامه های دولت یازدهم درباره تشكل های غیردولتی و در آستانه برگزاری همایش ارتقای تشكل های غیردولتی در ایران با حضور رییس جمهوری این مطلب را بیان كرد.

وی در ابتدای این گفت و گو درباره فلسفه تشكیل سازمان های مردم نهاد یا تشكل های غیردولتی به این شیوه گفت: در راستای سازندگی كشور به صورت طبیعی به سرمایه های مختلفی نیازمند هستیم و در نظام سنتی نخستین سرمایه، سرمایه طبیعی شامل نفت، گاز، ‌جنگل، معاون، دریا و ... است و در نظام برنامه ریزی پس از انقلاب صنعتی سرمایه های صنعتی مانند كارخانه، راه، پتروشیمی، سد و ... مدنظر قرار گرفت.

میرباقری افزود: در دهه های 50 میلادی به بعد این امر بیشتر مورد توجه قرار گرفت كه یك عنصر جدی كه سرمایه طبیعی و صنعتی را فراهم می كند، سرمایه انسانی است.

وی گفت: انسان به هر میزان دانش، تجربه، تحصیلات داشته باشد بهتر می تواند تاثیرگذار باشد و در این دهه ها آموزش عمومی و عالی نیز بشدت مورد توجه قرار گرفته تا نیروهای انسانی علم و دانش خود را افزایش دهند.

قائم مقام وزیر كشور گفت: اگر بنا باشد این سرمایه جدی تر باشد باید امنیت، اعتماد، قانون و ضابطه، همبستگی اجتماعی و شرایط مطلوب اجتماعی وجود داشته باشد. كه ما در واقع این سرمایه را سرمایه اجتماعی می نامیم.

وی كارآیی بیشتر سرمایه طبیعی را منوط به داشتن سرمایه اجتماعی دانست و گفت: اگر ما سرمایه اجتماعی را یكی از موثرترین زمینه ها برای سرمایه گذاری و فعال كردن سایر سرمایه گذاری ها بدانیم، ارتباط اجتماعی، انسجام و قواعد اجتماعی زمینه های اصلی برای سرمایه گذاری در یك جامعه به شمار می رود كه این امر می تواند با ایجاد ارتباطات، فعالیت و تشكیلات اجتماعی همراه باشد.

میرباقری افزود: تشكل های غیردولتی مجموعه مولد سرمایه اجتماعی هستند كه اگر هنر لازم را داشته باشیم می توانیم برای ارتقای جدی این تشكل ها اقدام كرده و به عنوان یك سرمایه هنگفت و پایان ناپذیر در اختیار داشته باشیم.

وی ادامه داد: در این راستا دولت یازدهم راهبردی اساسی انجام داد تا بتوانیم با تقویت تشكل های غیردولتی و موفقیت در این عرصه، موفقیت های دیگری را شاهد باشیم.



سوال - بعضی تشكل های غیردولتی را خطر امنیتی می دانند و بعضی نیز این تشكل ها را موقعیت مناسبی برای فعالیت های حزبی و سیاسی ، ‌نگاه دولت یازدهم به این سازمان های مردم نهاد چیست؟

میرباقری در پاسخ به این سوال گفت: دولت در واقع تشكل های غیردولتی را نه به اصطلاح ابزار دست جریان های سیاسی و نه به عنوان مخل امور امنیتی می داند بلكه این تشكل ها دارای كاركردهایی اساسی و اصولی هستند.

قائم مقام وزیر كشور در امور اجتماعی و فرهنگی گفت: تشكل های غیردولتی مولد سرمایه اجتماعی و به عنوان مكمل احزاب و مقوم امنیت جامعه هستند و اگر این سوال پیش می آید كه جامعه برای فعالیت های سیاسی به این تشكل ها نیاز دارد، باید بگویم كه بله نیاز به حضور این تشكل ها احساس می شود اما تشكل های غیردولتی جایگزین احزاب نیستند.

