به گزارش ایرنا، لالایی‌ها، ترانه‌ها، قصه‌ها و اسطوره‌هایی که توسط مادربزرگ ها نقل می‌شد در حقیقت نقطه پیدایش ادبیات کودک و نوجوان است و این نوع از ادبیات برای نخستین بار در کتاب «نصاب‌الصبیان» اثر« ابونصر فراهی» در قرن هفتم تدوین شد و ریشه در فرهنگ ایران دوانید.
نمونه های خارجی این نوع از ادبیات در رمان‌های اجتماعی «اولیور تویست» و «دیوید کاپر فیلد» هم با درخشش قهرمان‌هایی نوجوان در سال‌های ۱۸۳۸ و ۱۸۴۹ به نویسندگی «چارلز دیکنز» منتشر شدند.
با ورود به دوره مشروطه تغییرات مهمی در ادبیات ایران رخ می‌دهد و شعر از دربار و خواص بین عوام و مردم رواج پیدا می‌کند. ادبیات کودک هم از این قاعده مستثنا نبود و آثار ادبی کودکانه، قبل از این فضای پند و اندرز پدرانه داشتند اما در این دوران اولین گام‌ها به سمت شکل‌گیری ادبیات کودک به معنای امروزی برداشته شد و از شاعران این دوره باید به «ایرج میرزا» اشاره کرد.
اگرچه در سال های اخیر با توجه به نوسانات بازار کاغذ و به واسطه پیشرفت تکنولوژی و جایگزین شدن روش‌های دستیابی به اطلاعات و ابزار سرگرمی، کمتر به آن توجه می‌شود ولی ادبیات کودک و نوجوان، این امکان را به فرزندان ما می دهد تا تفکر عمیق‌تری داشته باشند.
تقویت ادبیات کودک و نوجوان؛ توانایی ارزیابی و تجزیه و تحلیل را در کودک تقویت می کند و کودک می تواند نظرات خود را بیان کند.
کودک به یاری کتابی مناسب که گروه سنی او را پوشش دهد، می‌تواند در مورد میراث فرهنگی سرزمین خود و سایر جوامع یاد بگیرد.
ادبیات کودک و نوجوان می‌تواند هوش هیجانی را در کودک تقویت کند، رشد عاطفی و اخلاقی او را ارتقا دهد، به پرورش خلاقیت او کمک کند و او را به سمت برقراری روابط اجتماعی و ارتباط درست با افراد ترغیب کند؛ از این رو هرگز نباید از نقش اساسی و تاثیرگذار آن در زندگی کودک غافل شد.
«زهرا داوری» کارشناس ارشد ادبیات و استاد دانشگاه از نویسندگان مطرح این حوزه در خراسان شمالی است که کتاب «کلاه هندوانه‌ای» اثر این نویسنده از بین ۲۴۳ اثر رسیده به دبیرخانه این دوره به عنوان اثر برتر در اختتامیه بیست‌ودومین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس در سال انتخاب شد.
این گفت و گو سعی دارد با نگاهی مختصر و در عین حال مفید پاسخ‌گوی سوالات مربوط به شرایط این گونه از ادبیات در استان باشد.
اهمیت ادبیات در شکل دهی ذهن کودک‌ونوجوان
مدرس دانشگاه بجنورد و فوق لیسانس ادبیات کودک و نوجوان گفت: ادبیات کودک و نوجوان خراسان شمالی بسیار مظلوم واقع شده است زیرا که سالهاست این حوزه شاعر کودک و نوجوان ندارد و توجه ای به آن نشده است.
زهرا داوری روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اهمیت داستان ها برای کودک و نوجوان گفت: انتقال مفاهیم همراه با ادبیات و شعر برای کودک بسیار جذاب خواهد بود زیرا که علاوه بر جنب و جوش در ذهن وی ماندگار خواهد ماند.
وی افزود: سرگرمی، لذت و بعد پیام آموزشی ذات ادبیات برای کودک است و ادبیات کودک و نوجوان نقش مهمی در شکل‌دهی به ذهنیت و هویت فرهنگی نسل آینده دارد.
