انقلاب صنعتی و تسلط انسان بر طبیعت همراه بود با دسترسی گسترده انسان به ابزارهای نوین جنگی. این ابزارها كه در پی پیشرفت علم در عرصه های فیزیك و شیمی ساخته می شدند، نوآوری های تازه ای بودند كه توانایی انسان ها در جنگ را بسیار افزایش دادند.
از مهمترین این موفقیت های علمی در زمینه تولید ابزارهای جنگی در دوره مدرن، دستیابی انسان به سلاح های شیمیایی بود كه از زمان اختراع، قدرت كشتار گسترده ای را در اختیار كشورها قرار دادند تا در جنگ ها بر دشمنان خود چیره شوند.
نخستین بار كشورهای اروپایی از سلاح های شیمیایی و گازهای سمی در جنگ علیه خود استفاده كردند. تاریخ نوین جنگ های شیمیایی به سال 1899 میلادی (1278 خورشیدی) و نبرد انگلستان با بوئرها (كشاورزان مهاجر هلندی) در آفریقای جنوبی برمی گردد.
در آن جنگ، ارتش انگلستان از توپ های حاوی اسید پیكریك استفاده كرد كه اثر تهوع زا داشتند (1).
اما در جنگ جهانی اول بود كه مواد شیمیایی به عنوان یك سلاح كشتار جمعی وحشت همگان را برانگیخت.
در آن دوران، كشورهای اروپایی به ویژه نیروهای آلمانی از سلاح های شیمیایی علیه جبهه روبرو استفاده گسترده ای كردند و دهها هزار نفر را به كام مرگ فرستادند.
سطح تلفات استفاده از سلاح های شیمیایی در جنگ جهانی اول به اندازه ای بود كه همگان نسبت به خطرات چنین سلاح هایی به شدت ابراز نگرانی كردند و همین باعث شد پس از جنگ، كشورهای پیروز در ماده 70 قرارداد ورسای بندی را با عنوان «ممنوعیت هرگونه استفاده از گازهای خفه كننده سمی و سایر گازها و تمام مایعات مشابه و مشتقات آنها» تصویب كنند (2).
از این تاریخ، بحث ممنوعیت استفاده از سلاح های شیمیایی به چالشی برای جامعه جهانی تبدیل شد.
تا پیش از جنگ جهانی دوم، دارندگان سلاح های شیمیایی فقط كشورهای غربی بودند. همین امر عاملی بازدارنده در روابط كشورهای غربی با یكدیگر بود اما در سال های پس از جنگ جهانی دوم با ایجاد نظام دوقطبی و استقلال كشورهای استعمار شده، سلاح های شیمیایی در سطح جهانی گسترش یافت و دامنه آن به كشورهای تازه استقلال یافته نیز رسید.
از این تاریخ به دلیل رقابت بلوك های شرق و غرب در عرصه جهانی از یك سو و دستیابی آسان كشورهای غیرغربی به سلاح های شیمیایی از سوی دیگر، سیاست های دوگانه كشورهای غربی در برخورد با سلاح های شیمیایی و دارندگان آن آغاز شد.
استانداردهای دوگانه ای كه برخی كشورهای غربی مانند آمریكا در برخورد با استفاده كنندگان سلاح های شیمیایی به كار می برند باعث شده است تاكنون تلاش ها برای نابودی این سلاح ها با موفقیت كامل همراه نباشد.
آمریكا خود بارها از این نوع سلاح علیه كشورهای دیگر استفاده كرده است كه نمونه بارز آن را می توان در جنگ ویتنام دید.
آمریكا در سال 1997 میلادی (1376 خورشیدی) به كنوانسیون منع استفاده از سلاح های شیمیایی پیوست و قرار شد تا سال 2007 میلادی ذخایر شیمیایی خود را منهدم سازد.
این مهلت تا سال 2012 میلادی تمدید شد. با وجود این، تاكنون واشنگتن فقط 25 هزار تن از ذخایر 40 هزار تنی خود را (در سال 1967 میلادی) از میان برده است و بر پایه برآوردهای ارتش آمریكا، نابودی كامل ذخایر شیمیایی این كشور تا سال 2023 میلادی زمان می برد (3).
اوج سیاست های دوگانه آمریكا در برخورد با گسترش دادن و بكارگیری سلاح های شیمیایی را می توان در یورش عراق به ایران و جنگ تحمیلی هشت ساله و همچنین روند كنونی در سوریه دید.
در هر 2 مورد، آمریكا فقط به دنبال منافع خود بوده و برخوردی متضاد در ارتباط با استفاده از سلاح های شیمیایی داشته است.
** صدام و برخورد دوگانه آمریكا
جنگ هشت ساله عراق علیه ایران اوج استفاده از سلاح های شیمیایی طی یك درگیری مسلحانه بود.
«صدام حسین» رییس جمهوری معدوم شده عراق، در این جنگ به طور گسترده از سلاح های شیمیایی علیه مواضع نظامی و غیرنظامی در خاك ایران و حتی مناطق كردنشین كشور خود استفاده كرد.
وی طی جنگ تحمیلی 252 بار از سلاح شیمیایی (شامل عامل اعصاب، گاز خردل، سیانور، عوامل خفه كننده و...) علیه ایران استفاده كرد (4).
