به گزارش ایرنا، این معضل اجتماعی که روزانه هزار جنین را در ایران قربانی می‌کند، با باورهای نادرست، فشارهای اقتصادی، هنجارهای غلط فرهنگی و حتی روابط نامشروع گره خورده است.
مسوول اندیشکده حریم حیات جنین، با اشاره به حرکت شتابان ایران به سوی پیری جمعیت هشدار داد: حتی اگر چالش فرزندآوری نداشتیم، نمی‌توانستیم از فاجعه سقط جنین غافل شویم.
حجت حاجی‌کاظم اظهار کرد: بر اساس پژوهشی در سال ۱۳۹۸، سالانه حدود ۵۰۰ هزار جنین در ایران به‌صورت عمدی سقط می‌شوند؛ آماری که ۲۰ برابر تلفات سوانح رانندگی (حدود ۲۰ هزار نفر در سال) است و حتی از فجایع دیگر مانند کشته‌های کرونا فاصله‌ای معنادار دارد.
وی تأکید کرد: سقط جنین نه‌تنها از منظر جمعیتی، بلکه از دیدگاه اخلاقی، بهداشتی و روانی آسیب‌های عمیقی به جامعه وارد می‌کند.
حاجی‌کاظم ادامه داد: باورهای نادرست یکی از مهم‌ترین عوامل این بحران است چون بسیاری گمان می‌کنند جنین در مراحل اولیه روح ندارد و سقط آن مجاز است.
وی گفت: طبق روایات دینی، جنین از همان لحظه لقاح انسانیتی ابتدایی دارد و سقط آن حرام است. روایتی در کتاب اصول کافی نیز نشان می‌دهد که روح جنین، هرچند کامل نیست، از همان ابتدا شکل می‌گیرد و در فاصله ۲ تا ۴ ماه کامل می‌شود.
یکی از عوامل کلیدی در افزایش سقط جنین، ذهنیت‌های غلط اجتماعی است. حاجی‌کاظم به سیاست‌های اشتباه دوران کنترل جمعیت اشاره می‌کند: در آن دوره، بارداری ناخواسته به‌عنوان بی‌فرهنگی جا افتاد، درحالی‌که یک‌سوم تا نیمی از بارداری‌ها در جهان بدون برنامه‌ریزی رخ می‌دهد.
وی ادامه داد: برخی تصور می‌کنند اگر فرزندی خارج از برنامه متولد شود، فاجعه‌ای رخ داده است. این ذهنیت، زمینه‌ساز بسیاری از سقط‌هاست.
بر اساس پژوهش سال ۱۳۹۸، ۱۸ درصد سقط‌ها به دلیل «کافی بودن تعداد فرزندان»، ۹ درصد به دلیل مشکلات اقتصادی، هشت درصد به دلیل بی‌موقع بودن بارداری و تنها کمتر از هفت درصد به دلیل روابط نامشروع رخ داده‌اند.
حاجی‌کاظم از باور غلط دیگری پرده برمی‌دارد: در جامعه ما، بارداری ناخواسته گاهی با شرم و سرزنش همراه است، درحالی‌که حتی با وجود آموزش‌های پیشگیری، همه بارداری‌ها قابل‌کنترل نیستند.
زخم‌های ماندگار؛ از ناباروری تا افسردگی
سقط جنین، فراتر از پایان یک زندگی، آغاز دردی عمیق برای مادران و خانواده‌هاست. دکتر سهیلا بای، پزشک عمومی فعال در حوزه آموزش‌های پیش از بارداری، گفت: سقط می‌تواند عوارض جسمی گسترده‌ای مانند چسبندگی رحم، سوراخ شدن رحم، عفونت‌های لگنی و حتی ناباروری دائم به دنبال داشته باشد. این عوارض گاهی مادران را برای همیشه از نعمت فرزندآوری محروم می‌کند.
آسیب‌های روانی این عمل نیز کمتر از عوارض جسمی نیست. افسردگی، اضطراب و اختلال در روابط با همسر و فرزندان از جمله تبعات شایع سقط است.
دکتر محسن رضایی آدریانی، پزشک و متخصص اخلاق پزشکی، گفت: زنانی که تحت فشارهای اجتماعی، اقتصادی یا خانوادگی اقدام به سقط می‌کنند، اغلب پس از این عمل با مشکلات روانی متعدد مواجه می‌شوند. این آسیب‌ها در سقط‌های غیرقانونی که به‌صورت پنهانی انجام می‌شود، به‌مراتب سنگین‌تر است.
سقط جنین در ترازوی دین و اخلاق
از منظر دینی، سقط جنین از همان مراحل اولیه لقاح و لانه‌گزینی حرام و معصیت تلقی می‌شود.