میرباقری افزود: خطوط روشن بین تشكلهای غیردولتی و مدنی با احزاب و سازمان های سیاسی وجود دارد و هر دو را ضروری می دانیم و اینها جایگزین هم نیستند بلكه به عنوان مكمل هم هستند و در واقع می توان گفت كار احزاب از عهده تشكل های غیردولتی برنمی آید و تشكل ها نیز نمی توانند كار احزاب را انجام دهند و اشتباه محض است كه این را جایگزین هم بدانیم، به دلیل اینكه احزاب از بلوغ لازم برخودار نیستند و تشكل ها نیز در جایگاه اصلی خودشان قرار ندارند و گاهی جابجایی ها انجام می گیرد.

وی درباره راه حل جدی در این خصوص گفت : باید برای هركدام از اینها ریل گذاری معینی صورت گیرد. یعنی اگر هر كدام ریل و مسیر مشخص و قانونمندی داشته باشند در صورت بروز تخلف می توان به صورت قانونی با آنها برخورد كرد، لذا ما به هیچ وجه تشكل های غیردولتی را جایگزین احزاب نمی دانیم و بالعكس.

وی در ادامه پیش نیاز هرگونه فعالیت صحیح، دقیق و پرقدرت در جامعه را وجود امنیت بالا عنوان كرد و گفت: نمی توان با امنیت پاكستان و عراق فعالیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته باشیم و همه بدانند كه تشكل های غیردولتی مخل امنیت كشور نیستند و هرجایی كه جمعیت سازماندهی شده مردمی حضور داشته باشد و قانونمند باشد، مخل امنیت نیست و مشوق و مبلغ امنیت است و تشكل های غیردولتی بهتر از هر كسی می دانند كه نیازمند امنیت هستند و دستگاه های امنیتی نباید احساس كنند كه تشكل ها ابزار آنها هستند و همانطور كه احزاب نباید این كار را انجام دهند.

دكتر میرباقری با بیان اینكه تشكل های غیردولتی هیچگونه فعالیت برای به خطر افتادن امنیت نباید داشته باشند، افزود: اگر تشكل ها به دنبال فعالیت های حزبی بروند راه حل آنها تعطیلی نیست بلكه باید تصحیح و اصلاح شوند و اكنون راهبرد اصولی دولت این است كه اگر خطایی صورت گیرد نباید تعطیلی صورت گیرد بلكه تصحیح شود و اگر این كار صورت گیرد و تشكل ها از بلوغ لازم برخوردار شوند آنها بهتر می توانند خودشان را حفظ كنند.

قائم مقام وزیر كشور در امور اجتماعی و فرهنگی گفت: تقویت تشكل های غیردولتی ، ‌مانع ورود این تشكل ها به این وادی ها می شود و اگر نحیف و ضعیف بمانند امكان غش این تشكل ها وجود دارد.

وی هدف اصلی احزاب و جریان های سیاسی را هدایت به سمت قدرت و انتخاب رییس جمهوری و نمایندگان مجلس و ... دانست و اظهار داشت: اما مساله جدی تشكل های غیردولتی رفع نیازهای جامعه و انتظارات جامعه است.



سوال -آیا تشكل های غیردولتی دچار مشكل قانونی هستند یا ضعف قانونی در این حوزه وجود دارد؟ برای تقویت این تشكل ها چه برنامه ای دارید؟ اصولا تشكل های غیردولتی چه خدمات می توانند به كشور ارائه كنند و مزیت فعال شدن این تشكل ها برای كشور چیست؟

دكتر میرباقری درباره مشكلات قانونی تشكل های غیرقانونی نیز گفت: فعالیت های مدنی تشكل های غیردولتی لایحه قانونی ندارد و از طرف مجلس شورای اسلامی و دولت مصوبه ای قانونی در این زمینه نداریم، اما دولت به خاطر اینكه فكر می كرد تشكل های دولتی باید فعال شود، مقرراتی برای فعالیت آنها وضع كرد و چارچوب كنونی براساس مصوبه ای از سوی هیات وزیران است و فقط یك قوه زمینه فعالیت این تشكل ها را فراهم كرده است و هنوز قوه مقننه برای این تشكل ها مصوبه ای ندارد.

