پروازی برای ختم تاراج هیرکانی

به گزارش ایرنا، هفته گذشته معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور سفری به مازندران داشت که در این سفر حامل پیامی شادی بخش برای دوستدران محیط زیست و جنگلهای هیرکانی بود و این مقام مسوول گفته بود که «پهپادها برای کنترل جنگل‌های هیرکانی به پرواز در می‌آیند.» که این مطلب مورد استقبال دوست داران جنگل‌های هیرکانی قرار گرفت.

خشونت در جنگل های هیرکانی یکی از چالش های آزار دهنده ای است که از سال های گذشته تا کنون بسیاری از جنگلبان این خطه از شمال را دچار آسیب های فراوان کرده است. حمله با سلاح گرم، تبر و داس به جنگلبانان تا کنون تعداد زیادی از آنها را در استانهای شمالی از جمله مازندران روانه بیمارستان کرده است.

کارشناسان محیط زیست و جنگل های هیرکانی توسعه زیرساخت پایشی و دوربینی را از جمله راهکارهای مناسب برای پایان رویا رویی سوداگران چوب و اراضی ملی با جنگلبانان می دانند و بر این امر تاکید دارند توسعه این زیرساخت ها پایانی برای خشونت در هیرکانی محسوب می شود.

از طرف دیگر کمبود جنگلبان از جمله چالش های برای منابع طبیعی در شهرهای مختلف مازندران محسوب می شود که این این امر زمینه ای برای جولان بیشتر سوداگران در جنگلهای هیرکانی شد.

بر اساس استانداردهای اعلام شده برای هر یک هزار هکتار عرصه جنگلی یک محیط بان نیاز است که به عنوان یک نمونه در شهرستان بابل برای هر چهار هزار هکتار عرصه جنگلی یک جنگلبان مشغول فعالیت است.

کارشناسان محیط زیست بر این امر تاکید دارند به جای تجهیز جنگلبانان به سلاح های مختلف می توان این سرمایه گذاری را در افزایش تعداد پهبادها و دوربین ها در گستره هیرکانی ایجاد کرد.

قدمت جنگل های هیرکانی به طور دقیق مشخص نیست، اما بر اساس آخرین نظرات کارشناسان قدمت جنگل‌های هیرکانی بیش از ۴۰ میلیون سال برآورد شده و بازمانده دوره سوم زمین شناسی هستند. از همین جهت به فسیل‌های زنده شهرت دارند و در حوزه باستان شناسی و گیاه شناسی یک موزه طبیعی به شمار می روند.

در دنیایی که تاکنون هزاران گونه گیاهی و جانوری منقرض شده اند، مجموعه ای کهن با قدمتی این چنینی نه تنها یادگاری با ارزش از دل تاریخ است، بلکه منبع عظیمی از گونه های منحصر به فرد زنده است که باید حفظ شود.

اما اهمیت جنگل های هیرکانی تنها از بعد قدمت آن نیست، چرا که این جنگل‌ها علاوه بر تامین اکسیژن، در ذخیره مقادیر بسیار زیاد آب، حفاظت از بافت خاک و جلوگیری از جاری شدن سیل نقش بسیار مهمی دارند.

همچنین از بعد توسعه گردشگری و ایجاد درآمد برای ساکنین نواحی شمالی کشور نیز جنگل های هیرکانی بسیار موثر بوده اند. به طوری که نوار شمالی کشور از محبوب ترین سایت‌های گردشگری ایران به شمار می رود و ورود گردشگر به این خطه موجب درآمد پایدار از راه گردشگری برای اهالی سرزمین های شمالی کشورمان شده است.

استان مازندران ۲ اداره کل منابع طبیعی دارد که اداره کل منابع طبیعی منطقه نوشهر، بیش از ۶۶۰ هزار هکتار جنگل، مرتع و سواحل معادل ۲۸ درصد از مساحت مازندران را زیر پوشش دارد.

