آغاز كارشكني روسيه در مذاكرات هسته‌اي ايران

بر اساس اين يادداشت در شرايطي كه بر خلاف دوره هاي پيشين مذاكرات هسته اي، دور اخير گفت و گوهاي ايران و 1+5 در ژنو با استقبال مشترك ايران و غرب روبه رو شده و چشم انداز موفقيت از هر زمان جدي تر جلوه مي كند، به نظر مي رسد، روسيه روندي متفاوت در پيش گرفته؛ روندي كه چندان با ادعاي اين كشور، مبني بر تلاش براي توافق بر سر موضوع هسته اي ايران همخواني ندارد.

آخرين دور مذاكرات هسته اي ايران و 1+5 در ژنو، در فضايي مثبت پايان يافت و در رخدادي بي سابقه، دو طرف موفق به صدور بيانيه اي مشترك درباره اين مذاكرات شدند؛ افزون بر اين، در اين دور از مذاكرات همه طرف هاي غربي نيز نسبت به موفقيت مذاكرات ابراز خوش بيني ـ هرچند محتاطانه ـ كردند، ولي در اين ميان، برخي موضع گيري هاي دولت روسيه، بسيار تأمل برانگيز است.

در اين راستا، تنها ساعاتي پس از پايان مذاكرات و در ميان همه اظهارنظرهاي مثبت مقامات غربي، سرگئي ريابكف، معاون وزارت خارجه روسيه و مذاكره كننده ارشد اين كشور در گروه 1+5 طي اظهاراتي گفت: مذاكرات ژنو تضمين كننده پيشرفت هاي بعدي نيست. وي همچنين با بيان اينكه «مذاكرات مي توانست بهتر باشد»، گفت نتايج از آنچه در آلماتي داشتيم بهتر است، ولي اين پيشرفت هاي بعدي را تضمين نمي كند و دليلي ندارد دست بزنيم و تشويق كنيم.

مذاكره كننده ارشد روسيه در بخش ديگري از سخنانش گفت: فاصله ميان مواضعي كه ايران و قدرت هاي جهاني در زمينه برنامه هسته اي تهران در پيش گرفته اند، مي تواند با كيلومتر اندازه گيري شود، در حالي كه پيشرفتي را كه ما به دست آورديم، مي توان با چند قدم اندازه گيري كرد».

ريابكف «سطح پايين اعتماد» ميان دو طرف را از جمله عوامل عدم پيشرفت و موفقيت مذاكرات دانست.

اندكي پس از اين اظهارات، وزارت خارجه روسيه ـ احتمالاً با ديدن واكنش هاي متفاوت غرب ـ تلاش كرد به نوعي ماجرا را جمع و اظهارات ريابكف را تعديل كند. در اين راستا، «الكساندر لوكاشويچ»، سخنگوي وزارت امور خارجه روسيه در يك كنفرانس خبري درباره مذاكرات ايران در ژنو گفت: «من اهميت اين دور از گفت وگو ها را دست كم نمي گيرم. به باور ما، هرچند اين مذاكرات بسيار دشوار بود، بسيار بسيار دلگرم كننده نيز بود».

اما آن گونه كه به نظر مي رسد، اين «دلگرمي» چندان هم با دوام نبوده، زيرا امروز بار ديگر ريابكف طي اظهاراتي، به بيان مواردي پرداخته كه مي تواند بالقوه به مذاكرات و به ويژه موضع جمهوري اسلامي ايران زيان رساند.

به نوشته «بلومبرگ»، ريابكف اظهار داشته، شايد ايران و قدرت هاي جهاني به توافقي دست يابند كه بر پايه آن، ايران اجازه يابد، اورانيوم را تا سطح 5 درصد غني كند. وي گفته: «در ميان شش قدرت، غني سازي بالاي 5 درصد همواره موضوع تمركز بوده، زيرا برنامه هسته اي ايران همچنان در حال توسعه است».

ريابكف همچنين بار ديگر موضوع «بي اعتمادي» ميان ايران و طرف مقابل را مطرح كرده و گفته: «در نبود اعتماد ميان دو طرف، ما بايد بر موضوعاتي تمركز كنيم كه بيشترين نگراني را ايجاد مي كند».

اين اظهارات ريابكف به ويژه از آن جهت قابل توجه است كه بنا بر اعلام وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران، همه طرف هاي حاضر در مذاكرات ژنو توافق كرده بودند، محتواي گفت و گو ها محرمانه بماند و درباره هيچ بخشي از آن در عرصه عمومي و رسانه اي سخني به ميان نيايد.

به اين ترتيب، در شرايطي كه تاكنون حتي آمريكايي ها نيز به تعهد خود در اين زمينه پايبند مانده و درباره محتواي مذاكرات و يا شكل و مضمون توافق احتمالي هيچ سخني نگفته اند، اين موضوع كه مسكو آشكارا درباره يكي از مهم ترين ابعاد مذاكرات (سطح غني سازي) موضع گيري و اظهارنظر مي كند، بسيار قابل تأمل است.

هرچند بيان اين موضوع از سوي ريابكف مي تواند صرفاً گمانه زني ها يا ايده آل هاي روسيه باشد ـ كه به احتمال زياد نيز چنين است ـ بيان اين موضوع از سوي «مذاكره كننده ارشد» روسيه در گروه 1+5 مي تواند پيامدهاي بسيار مهمي براي كليت مذاكرات داشته باشد.

بي گمان مقامات روس از اين موضوع به خوبي آگاهند كه صحبت و پيش داوري درباره موضوع سطح غني سازي در ايران، مي تواند از يك سو موضع ايران را در مقابل 1+5 تضعيف كرده و از سوي ديگر و از جنبه داخلي، حرف و حديث هايي را درباره محتواي پيشنهاد هسته اي دولت ايران به دنبال داشته باشد.

از سوي ديگر، تأكيد پياپي بر وجود «بي اعتمادي» ميان ايران و 1+5، موضوعي است كه مي تواند به بر هم خوردن جو رواني مذاكرات منجر شده و همچنين بر افكار عمومي بين المللي نيز تأثير منفي گذارد.

گفتني است، روسيه پيش از اين و در دوره هاي پيشين مذاكرات هسته اي نيز مشابه اين كارها را انجام داده بود؛ براي نمونه، در مواردي سرگئي لاوروف، وزير خارجه اين كشور اعلام كرده بود كه ايران با توقف غني سازي 20 درصدي موافق است. به اين ترتيب، اين موضع روسيه در قبال مذاكرات، موضوع جديدي نيست و فقط به تازگي تقويت شده است.

به هر حال، بار ديگر مجموعه اين عوامل اين گمانه را جدي مطرح مي كند كه گويا روسيه بر خلاف آنچه نشان مي دهد، چندان هم از توافق بر سر موضوع هسته اي ايران خرسند نخواهد شد. هر چه باشد، ضعيف شدن يك رقيب بالقوه منطقه اي (به طور خاص در عرصه صدور انرژي) و حفظ ابزاري براي چانه زني در مقابل غرب، موضوعي است كه مي تواند روسيه را به حفظ وضع موجود در موضوع هسته اي ايران متمايل سازد.

1610