وی اضافه كرد: ما فكر می كنیم یك نیاز شدید در این زمینه داریم چون به هر میزان چارچوب فعالیت ها در قالب مصوبات یا لایحه مجلس شورای اسلامی باشد، آن فعالیت منسجم تر و محكم تر می شود و تابع سلایق نیست و همچنین از ظرفیت هنگفت قوه مقننه نیز برخوردار و بودجه ای خاص نیز به این تشكل ها تخصیص داده می شود.

وی گفت: بزرگ ترین نیاز ما این است كه یك مصوبه اساسی در مجلس شورای اسلامی برای تامین تمام فعالیت های تشكل های غیردولتی فراهم شود چرا كه این موضوع یك خلا است و برای رفع این خلا با كمیسیون های ذیربط به ویژه بخش پژوهشی مجلس و تمام دستگاه های مرتبط با این تشكل ها مذاكراتی صورت گرفته است كه خوشبختانه پیش نویس لایحه فعالیت های این تشكل ها در ماه گذشته آماده شده است.

این مقام وزارت كشور گفت: در قالب یك نشست با 200 زیرمجموعه این موضوع مطرح شد و این لایحه 50 ماده ای را روی سایت معاونت تشكل های غیردولتی وزارت كشور قرار داده ایم تا علاقه مندان و فعالان در این عرصه نیز نظرات و پیشنهادت خود را مطرح كنند.

وی تصریح كرد: در دهه های اخیر دستگاه های دولتی ما بارهایی را از روی زمین بلند كرده اند و مسئولیت هایی داشته و مداخلاتی در زمینه های آموزشی، بهداشتی، محیط زیست و اجتماعی انجام داده اند كه بسیاری از آنها توسط مردم قابل انجام است كه ما فكر می كنیم اگر پشتیبانی حكومت و مشاركت جدی مردم را داشته باشیم كه متاسفانه این معادله و موازنه در چند دهه اخیر به هم خورده است،‌ می توانیم در راستای انجام بهتر فعالیت ها نیز تاثیرگذار باشد.

میرباقری افزود: امروز حدود 10 میلیون و 500 هزار نفر در ایران تحصیلكرده وجود دارد كه پنج میلیون و 500 هزار نفر آنان فارغ التحصیل و پنج میلیون نفر دیگر نیز در حال تحصیل هستند و این مهم به عنوان یك ظرفیت هنگفت است كه هیچ دستگاه دولتی نمی تواند آنها را استخدام كند و ما باید از این ظرفیت به خوبی استفاده كنیم چرا كه این افراد می توانند به مجموعه های دولتی مشاوره و كارشناسی ارائه دهند.

وی اضافه كرد: همچنین ما در فضای سایبری می توانیم بسیاری از فعالیت ها در دستگاه ها و كارهای تخصصی فكری و پژوهشی را در اختیار این افراد تحصیلكرده برای كمك به دستگاه های دولتی قرار دهیم تا هم در مقام مشورتی، پشتیبانی و كارشناسی فعالیت و هم به عنوان تشكل های غیردولتی بخشی از مشكلات را حل كنند.

قائم مقام وزیر كشور در امور اجتماعی و فرهنگی گفت: به همین منظور باید یك قانون مشخص در زمینه تشكل های غیردولتی داشته باشیم و با توجه به رویكرد دولت، دستگاه های اجرایی را كه ارتباطی با فعالیت دستگاه های دولتی و حكومتی ندارند در اختیار تشكل های غیردولتی قرار دهیم تا با مشاركت مردم انجام شوند.

میرباقری درباره مزیت های فعال شدن تشكل های غیردولتی برای كشور نیز تصریح كرد: یكی از مزیت های اصلی فعال شدن تشكل های غیردولتی در كشور این است كه مردم از حالت تماشاچی به بازیگر شدن تبدیل می شوند و نقش مردم از افراد تماشاچی و متوقع به نقش بازیگر و موثر تبدیل می شود و به جای اینكه انرژی مردم در امور دیگر مصرف شود، آزاد شده و صرف رفع آسیب ها و مسائل مختلف در كشور می شود.

وی تصریح كرد، اكنون در اكثر كشورهای دنیا مردم آنچنان تربیت شده اند كه فكر می كنند بخش عمده ای از زندگی خودشان را صرف محیط های پیرامونی خودشان كنند.