پرواز شادی بخش

در این پیوند معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اظهار کرد: کمبود نیروی انسانی برای حفاظت از عرصه های طبیعی مازندران و کشور ملموس است و پهپادها برای کنترل از راه دور جنگل های هیرکانی به پرواز در می آیند.

رسول اشرفی با تاکید بر لزوم برنامه ریزی برای مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی با در نظر گرفتن شاخص‌های حفاظتی، ضمن ارائه برنامه راهبردی مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی، برنامه ریزی برای این جنگل‌ها را با در نظر گرفتن شاخص‌های حفاظتی و سایر ظرفیت های جنگل اعم از گردشگردی، پارک‌ها و تفرجگاه‌های جنگلی به‌عنوان منابع اقتصادی پایدار در جنگل‌های هیرکانی، ضروری خواند.

وی گفت: تقویت ساختار نظارتی در طرح‌های فنی و حفاظتی، انتصاب و استقرار مدیران حوزه‌های آبخیز همراه با ناظرین فنی و حفاظتی در سطح اداره کل از مواردی است که باید به درستی رعایت و اجرا شود.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور افزود: ساماندهی نیروهای حفاظتی باید به دقت صورت گیرد و اجرای برنامه‌ها به صورت مستمر در سطوح مختلف سازمانی مورد پایش قرار گیرد.

اشرفی پور در ادامه اجرای تهیه طرح تفصیلی مدیریت پایدار منابع طبیعی جنگل‌های هیرکانی به روش امانی و نظارت بر تهیه طرح‌های پیمانی در حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران _ ساری و همچنین استفاده از دانش نوین و فناوری روز از جمله تکنولوژی پهپادی و کنترل از راه دور در راستای جبران تأمین نیروی انسانی در امر حفاظت و پایش مستمر معادن استان را ضروری دانست.

الگویی موفق در کشور

کارشناس محیط زیست در گفت گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: استفاده از دوربین پیشرفته این تجربه موفق در منطقه حفاظت‌ شده در مرز بین استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان داریم که یکی از محیط‌بان آن منطقه از همین راهکار استفاده می‌کند یعنی در یک دخمه مخفی و با استفاده از یک دوربین که زوم «اپتیکال» آن بسیار بالا است، متخلفان را شناسایی می‌کند.

رحیم رحیمی گفت: در این نمونه موفق، نحوه مواجهه محیط‌بان با شکارچی به گونه‌ای است که به هیچ یک از ۲ طرف، آسیب جسمی وارد نمی‌شود و به این ترتیب، خسارت‌ها به حداقل میزان خود می‌رسد و به‌جای این که برای محیط‌بانان سلاح‌های پیشرفته یا جلیقه ضدگلوله تهیه شود، باید به سراغ عوامل بازدارنده دیگر همانند پهباد و دروبین برویم.

وی افزود: مهمترین راه‌حل کاهش درگیری‌های احتمالی بین محیط‌بانان با متخلفان محیط‌ زیستی، این است که امکانات پایش از راه دور شامل دوربین و پهپاد و همچنین امکانات رصد ماهواره‌ای برای محیط‌بان‌ها و پاسگاه‌های محیط‌بانی افزایش پیدا کند.

این کارشناس با بیان این مطلب که با بهره مندی از این ظرفیت نیروهای یگان حفاظت محیط‌زیست مجبور به برخورد فیزیکی با متخلفان در مناطق حفاظت‌ شده نیستند، اظهار کرد: جنگلبانان می تواند در یک مرکز همانند پاسگاه محیط‌بانی، تمام منطقه تحت پوشش خود را دیده‌بانی و از همین طریق، متخلفان را شناسایی و به نیروی انتظامی یا مراجع قضایی معرفی کنند.

حذف نظامی گری در هیرکانی

این کارشناس محیط زیست ادامه داد: حذف تفکر نظامی‌گری از یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی یک امر ضروری است.

