چهره ماندگار خاتم ایران: میراث‌دار خاتم شیراز هستیم؛ چوبش را می‌خوریم تا نانش را بخورند

به گزارش خبرنگار ایرنا، چنانکه آب ناب را باید از سرچشمه جست و ضرب‌المثل‌های ایرانی زیره به کرمان و خاتم به شیراز آوردن را روا نمی‌داند، حال و روز هنرهای ناب ایرانی را هم باید از اساتید استخوان شکسته هر رشته پرسید.

غلام فلاح پور از خاتم‌کاران شناخته شده کشور است که چهار دهه سابقه فعالیت در این رشته هنری را دارد و از محدود هنرمندانی است که هنوز و کماکان خاتم اصیل شیراز را زنده نگاه داشته است.

او درجه هنری خود را یک دهه پیش دریافت کرده و به تنهایی هشت نشان ملی صنایع دستی کسب کرده که بیش از مجموع نشان‌های برخی استان‌های کشور است.

فلاح‌پور که اکنون نایب رئیس انجمن هنرمندان استان فارس است، با تدریس در دانشگاه هنر و معماری شیراز و آموزش خاتم، تا کنون بیش از یک هزار خاتم‌کار تربیت کرده و بسیاری از هنرمندان این رشته در مکتب او رشد یافته‌اند.

بر این اساس با این خاتم کار برجسته به گفت‌وگو نشستیم و چالش‌های صنایع دستی فارس و دغدغه هنرمندان فارسی را از زبان او شنیدیم.

یک پیشنهاد سازنده

فلاح پور معتقد است که سخت‌ترین هنر صنایع دستی، خاتم است، چرا که اگر چه هنرهای منبت و قلم زنی بسیار فاخر و ارشمند است زیباترین آثار با چوب یا فلز خلق می‌شود اما خاتم هنری زیبا را با فلز، چوب، استخوان و صدف می‌سازد و پرهزینه ترین هنر است، چرا که مصالح آن هزینه بسیار بالایی دارد. به همین دلیل است که بیشتر هنرمندان خاتم دکترای این رشته و درجه هنری و نشان ملی دارند.

او با گلایه از بی‌توجهی به بسیاری از استادکاران صنایع دستی فارس، پیشنهاد کرد: مسئولان صنایع دستی فارس باید در هر رشته هنری مشاورانی استخوان خرد کرده داشته باشند.

فلاح‌پور گفت: باید هنرمندان رصد ، در ادامه مثلا ۱۵ نفر برای گفت‌وگو دعوت شوند، این غربالگری ادامه یابد و در نهایت یکی از هنرمندانی که توان، سواد، علم و هنر بالایی دارند، به روز هستند و تاریخچه هنر خود را می دانند، در هر رشته به عنوان مشاور معاون صنایع دستی انتخاب شود.

او ادامه داد: باید میان هنرمند، صنعتگر و هنربند تفاوت گذاشت در حالی که در بسیاری مواقع، استادکاران به همان شیوه‌ای تجلیل می‌شوند که صنعتگران یا مونتاژکاران قدردانی می‌شوند.

فلاح‌پور با بیان اینکه مدیران و مسئولان صنایع دستی باید تفاوت میان خاتم اصیل و ساخته‌های تجاری را بدانند، اظهارکرد: در صنایع دستی فارس چندین و چند مسئول و مدیر ایفای نقش کرده‌اند اما انتخاب مشاوران کارکشته، آگاه و هنرمند برای من به آرزویی ۴۰ ساله تبدیل شده است؛ مشاورانی که سلیقه‌ای برخورد کنند و برای حمایت از هنرمندان، حق را بگویند.

او گفت: بسیاری از هنرمندان و استادکاران سنتی صنایع دستی فارس هستند که بیش از ۷۰ سال سن دارند و حمایتی دریافت نمی‌کنند؛ طوری که خانه آن‌ها انبار آثار هنری آن‌ها شده است.

این خاتم‌کار شیرازی اظهارکرد: ای کاش بتوانیم از نظر فکری، فیزیکی و اجرایی شبیه اصفهان شویم؛ دوست دارم مانند مرحوم ادیب (مسئول صنایع اصفهان) را در استان داشته باشیم، یک هفته با او بحث داشتم که ثابت کنم خاتم هنر شیرازی است؛ او با دل و جان از هنرمندان، صنعتگران و حتی هنربندان خود جانانه دفاع کرد اما در شیراز در همه این سال‌ها چنین اتفاقی نیفتاده است.