سوال- در حوزه روابط بین الملل حضور تشكل های غیردولتی ایرانی را چگونه ارزیابی می كنید؟

قائم مقام وزیر كشور در امور اجتماعی و فرهنگی گفت: در عرصه بین الملل به خصوص آمریكا و اروپا و كشورهای توسعه یافته می توانیم بگوییم قدرتمندترین نهادها در این كشورها تشكل های غیردولتی است و به عبارت دیگر زبان امروز ارتباطات بین المللی زبان تشكل های مدنی و غیردولتی است و امروز قدرت این تشكل ها چند صد برابر قدرت دولت ها است.

وی تصریح كرد: دوره ای كه دولت ها در ارتباطات بین المللی قدرتمند بودند این دروه در حال به سر آمدن است یعنی به طور عملی عمده ای از فعالیت در عرصه ارتباطات دولت ها به ملت ها از طریق تشكل های غیردولتی واگذار شده است و این امر در دهه اخیر به شدت توسعه پیدا كرده است و به دلیل فراگیر شدن فضای سایبری و دسترسی به این فضاهای سایبری و اینترنتی،‌تشكل ها به راحتی مرزهای جغرافیایی خودشان را طی می كنند.

وی گفت: اكنون تشكل های غیردولتی ما در ارتباط با تشكل های سایر جوامع از قدرت و قوت بالایی برخوردار نیستند و از نظر كمی و كیفی در موقعیت مناسبی قرار ندارند و باید توسعه كمی و كیفی پیدا كنند.

میرباقری افزود: در صورتی كه تشكل های غیردولتی ایران از پشتوانه خوبی برخوردار باشند می توانند دهها برابر چیزی كه امروز دارند ارتباط بین المللی داشته باشند.



سوال- با توجه به بی مهری های سال های گذشته، بسیاری از تشكل های مردمی دچار افول یا ضعف شده اند. دولت چه برنامه ای برای به میدان آوردن و جلب نظر این دسته از تشكل های غیردولتی فعال دارد؟

میرباقری در پاسخ به این سوال نیز گفت : تشكل های غیردولتی اگر مجموعه های بی هویت، سوری،‌ ظاهری و لوكس باشند هیچ كارآیی نخواهند داشت و تشكل هایی كه ظرفیت مسائل امنیتی كشور را نداشته باشند، نمی توانند رشد كنند.

وی اضافه كرد: نمی توان برای فعال كردن تشكل های غیردولتی با ذوق و سلیقه استفاده كرد و اگر یك قانون جامع و فراگیر وجود داشته باشند دیگر فعالیت آنها بسته به سلیقه مدیران نیست و در صورت فراهم نشدن زمینه ها، پس از مدتی این تشكل ها از صحنه خارج شده و به نظر من در ادوار گذشته اهتمام جدی برای فعالیت این نهاد وجود نداشته است.

وی گفت: ارزیابی ما حاكی از این است كه در سنوات قبل رشد كمی و كیفی در تشكل های غیردولتی در ایران را نمی بینیم و این می تواند مهر بی مهری را داشته باشد.



سوال- حضور رییس جمهوری برای نخستین بار در همایش تشكل های غیردولتی چه پیام و آثاری را در برخواهد داشت؟

میرباقری در ادامه به برگزاری همایش ارتقای تشكل غیردولتی در ایران خبر داد و افزود: این همایش قرار است روز چهارشنبه (22 مرداد ماه) با حضور رییس جمهوری در محل وزارت كشور افتتاح شود و این مهم یك اتفاق بی نظیر در ایران است كه بالاترین مقام اجرایی كشور در جمع تشكل های مردمی حاضر می شود تا ضمن شنیدن نظرات نمایندگان تشكل های غیردولتی، دیدگاه های كلان و اساسی دولت را درباره نحوه فعالیت این تشكل ها مطرح كند.