رضایی آدریانی گفت: باور نادرست جامعه درباره نداشتن روح جنین تا چهارماهگی ریشه در جهل دارد. در اسلام، جنین از لحظه تشکیل دارای شأن اخلاقی است و با تکمیل روح، سقط آن قتل عمد محسوب می‌شود.
وی تأکید کرد: این دیدگاه نه‌تنها در اسلام، بلکه در بسیاری از مکاتب غیردینی نیز پذیرفته شده و هر اقدامی که به نابودی یک انسان منجر شود، پیامدهای اخلاقی سنگینی دارد.
نکته قابل‌تأمل اینکه ۹۰ درصد سقط‌ها در ایران حاصل ازدواج‌های شرعی و قانونی است.
رضایی آدریانی ادامه داد: بسیاری از این موارد به دلیل تابوهای فرهنگی مانند ناروا دانستن بارداری در دوران عقد رخ می‌دهد. این باورهای غلط باید اصلاح شوند.
موضوع غربالگری بارداری و ارتباط آن با سقط جنین یکی از مسائل بحث‌برانگیز است. رضایی آدریانی به پژوهشی در سال ۱۳۹۴ اشاره کرد و گفت: از یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار بارداری، ۱۶۰ هزار نفر برای آمنیوسنتز اقدام کردند. برای شناسایی هزار جنین مبتلا به سندروم داون، حداقل ۳۰ هزار جنین سالم سقط شدند. این نشان می‌دهد غربالگری اجباری نه‌تنها عقلانی نیست، بلکه زیان آن از سودش بیشتر است.
وی قانون جوانی جمعیت را گامی مثبت می‌داند که غربالگری را از حالت اجباری خارج کرده و اختیار را به زوجین سپرده است.
در گذشته، آزمایشگاه‌ها و پزشکان برای فرار از جریمه‌های احتمالی (در صورت تولد نوزاد معلول) گاهی نتایج را با اغراق گزارش می‌کردند و احتمال ۰.۲ درصدی سندروم داون را به‌عنوان خطر قطعی به والدین القا می‌کردند. این قانون چنین فشارهایی را کاهش داده است.
سقط‌های غیرقانونی که به‌صورت مخفیانه انجام می‌شوند، یکی از خطرناک‌ترین آسیب‌های این حوزه‌اند. به دلیل پنهان‌کاری، آمار دقیقی از این موارد در دست نیست، اما عوارض آن بر سلامت جسمی و روانی مادران و خانواده‌ها غیرقابل‌انکار است.
دکتر بای هشدار می‌دهد: سقط غیرقانونی می‌تواند منجر به عوارض شدید مانند عفونت‌های گسترده و حتی مرگ مادر شود.
جهانی در سوگ: ۷۳ میلیون سقط سالانه
سقط جنین تنها معضل ایران نیست. سالانه ۷۳ میلیون سقط عمدی در جهان رخ می‌دهد که به مرگ حدود ۸۰ هزار مادر و عوارض شدید برای صدها هزار نفر دیگر منجر می‌شود. این آمار، هشداری جهانی برای بازنگری در سیاست‌ها و فرهنگ‌سازی است.
برای کاهش آمار سقط جنین، اقدامات عاجل و بلندمدت لازم است. حاجی‌کاظم معتقد است: تغییر باورهای نادرست زمان‌بر است و شاید یک قرن طول بکشد، اما باید از امروز شروع کنیم.
وی فرهنگ‌سازی، آموزش و مشاوره را کلید حل این بحران می‌داند. دکتر بای نیز بر اهمیت آموزش‌های پیش از بارداری تأکید کرد و گفت: بسیاری از سقط‌ها با آگاهی از روش‌های پیشگیری و مدیریت بارداری قابل‌اجتناب‌اند.
رضایی آدریانی نیز اصلاح هنجارهای اجتماعی مانند تابوی بارداری در دوران عقد را ضروری می‌داند و می‌افزاید: ارتقای آگاهی دینی و علمی می‌تواند از تصمیمات شتاب‌زده جلوگیری کند.
سقط جنین، چه از سر ناچاری اقتصادی، چه فشارهای اجتماعی یا باورهای نادرست، تصمیمی است که زخمی عمیق بر جسم و روان مادران و خانواده‌ها بر جای می‌گذارد.
مادرانی که در این مسیر قدم می‌گذارند، اغلب با حسرتی پایان‌ناپذیر و عذاب وجدانی سنگین دست‌به‌گریبان می‌شوند. زمان آن رسیده که با آموزش، همدلی و اصلاح فرهنگ، پنجره‌ای از امید به روی خانواده‌ها گشوده شود تا این تراژدی انسانی پایان یابد.