رحیمی با بیان این نکته که افزایش امکانات پایش از راه دور همانند دوربین، پهپاد و تجهیزات رصد ماهواره‌ای مهمترین راهکار برای کاهش مواجهه مستقیم و کم شدن سطخ خشونت بین محیط‌بانان با شکارچیان و دیگر متخلفان زیست‌محیطی است، اظهار کرد: امکاناتی مثل دوربین‌هایی با زوم «اپتیکال» بالا که برای محیط‌بانان کاربرد دارد، در شرایط امروز جهان یک امر پذیرفتنی است و حضور نظامیان و منطق چکمه و سرنیزه باید در هیرکانی حذف شود.

این کارشناس محیط زیست و جنگلهای هیرکانی تصریح کرد: افزایش امکانات پایش از راه دور مهمترین راهکار در کاهش خشونت بین محیط‌بانان با شکارچیان است.

جنگل های هیرکانی در زبان رایج و عامیانه مردم ایران جنگل های شمال نامیده می شود و این جنگل ها متراکم ترین ناحیه جنگلی ایران را تشکیل می دهند. این جنگل ها که در جنوب دریای خزر قرار گرفته اند بین کشورهای ایران و آذربایجان مشترک هستند. جنگل های هیرکانی از سال های بسیار دور به جا مانده اند و حتی برخی عمر آنها را با دایناسورها (دوره سوم زمین شناسی) برابر می دانند.

البته این جنگل ها را به دلیل قرار گیری در مجاورت دریای خزر، به نام کاسپینی – هیرکانی (Caspian Hyrcanian mixed forests) نیز می شناسند.

ارتفاع رویش درختان هیرکانی از سطح دریا آغاز می شود و تا ۲ هزار و ۸۰۰ متری ادامه می یابد. این پوشش گیاهی زمانی ۵۵ هزار کیلومتر مربع مساحت داشت که تاکنون ۵۱ درصد آن منقرض شده و تنها از ۱۰ درصد آن حفاظت صورت می گیرد.

همچنین در حال حاضر جنگلهای هیرکانی از غنی ترین اکوسیستم های جهان محسوب می شوند به طوری که بیش از ۲۹۶ گونه پرنده و در حدود ۶۰۰ گونه پستاندار، ۶۷ گونه ماهی، ۲۹ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه درختی و بوته ای بومی (اندمیک) مانند درختان انجیلی و شمشاد در این جنگل ها زندگی می کنند.

از گونه های پرندگان ساکن در اکوسیستم جنگلهای هیرکانی می توان به گنجشک سانان، سار، دارکوب، اردک نوک پهن، قرقاول خزری، کبک، بلدرچین، کبوتر جنگلی، شاهین، قوش، دال، قرقی، اردک خاکستری، عقاب و جغد اشاره کرد و از گونه های پستانداران ساکن در این زیست بوم می توان مرال، شوکا، گرگ، گراز، خرس قهوه ای، روباه سر دو سیاه، شغال، سمور، تشی، خارپشت، موش جنگلی، خرگوش، گربه وحشی، گورکن و اسبچه خزر را نام برد.

درختان این جنگل ها از نوع مختلط پهن برگ حاشیه جنوب دریای خزر است که با آب و هوای نیمه مدیترانه ای و مرطوب سازگارند. جنگل های هیرکانی بر اساس ارتفاعی که در آن هستند (سطح دریا، کوهپایه های کم ارتفاع، کوهپایه های بلند، نقاط خیلی مرتفع) غالباً پوشش گیاهی متفاوتی دارند. از معروف ترین درختان این جنگل ها می توان راش، بلوط، توسکا، نارون، زبان گنجشک و شمشاد را نام برد.

به طور کلی از نظر علمی در عرض های جغرافیایی بیش از ۴۰ درجه جنگل، شرایط برای رشد درختان راش وجود ندارد، اما در جنگل های هیرکانی ایران که به طور متوسط در عرض ۳۸ درجه قرار گرفته اند، توده های فشرده درخت راش به صورت انبوه رشد کرده اند که از این نظر منحصر بفرد هستند.