آیا نتایج انتخابات مجلس، روابط خارجی دهلی نو را دگرگون می سازد؟

چند روزی است تجربه بزرگ ترین نماد مردمسالاری دنیا در حال تكرار است. هندی ها پس از چین با بیشترین جمعیت، طی طولانی ترین انتخابات آرای خود را برای برگزیدن نمایندگان مجلس سفلی یا «لوك سابها» به صندوق می ریزند.

از این مجلس است كه نخست وزیر هند به عنوان رییس كابینه مامور تشكیل آن می شود؛ به عبارتی نظام هند پارلمانی است و نخست وزیر از مجلسی انتخاب خواهد شد كه بر پایه رای مردم شكل گرفته است.

انتخابات 9 مرحله ای هند كه هجدهم فروردین آغاز شد تا بیست و دوم اردیبهشت ادامه دارد و نتایج آن بیست و ششم اردیبهشت اعلام خواهد شد.

در انتخابات هند كه از آن به ‌عنوان بزرگ‌ترین تمرین مردمسالاری در جهان نام برده می‌شود، بیش از 814 میلیون واجد شرایط رای در 930 هزار حوزه رای‌گیری شركت می كنند.

با توجه به رشد جمعیت هند، بیش از 100 میلیون نفر از زمان انتخابات قبلی در پنج سال پیش به شمار رای ‌دهندگان اضافه شده است. همچنین نیمی از جمعیت هند زیر 25 سال است.

مجلس سفلی (لوك سابها) 543 كرسی دارد و هر حزب یا ائتلافی كه بتواند 272 كرسی را از آن خود كند، مامور تشكیل كابینه خواهد شد.

همه چیز در زمان برگزاری انتخابات مجلس هند، زیر سایه رای گیری ها قرار می گیرد و كمیسیون مستقل انتخابات درباره بسیاری از مسائل تصمیم می گیرد.

هر چند نزدیك به 700 حزب در هند فعال هستند اما می توان نظام این كشور را دوحزبی دانست زیرا از گذشته 2 حزب بی. جی. پی (بهاراتیا جاناتا پارتی) و كنگره، قدرت را در دست داشته اند. بی. جی. پی و كنگره احزاب ملی و فراگیر هستند كه در همه ایالت های هند نماینده و همچنین پشتیبانان ویژه ای دارند.

در كنار این 2 حزب، احزاب محلی نیز هستند كه بیشتر در ایالت ها فعالیت دارند و برای مجلس های ایالتی رقابت می كنند و محدوده نفوذ آنها هم مرزهای ایالتی است.

البته نمی توان نظام انتخاباتی هند را دوقطبی مطلق خواند بلكه باید آن را دوقطبی منعطف دانست زیرا هر چند قدرت اصلی در دست كنگره یا بی. جی. پی بوده است اما احزاب كوچك تر نیز بخشی از قدرت را دست دارند.

در حقیقت برخی احزاب كوچك و منطقه ای در حال تبدیل شدن به احزاب ملی هستند. همین امر محدوده قدرت را برای 2 حزب اصلی تنگ تر از گذشته ساخته است. از این رو، برخی احزاب بزرگ تر باید به دنبال ائتلاف با احزاب كوچك باشند زیرا بیشتر دولت هایی كه در هند شكل گرفته، ائتلافی بوده اند.

سد دیگری كه در برابر 2 حزب اصلی هند قد علم كرده حزبی به نام «عام آدمی پارتی» به رهبری «آرویند كجریوال» است. عام آدمی، به عنوان پدیده ای نوظهور در هند نماد اصلی خود را «جارو» قرار داده است. این نشانه با توجه به فرهنگ هند معنای خاصی دارد و از نظر كجریوال، باید با این جارو به دنبال زدودن و از بین بردن فساد در جامعه هند بود.

عام آدمی در كنار احزاب چپ و ماركسیست، ادامه جریان یا جبهه سومی است كه همواره عرصه قدرت را بر 2 حزب اصلی تنگ ساخته و آنان را مجبور به ائتلاف با خود كرده است.

گرچه در برخی نظرسنجی های آغازین، عام آدمی به پیشتاز میدان انتخابات تبدیل شده بود اما پس از مدتی دوباره محور كنگره- بی. جی. پی قدرت نمایی كرد.

در هند تا اندازه زیادی زمینه های مردمسالارانه فراهم است و جنگی جدی و رو در رو (دوئل) بین 2 حزب اصلی وجود دارد. هم اكنون «ناریندرا مودی» نماینده بی. جی. پی و «راهول گاندی» نماینده كنگره است.

** بهاراتیا جاناتا پارتی و هندوگرایی

بهاراتیا جاناتا پارتی (بی. جی. پی) را باید حزب هندوها دانست. این حزب نزدیك 20 سال از تاریخ سیاسی هند پس از استقلال (1947 میلادی) را رقم زده است. در گذشته نیز هندوها از راه همین حزب قدرت را به دست گرفته بودند.

هندوگرایی افراطی (تندروانه) یكی از شاخصه های بی. جی. پی است تا جایی كه در تاریخ این حزب درگیری هایی با دیگر گروه ها به چشم می خورد.

«هند برای هندوها» از ایده های اصلی بی. جی. پی بوده است اما اكنون بنیاد این تفكر با دگرگونی هایی همراه شده است. به عبارت دیگر، با آن شدت و حدت قدیمی دنبال نمی شود اما همین انگیزه یعنی هندوگرایی در بسیاری موارد به جلب آرای هندوها و البته راندن غیرهندوها تبدیل شده است.

