"تئاتر خیابانی" نمایشی کم درآمد اما سخاوتمند
#
تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی 06/03/85
داخلی.فرهنگی.تئاتر.خیابانی.
هنرپیشگان تئاتر خیابانی از گذشته تاکنون به عنوان هنرمندانی کم درآمد
اما سخاوتمند بدوراز هر چشم داشت مادی به میان توده های مردم کوچه و بازار
رفته اند تا آمال و آرزوهای مشترک انسانی را با هم در میان بگذارند.
این گونه نمایشی هنری، بدون واسطه و دمخور با توده های تهیدست جامعه
تلقی می شود که با دست مایه قرار دادن مفاهیم سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و
فرهنگی بیانگر رنج ها، ناکامی ها، شادی ها و خوشی های توده های تهیدست
جامعه است.
از آن زمان که"تسپیس" به عنوان نخستین بازیگر تئاتر با گروه های نمایشی
دوره گرد در یونان باستان نمایشهای خود را بر روی "ارابه خدایان" اجرا
می کرد و شهر به شهر می گشت، تا زمانی که براثر تحولات سیاسی و اجتماعی جدید
، نمایش خیابانی شکل دیگر به خود گرفت و با تعریف امروزی رواج یافت این
گونه نمایشی همواره بیانگر رنج ها، آمال و آرزوهای عامه مردم بوده است.
در گذشته مضامین نمایشهای خیابانی دوره گردان اغلب حالت مذهبی و دینی
داشت اما به تدریج موضوعات داستانی، روایتهای اسطوره ای، پهلوانی و تاریخی
نیز در این قالب نمایشی جایی برای خود باز کرد.
بعدها بر اثر تحولات و پیشرفت های علمی و اقتصادی، مشکلات اجتماعی، اخلاقی
سیاسی و نظامی نمایشگران خیابانی به شیوه های جدیدی دست یافتند که از آن
جمله می توان به نمایش های "آژیت پروپ" یا " آژیتاسیون پرو پاگان" در اروپا
اشاره کرد که گونه هایی نمایش تهییج برانگیز و سیاسی اجتماعی محسوب
می شوند.
پس از جنک جهانی دوم و تشکیل احزاب و گروه های سیاسی با گرایش های حزبی
مختلف و تقسیم جهان به دو بلوک بزرک سیاسی شرق و غرب گونه های جدیدی از
نمایش خیابانی به ظهور رسید که با مضامین سیاسی، اجتماعی، ضد جنک و تحریک
مردم کوچه و بازار از نمایش هایی که در سالن ها و آمفی تئاترهااجرا می شدند
فاصله زیادی گرفت و با نام های مختلفی چون تئاتر "سیاسی و حزبی"، "تئاتر
مردمی" ، "تئاتر عوامانه" و "نمایش لحظه و تحریک برانگیز" خیابانی معروف
شدند.
نمایش بی پیرایه (تئاتر بی چیزـ یرژی گروتفسکی ) که دراروپای شرقی به ظهور
رسید اوج این نگرش است که براین باور بود که تئاتر باید به گذشته باستانی
خود بازگردد و تنهاهمان کیفیت خود که ارتباط نزدیک و زنده بی واسطه بازیگر
و تماشاگر است را حفظ کند و می تواند بدون لباس مخصوص، صحنه آرایی ، نور،
موسیقی و متن و ساختمان و معماری تئاتر به حیات خود ادامه دهد.
اما تئاتر خیابانی در ایران از خرده نمایشهای بومی و محلی و بازیهای
نمایشی مردم کوچه و بازار آغاز می شود.
ازآن جمله می توان به خرده نمایش هایی چون نقالی، سیاه بازی، حاجی فیروز
میرنوروزی، پرده خوانی، بقال بازی، مار بازی، پهلوان بازی، میمون بازی و
انتر رقصانی اشاره کرد.
آنچه درتمام این خرده نمایشها به چشم می خورد ارتباط بدون واسطه تماشاگر
با نمایشگراست که این عنصراساسی در طول زمان همواره باعث بقاء و سر زندگی
نمایش خیابانی بوده است.
در چند سال گذشته یکی از بخش های فعال و پرطرفدار عرصه تئاتر کشور که در
جشنواره های سراسری و بین المللی به عنوان ویترین جشنواره شناخته شده، بخش
تئاتر خیابانی بوده است، که همواره توانسته است مورد توجه تماشاگران عام
باشد.
بنا به نظرکارشناسان این گونه نمایشی درسالهای گذشته درکنار جشنواره های
سراسری و بین المللی تئاتر فجر و عروسکی، پیشرفت های قابل توجهی داشته است.
هر چند در سالهای نخست به دلیل مشکلات فراوانی که دامنگیر تئاتر کشور
بود این انتظار می رفت که برپایی این نمایشها نیز راه به جایی نخواهد برد
اما به دور از اغراق می توان گفت که سال به سال به قوت و انسجام نمایشهای
خیابانی افزوده شده است.
دلیل این امر را می توان در ویژگیهای اینگونه نمایش ها جستجو کرد، زیرا
که نمایش خیابانی احتیاج به جا و امکانات خاصی ندارد، موضوع این نمایشها
اغلب موضوعات روز و عامه پسند است و مبانی فرهنگی و فکری ریشه داری همچون
خرده نمایشهای بومی، محلی و مردمی کوچه و بازار را به تصویر می کشد.
به همان اندازه که عرصه نمایش های صحنه ای به روی جوانان بسته است راه
برای بروز استعدادهای جوان در عرصه نمایش های خیابانی مهیا و باز است و
خیال مسئولان امر هم از تهیه امکانات گوناگون در این زمینه مشوش نمی شود.
نمایش خیابانی تنها نمایشی است که درآن بازیـگر به دنبال تماشاگر می رود
و بازگشت سرمایه ای هم وجود ندارد.
هرسال که می گذرد بازیگران بیشتری در میادین عمومی به میان مردم می روند
و به دنبال جلب چشمان خسته از رنج کارمردم، سخاوتمندانه هنر خویش را عرضه
می کنند، آیا هیچانتظاری درپس این نگاه ها نیست ؟ نباید به داد جوانان
خسته دلی رسید که نیروی جوانی خود را صرف فعالیت در این حوزه نمایشی می
کنند.
سرمایه گذاری و حمایت از نمایش های خیابانی درگسترش فرهنک و هنر مردمی و
ایجاد نشاط و بالندگی مردم بازتاب می یابد.
حال پس از سالیان متمادی و گذشتن تئاتر ایران از جاده ای پر فراز و نشیب
زمان آن رسیده که اداره کل هنرهای نمایشی به عنوان تنها متولی رسمی تئاتر
کشور پس از افزایش بودجه تئاتر به سه برابر رقم گذشته، توجه ویژه ای به
این هنر بی واسطه، عامه پسند و مردمی داشته باشد.
فراهنک 9116 - 1010 / 1574