میراث دار خاتم شیراز هستیم؛ چوبش را می‌خوریم تا نانش را بخورند

این خاتم‌کار برجسته شیرازی گفت: استادان و کارگاه‌های محدودی در شیراز هستند که هنوز خاتم اصیل شیراز را با استفاده از انواع چوب، استخوان، فلز و صدف تولید می‌کنند؛ این افراد محدود سفیران صنایع دستی و خاتم شیراز در ایران و جهان هستند.

ما یکسال برای رنگ کردن استخوان زمان صرف می‌کنیم و آثاری دارای اصالت تولید می‌کنیم چرا که اگر ما نیز این کار را نکنیم و به همین شیوه سنتی کار خود را انجام ندهیم، خاتم اصیل شیرازی که از یک هزار و ۱۰۰ سال قدمت دارد، از بیان خواهد رفت.

این خاتم‌کار سبک شیراز بیان کرد: شاید این جمله خوبی نباشد، اما فعالان خاتم اصیل شیراز «چوبش را می‌خورند تا بقیه نانش را بخورند».

او گفت: فرزند و بسیاری از شاگردانم می‌گویند تو راه را اشتباه میروی، نزدیک به چهل سال سنتی کار می کرده‌ای و درآمدی که باید، را کسب نکرده‌ای و تنها مسئولان با آثارت ژست گرفته‌اند؛ این را تایید می‌کنم.

فلاح پور با بیان اینکه ما میراث‌داران خاتم اصیل شیراز هستیم، اظهارکرد: ما می‌کوشیم تا کارمان را به نحو احسنت انجام دهیم تا همه وقتی نتیجه کار را می‌بینند لذت ببرند.

این خاتم‌کار برجسته کشور افزود: آنهایی که کار تجاری می‌سازند شرایط مالی بهتری دارند و حتی از سوی مسئولان نیز بهتر حمایت می‌شوند، چرا که برخی از مدیران خاتم اصیل را نمی‌شناسند.

فلاح‌پور ادامه داد: اگر فرزندان یا بسیاری از شاگردان به من و دیگر استادانی که خون جگر می‌خورند، خرده می‌گیرند، به این دلیل است که امروز ساخت خاتم اصیل از نظر اقتصادی به صرفه نیست، وقتی یکسال برای ساخت این گونه آثار صرف می‌شود، مردم حتی اگر بخواهند هم توان خرید محصول نهایی را ندارند.

او البته معتقد است که باید جوانان باید کارهای تجاری بسازند تا از آن‌ها خریداری شود و برای همین هم به سمت هنر اصیل شیراز نمی‌آیند اما باید میراث دار خاتم یک هزار و ۱۰۰ ساله شیراز باشیم.

جوانان باید کارهای تجاری بسازند تا از آنها خریداری شود و برای همین هم به سمت هنر اصیل شیراز نمی آیند اما باید میراث دار خاتم یکهزار و ۱۰۰ ساله شیراز باشیم.

این استادکار شیرازی خاتم یادآور شد: البته چند کارگاهی که در زمینه ساخت خاتم اصیل شیراز فعالیت می‌کنند با یکدیگر رقابتی کاملا دوستانه نیز دارند و خود را به چالش می‌کشیم.

۶ ماه برای مرمت خاتم ۱۹۵ ساله اهدایی به موزه پارس وقت گذاشتم

این خاتم‌کار سبک شیراز گفت: هنگامی که یک شیرازی به شهری دیگر سفر می‌کند، از داشته‌های خود سخن می‌گوید؛ هنرمندان نیز از زیبایی های همین شهر هستند؛ چرا که اکنون و در دهه‌های بعد، شیراز با همان صنایع دستی فاخر شناخته می‌شود.

او ادامه داد: آثار صنایع دستی داشته‌های ماندگار شیراز است؛ هنگامی که هنرمند شیرازی ۱۹۵ سال پیش خاتم ۶ ضلعی خود را می‌ساخت، نمی‌دانست که امروز فلاح پور آن را مرمت و به موزه پارس اهدا می‌کند.

فلاح‌پور درباره اثر خاتم که روز جهانی صنایع دستی با حضور معاون وزیر میراث فرهنگی به موزه پارس شیراز اهدا کرد، گفت: این قدیمی‌ترین خاتم شش ضلعی در دست است که ۱۹۵ سال قدمت دارد.

او افزود: این اثر را طی ۶ ماه فعالیت مرمت کردم و به رایگان و بدون هیچ چشم داشت مالی به موزه هدیه کردم.

فلاح‌پور این را هم اضافه کرد که ما بدون بدون هیچ چشم داشت مالی به خاتم اصیل شیراز خدمت می‌کنیم اما مسئولان بدانند که هنرمندان تشنه محبت هستند که اگر اینگونه نبود، اینقدر با یک قدردانی، آرام نمی شدیم؛ اما گاهی از همین توجه و تشکر نیز دریغ می‌شود.