تماشای آنلاین آثار مستند که کمتر فرصت اکران یا عرضه گسترده دارند، این روزها کمی بیش از گذشته امکان پذیر شده است.
مستندهای «فریدون گله کجاست؟» به کارگردانی رضا درستکار و «آوای دره گلیج» به کارگردانی علی‌محمد قاسمی با محور قرار دادن یک شخصیت فرهنگی و سینمایی، بخشی از تاریخ سینمای ایران، را مرور می‌کنند.
«دلبند» ساخته یاسر طالبی درباره زنی با شخصیتی ویژه است که دور از تهران و زندگی شهرنشینی، روزگارش را سپری می‌کند. این سه مستند تولید مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی هستند و اکران آنلاین شده‌اند.
یادی از یک سینماگر فراموش شده
برای آنها که جستجو در تاریخ سینمای ایران را دوست دارند، یا علاقه‌مندند سرنوشت بازیگران و سینماگرانی را دنبال کنند که مدتهاست از ذهن و یاد رفته‌اند و فقط نشانی از آنها در کتاب‌ها و بعضی نقدها باقی مانده، «فریدون گله کجاست؟» (رضا درستکار) پاسخ به پرسش‌های فراوان درباره یکی از پرکارترین فیلمنامه نویسان دهه ۵۰ شمسی است، فریدون گله را اغلب با «ماه عسل» می‌شناسند، یک ملودرام تجاری پربیننده. اما گله یک فیلم تلخ اجتماعی و انتقادی به نام «کندو» دارد که اواخر دهه ۷۰ توسط عده‌ای از منتقدان جوان و نسل جدید مانند رضا درستکار و سعید عقیقی دوباره کشف و ستایش شد.
آن روزها گله در عزلتی خودخواسته در شمال زندگی می‌کرد، دیدار با منتقدان جوان و بحث و گفتگو درباره «کندو» او را در دهه هشتاد به یک عنصر خبرساز تبدیل کرد و گله از بازگشت به فیلمسازی گفت. رویایی که با مرگ ناگهانی‌اش به پایان رسید. «فریدون گله کجاست؟»
مستند رضا درستکار منتقد باتجربه سینما، درباره سینمای مردی است که بسیاری او را با فیلمفارسی به یاد می‌آورند، اما فیلمساز تلاش کرده با نزدیک شدن به روحیات، جهان چند وجهی این شخصیت را به تصویر بکشد. فیلمساز باهوش و شوخ طبعی که با «مهر گیاه» و «کندو» نشان داد علایق فلسفی و عرفانی دارد، اما سینمای فارسی و مختصات آن روزها اجازه نوآوری به او نمی‌داد.
«فریدون گله کجاست؟» فیلم کاملی نیست اما مقدماتی برای شناخت این سینماگر به تماشاگرش می‌دهد، فیلمی سرراست و گزارش‌گون که خسته کننده نمی‌شود و پراز یادگارهای دریغ برانگیز است. از جمله حضور داود رشیدی و رضا کرم رضایی مقابل دوربین که هر دو مدتهاست، از دنیا رفته‌اند.
وقتی حاتمی‌کیا ستاره است
مستند «آوای دره گلیج» ساخته علی محمد قاسمی، سال ۸۲ و پس از درگذشت ابراهیم اصغرزاده مستندساز و سینماگر در حادثه هوایی ساخته شده است، «آوای دره گلیج» در نگاه نخست، و در دقایق آغازین، فیلمی کسالت بار و پر از مصاحبه است، اما هر چه فیلم پیش می‌رود دیدنی تر می‌شود. قاسمی به جای گفتار متن، یا دیالوگ‌های شعاری درباره این سینماگر، او را از لابلای فیلم‌های مستندی که ساخته و تصاویر پشت صحنه به بیننده معرفی می‌کند.
«آوای دره گلیج» تصاویر جذابی از پشت صحنه تعدادی از فیلم‌های ابراهیم حاتمی کیا دارد. از جمله آوازخوانی پرویز پرستویی پشت صحنه «موج مرده». موتیف حرکت و ماشین سواری در نیمه دوم فیلم قاسمی، به یک عنصر مهم تبدیل شده، گویی مصاحبه شوندگان و اصغرزاده که شخصیت اصلی فیلم است، مسیری یکسان را پیش می‌روند، گیرم یکی زودتر و دیگری دیرتر.
ابراهیم حاتمی‌کیای «آوای دره گلیج» فیلمسازی محبوب و در اوج بود، مثل تمام گفتگوهای تصویری آن سال‌ها، صریح و تند و آتشین است، خاطرات او از قهر با نقی‌زاده و برخوردش موقع فیلمبرداری «مهاجر» شنیدنی است. تصاویر و مصاحبه سیف‌الله داد متین و دوست داشتنی هم در این فیلم ثبت شده و برای دوستداران سینمای ایران جذاب است.
«آوای دره گلیج» پیوندی ناگسستنی با حاتمی‌کیا و پرویز پرستویی دارد، زوجی که سال‌ها در سینمای ایران، کار می‌کرد. طبیعی است وقتی از اصغرزاده صحبت می‌کنیم، از حاتمی کیا و پرستویی هم صحبت کنیم. حضور آنها به فیلم «آوای دره گلیج» حلاوت داده است.
این زن، تنها نیست
مستند «دلبند» از یاسر طالبی پرتره‌ای از بانویی است که تنها در جنگل زندگی می‌کند، او که شیفته دامداری و دلبسته گاوهایش است، مسیری متفاوت با دیگر اعضای خانواده و حتی روستاییان انتخاب کرده و به شهرنشینی تن نداده است.
یاسر طالبی در این فیلم، توانسته به روحیات و خلوت شخصیت اصلی نزدیک شود. «دلبند» کمی ملال‌آور است، البته این ملال به دلیل روند آرام حاکم بر زندگی فیروزه، شخصیت اصلی فیلم است که در ۹۰ درصد از فصل‌های فیلم مقابل دوربین است.
«دلبند» نشان دهنده قدرت زنان ایرانی است، شاید فیلم اگر در اقلیم دیگری ساخته می‌شد، توجه مخاطبان داخلی را به سبک زندگی زن، کوشش فردی او برای ارتباط با طبیعت و فرارش از زندگی شهری جلب می‌کرد، بخش دلنشین فیلم، زمانی است که فیروزه، تنها مقابل دوربین به پسرش نجات، وصیت می‌کند و از او می‌خواهد نسبت به عشق مادرش، وفادار باشد.
به گزارش ایرنا، حدود ۲۵۰ مستند تولید شده از دهه ۸۰ تا پایان سال ۱۴۰۱ در بخش ویژه‌ای به نام «سینما حقیقت» در شبکه نمایش خانگی عرضه شده است.
در روز یک اردیبهشت ۱۴۰۴ با هدف توسعه فضای اکران و نمایش آنلاین آثار مستند، تفاهم‌نامه همکاری میان مرکز گسترش سینمای مستند و پلتفرم فیلیمو امضا شد.
بر این اساس حدود ۲۵۰ مستند از تولیدات ادوار مختلف مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی وارد شبکه نمایش خانگی شد.
نظر شما