همدستی كشورهای غربی در تامین مواد اولیه برای بغداد، سكوت آنها در برابر جنایات صدام و چشم پوشی از اقدام های ضد حقوق بشری وی در جنگ، صدام را در استفاده از سلاح های كشتار جمعی علیه اهداف انسانی بیشتر تشویق كرد؛ به طوری كه وی به استفاده از این سلاح علیه مردم خود و سركوب كردها روی آورد.
آمریكا كه به استناد مدارك گوناگون از حملات شیمیایی عراق علیه ایران خبر داشت نه فقط در برابر آن سكوت كرد، بلكه حتی به وی كمك های اطلاعاتی بسیاری را داد.
«دونالد رامسفلد» فرستاده ویژه «رونالد ریگان» رییس جمهوری وقت آمریكا، مسوول ساخت زرادخانه های شیمیایی و بیولوژیك (زیستی) صدام حسین در زمان جنگ با ایران بود. وی در دیداری كه با صدام داشت ترتیب كمك های نظامی زیادی را به صدام داد. این كمك ها شامل «عامل سیاه زخم» و حشره كش هایی با قابلیت استفاده دوگانه می شد كه به عنوان اجزای كلیدی سلاح های شیمیایی و بیولوژیك صدام در جنگ با ایران به شمار می آمد (5).
اما پس از یورش عراق به كویت بود كه آمریكا به حملات رسانه ای گسترده ای علیه صدام دست زد و تلاش كرد سلاح های شیمیایی وی را به عنوان یك خطر جدی برای منطقه و حتی جهان مطرح كند.
اوج این استاندارد دوگانه را می توان در حمله سال 1382 خورشیدی آمریكا به عراق به بهانه نابودی سلاح های كشتار جمعی این كشور دید.
**سوریه و تناقض سیاست آمریكا
امروزه سیاست دوگانه آمریكا در برخورد با سلاح های شیمیایی در مساله سوریه همچنان ادامه دارد.
آمریكا به بهانه استفاده دولت سوریه از سلاح شیمیایی بحث حمله نظامی به سوریه را مطرح كرد اما سرانجام با فشارهای روسیه و پشتیبانی جمهوری اسلامی ایران وارد عرصه ای نشد كه از آغاز نیز به دلیل هزینه های گوناگون آن، خواستارش نبود.
هر چند از همان آغاز گزارش های گوناگون نشان می داد تروریست ها و شورشیان مخالف دولت، از سلاح شیمیایی استفاده كرده اند، اما شایعه پراكنی گسترده رسانه های غربی از شفافیت سازی در ماه های نخستین جلوگیری كرد.
با این همه، همان گونه كه شواهد بعدی نشان داد این تروریست های تكفیری مسلح بودند كه با پشتیبانی برخی كشورها به تركیب های مورد استفاده در سلاح های شیمیایی دست یافتند و از آن علیه اهداف غیر نظامی استفاده كردند (6).
همه این ها در حالی بود كه دولت سوریه بارها مطرح كرده بود سلاح های شیمیایی این كشور فقط یك ابزار بازدارنده در برابر بمب های اتمی رژیم صهیونیستی است.
با وجود این، پس از فضا سازی های دشمنان سوریه بر سر نابودسازی سلاح های شیمیایی، دمشق برای اثبات حسن نیت خود پیشقدم شد و به سازمان های بین المللی اجازه داد به تمام مراكز و كارخانه های تولید این سلاح ها دسترسی یابند و آنها را از سوریه خارج كنند.
در این مورد هم دوباره دیدیم آمریكا همچنان با طرح مباحث واهی، دولت سوریه را متهم و از تروریست ها پشتیبانی می كند.
** نتیجه گیری
استفاده از سلاح های كشتار جمعی توسط هر كشور یا گروه، اقدامی ضد انسانی است كه هیچ گونه توجیهی را برنمی تابد. از این رو، نابودی این نوع جنگ افزار اراده همه كشورها را می طلبد.
این نكته را باید در نظر داشت كه نابودی سلاح های كشتار جمعی در جهان فقط به سلاح های شیمیایی و زیستی محدود نمی شود، بلكه دیگر انواع سلاح های كشتار جمعی مانند بمب های هسته ای نیز باید به منظور تامین امنیت جهان از میان برداشته شوند.
در كنار این مساله، باید به استانداردهای دوگانه كشورهای غربی به ویژه آمریكا در نابودی ذخایر خود و نیز برخورد با كشورهای دارنده سلاح های كشتار جمعی اشاره كرد كه خود یكی از سدهای بلند بر سر راه نابودی سلاح های كشتار جمعی است.
منابع:
1-http://dsrc.ir/View/article.aspx?id=3023
2-ibid
3-http://www.armscontrol.org/factsheets/cbwprolif
4- http://dsrc.ir/View/article.aspx?id=3023
5- http://www.globalresearch.ca/americas-chemical-weapons-hypocrisy-conspiracy-and-a-forgotten-history/5358082
6-http://www.yjc.ir/fa/news/4374687
از مهدی جوكار - گروه تحقیق و تفسیر خبر
پژوهشم**م.ج**1961**1358
تهران- ایرنا- استانداردهای دوگانه آمریكا به عنوان یكی از مهمترین دارندگان سلاح های شیمیایی در برخورد با استفاده كنندگان از این نوع تسلیحات به ویژه طی دوران جنگ تحمیلی و اكنون در مساله سوریه، از عوامل كلیدی ناكامی در نابودی كامل این نوع اسلحه در سطح جهانی است.