وی با بیان اینكه خطوط اصلی قانونی اساسی را بالاترین مقام اجرایی كشور تعیین می كند، اظهار داشت: 31 استان كشور در این همایش شركت خواهند كرد و با توجه به اینكه برخی از تشكل های ما با 170 كشور انجمن های دوستی و برخی دیگر نیز انجمن های مشورتی بین المللی دارند، ‌این همایش می تواند در زمینه گسترش این همكاری ها تاثیرگذار باشد.

قائم مقام وزیر كشور در امور اجتماعی و فرهنگی گفت: پیش از برگزاری این همایش، 200 نشست در استان های مختلف كشور برگزار شده و قرار است نتایج این نشست ها در یك همایش یك روزه با حضور وزیر آموزش و پرورش،‌ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، رییس سازمان محیط زیست، معاون رییس جمهوری در امور زنان و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مطرح و بررسی شود.



سوال - مشكل مالی تشكل های غیردولتی را چگونه می توان حل كرد؟

قائم مقام وزیر كشور در امور اجتماعی و فرهنگی افزود: تشكل های غیردولتی حزبی،‌سیاسی و حتی اقتصادی نیستند اما برای اینكه این نهادها قوام بگیرند باید علاوه بر حمایت های آموزشی و پشتیبانی،‌ واگذاری پروژه های دیگر دستگاه های اجرایی به این نهادها ، زمینه برخی تسهیلات ویژه نیز برای این تشكل ها فراهم شود.

وی تصریح كرد: در سنوات گذشته دولت از مجلس درخواست بودجه برای این تشكل ها می كرد تا آنها را پشتیبانی مالی اولیه كنند اما این موضوع دچار اختلال شد كه به همین منظور در سال جاری ردیف بودجه ای برای حمایت از این نهادها در نظر گرفتیم و در صورتی كه قانون یا لایحه ای برای تشكل های غیردولتی به تصویب برسد، بخش عمده ای از مشكلات آنها حل خواهد شد.

وی اظهار داشت: در حال حاضر بودجه برخی تشكل ها از نهاد ریاست جمهوری و وزارت كشور تامین می شود اما تشكل های غیردولتی بودجه خاصی ندارند.



سوال- مرجع دادن مجوز تشكل های غیردولتی در كشور كجاست و برای كوتاه كردن زمان و ساده كردن امر نظارت چه باید كرد؟

میرباقری در خصوص این سوال نیز گفت : یكی از معضلات بزرگ در زمینه فعالیت تشكل های غیردولتی وجود مراجع جزیره ای بود به طوری كه دستگا ها با سلیقه خودشان مجوز صادر می كردند كه دولت این موضوع را به وزارت كشور واگذار كرد.

وی با بیان اینكه مجوز اصلی را وزارت كشور صادر می كند، اظهار داشت: این وزارتخانه اجازه می دهد این مجموعه ها كنار هم كار كنند و برای دادن مجوز دو گام اساسی و مهم نیاز است كه باید این تشكل ها به رسمیت شناخته شوند و فعالیت تخصصی داشته باشند.

نامبرده اضافه كرد: برای دریافت مجوز تشكل های غیردولتی از دستگاه های متعدد، امكان دارد ایستگاه های بررسی تایید صلاحیت سلیقه ای و طولانی باشد و ارزیابی ما این است كه یك تشكل غیردولتی چندین ماه تلاش می كند تا مجوز بگیرد اما وزارت كشور در كمتر از یك ماه مجوز اولیه را صادر می كند.

وی اضافه كرد: همچنین به افراد درخواست كننده سه ماه فرصت داده می شود تا مدارك لازم جهت صدور مجوز را فراهم تا بتواند فعالیت رسمی خود را آغاز كند.

میرباقری در پایان رقم تشكل های غیردولتی كشور را 20 هزار عنوان كرد و گفت: این تشكل ها در سنوات گذشته با علاقه جدی وارد عرصه شده اند اما متاسفانه نیمی از این تشكل ها غیرفعال است و عمده مشكل آنها به بی مهری ها، عدم پشتیبانی و حمایت، نداشتن قانون و عدم ارائه آموزش های لازم باز می گردد كه اولویت اصلی ما نیز فعال كردن این تشكل ها است.

مصاحبه از مهناز بیرانوند

اجتمام(4)**7268**1436