تخریب مسجد «بابری» تاثیر بسیار منفی از این حزب در اذهان مردم هند برجای گذاشته است.

اكنون نامزدهای این حزب كه برای كسب آرا تلاش می كنند می كوشند این خاطرات منفی را كه در افكار عمومی مردم هند باقی مانده است، كمرنگ كرده یا تغییر دهند. گاهی نیز دیده شده است هندوها برای جمع آوری آرا دست به دامان دیگر احزاب شده و از اقدام های گذشته اعلام پشیمانی كرده اند. افراط گرایی در بی. جی. پی سبب شده است كمتر حزبی به سوی ائتلاف با آن حركت كند.

** پشتوانه كنگره به دستاوردهای خانواده نهرو- گاندی

حزب كنگره نیز بخش زیادی از تاریخ هند (حدود 40 سال پس از استقلال) را رقم زده است. این حزب دستاوردهای خانواده نهرو- گاندی را با خود دارد كه برای بسیاری از مردم هند قابل احترام است.

برخلاف گرایش های تندگرایانه بی. جی. پی، كنگره گرایش های سكولار دارد و چندان بر دیدگاه های خود پافشاری نمی كند و برای ائتلاف با دیگر احزاب به طور منعطف عمل كرده است. از این رو احزاب كوچك به ائتلاف با نمایندگان كنگره گرایش بیشتری دارند.

** انتخابات و روابط خارجی هند با ایران، آمریكا، چین و پاكستان

جمهوری اسلامی ایران در دورانی كه بی. جی. پی روی كار بود روابط بسیار خوبی با این حزب داشت و بسیاری مسائل را با همین حزب پیش برد.

در دوره حاكمیت حزب كنگره هم روابط مثبتی بین ایران و هند برقرار بوده است. از آنجا كه نگاه كنگره بر پایه اصول سودگرایانه و همكاری برای دستیابی به منافع شكل گرفته، جایگاه ایران برای این حزب غیر قابل جایگزین بوده است.

فراتر از موضوع های نفتی و اقتصادی، ویژگی های سیاسی، امنیتی و جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران، هر حزبی را كه در هند روی كار بیاید وادار به توجه و همكاری با تهران می كند.

هم اكنون نیز جایگاه تهران در سیاست خارجی دهلی نو را نمی توان در چارچوب های حزبی نگریست زیرا بسیاری از احزاب به داشته های ایران در روابط دوجانبه افزون بر روابط فرهنگی كه می تواند پشتوانه روابط باشد، می نگرند.

روابط حزب كنگره با امریكا دوران طلایی خود را در دوره ی ریاست جمهوری «جورج دبیلیو بوش» و «باراك اوباما» تجربه كرده زیرا افزون بر برداشتن تحریم ها علیه دهلی نو و پذیرش هند در باشگاه هسته ای (Nuclear Supplier Group) به عنوان یك تامین كننده مواد اتمی، 2 كشور با هم همكاری های راهبردی را گسترش داده اند.

با وجود این، دستگیری و زندانی شدن خانم «دویانی خبراگاد» دیپلمات هندی در امریكا، روابط 2 كشور را به سوی پرتگاه های خطرناكی سوق داده كه آثار آن هنوز هم دیده می شود.

در شرایطی كه پرونده این موضوع همچنان در ایالات متحده باز است گفته می شود امریكا تصمیم دارد با تغییر «نانسی پاول» سفیر واشنگتن در هند، از دهلی نو دلجویی كند.

بی. جی. پی هم از امریكا دلخوشی چندانی ندارد زیرا كاخ سفید در گذشته به اتهام نقض حقوق بشر برای نامزد كنونی این حزب در انتخابات (مودی) روادید ورود به واشنگتن را صادر نكرد. البته اكنون امریكا از در مصالحه برآمده و ادعا كرده است دیپلمات خود در هند را به دلیل آنكه روابط خوبی با مودی ندارد، تغییر می دهد.

درباره روابط هند با چین و پاكستان باید گفت اگر كنگره دولت آینده را تشكیل دهد روابط دهلی نو با پكن و اسلام آباد در همین سطح ادامه می یابد؛ به عبارتی روند صلح نسبی و دوری از تنش دنبال خواهد شد.

بیست و پنجم فروردین ششمین دور گفت و گوهای راهبردی هند و چین برگزار شد.

همزمان «عبدل باسیط» سفیر تازه اسلام آباد در دهلی نو اعلام كرد پاكستان به دنبال همكاری با دولت آینده هند و حل تمامی مسائل دوجانبه است.

بنابراین در صورت روی كار آمدن كنگره، روابط هند با چین و پاكستان روی ریل های فعلی باقی خواهد ماند اما بی. جی. پی رویكرد دیگری دارد. برای نمونه یكی از شعارهای بی. جی. پی پیوستن كشمیر به هند است و این موضوع می تواند روابط هند و پاكستان را دچار چالش جدی سازد.

برخی معتقدند با توجه به آنكه مودی طی برنامه های انتخاباتی خود درباره سیاست خارجی و روابط با چین و پاكستان، لفاظی هایی داشته است در صورت روی كار آمدن، بنیان سیاست خارجی هند را با دگرگونی های ماهوی زیادی روبرو خواهد كرد.

*گروه تحقیق و تفسیر خبر

تحقیق**م.پ**1961**1358