مدرس دانشگاه بجنورد ادامه داد: ادبیات کودک و نوجوان با زبانی ساده و خلاقانه می‌تواند بهترین وسیله جهت تبیین این مفاهیم باشد اما متاسفانه افراد به صورت تخصصی در این زمینه فعالیت ندارند و عده ای که شاعر و نویسنده نیستند قصد دارند زبان بزرگ خود را به کودک تحمیل کنند.
ضعف ادبیات کودک‌ونوجوان در خراسان‌شمالی
وی یادآور شد: داستان‌ها، شعرها و افسانه‌های کودکانه قابلیت بازآفرینی تاریخ و ایجاد پیوند عاطفی میان کودکان و سرزمین شان را دارند که در استان ادبیات کودک و نوجوان موضوعیت ندارد.
داوری تاکید کرد: ادبیات کودک و نوجوان با قدرتی که در تأثیرگذاری بر ذهن و قلب کودکان دارد، می‌تواند به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای انتقال این میراث به نسل‌های آینده عمل کند.
این کارشناس ادبیات کودک و نوجوان گفت: تقویت تخیل همراه با آموزش هویت، داستان‌هایی که تخیل کودکان را به چالش می‌کشند در عین حال به تقویت حس هویت و مسئولیت پذیری آنان کمک می‌کنند.
جای خالی داستان‌های تصویری در ادبیات کودک
وی درباره فعالیت ناشران در این زمینه تصریح کرد: تالیف داستان‌های تصویری جذاب، کتاب‌های تصویری با نقاشی و داستان‌های مرتبط می‌توانند کودکان را به خوبی جذب کنند، تولید انیمیشن و فیلم‌های کوتاه، انیمیشن‌هایی که کودکان را با تاریخ و ارزش‌های ملی مرتبط می‌کنند، تاثیرگذاری بالایی دارند.
داوری با گلایه از بی توجهی به شعر کودک و نوجوان استان خاطرنشان کرد: همه ما باید برای پیشرفت شعر کودک و نوجوان احساس مسئولیت کنیم، شعر کودک و نوجوان متولی ندارد و جایی نیست که شاعران دور هم جمع بشوند.
مدرس دانشگاه بجنورد و فوق لیسانس ادبیات کودک و نوجوان بیان کرد: شعر کودک و نوجوان برای اینکه رشد کند و شاعران خوبی در این حوزه تربیت شوند، باید درباره آن در جلسات و دورهمی‌ها و سایر موارد حرف بزنیم و نسل جدید شاعران را آگاه کنیم.
لزوم همذات پنداری نویسندگان با ادبیات کودک
وی اضافه کرد: چنانچه تولید شعر و معرفی آن‌ها خوب باشد، قطعا مخاطب می تواند به سمت شعر سوق یابد و دوباره شاهد تیراژ بالای کتاب‌های شعر کودک و نوجوان خواهیم بود.
داوری افزود: داستان و ادبیات به طور کلی آینه تمام نمای جامعه است و داستان کودک و نوجوان آینه ای است که شخصیت آنان را بازتاب می‌دهد، کودک و نوجوان علاقه مند به مطالعه، کتاب، داستان و مجله استد تا نیازهای روحی و شخصیتی خود را در آن بیاید، بازتاب دغدغه‌های خودش را در داستان و شخصیت‌هایش ببیند و لذتش را ببرد، این همان چیزی است که به آن «همذات پنداری» می‌گوییم.
این مدرس دانشگاه بجنورد گفت: نویسند کودک و نوجوان هرچقدر در خلق موضوع همذات پنداری کند موفق‌تر عمل می کند و مخاطب این حوزه به قهرمان‌های داستان‌هایش نزدیک تر می شود.
کم‌کاری ناشران در نشر اشعار کودک‌ونوجوان
وی در پایان درباره اوضاع نشر کتاب‌های شعر کودک و نوجوان اظهارکرد: ناشران هم چاپ کتاب شعر کودک و نوجوان را تمام کرده‌اند یعنی به جز اندکی انتشارات هیچ جا شعر چاپ نمی‌کنند به ویژه در حوزه نوجوان.
داوری بیان کرد: عده‌ای شعر کودک و نوجوان را دارای ارزش کمتری می‌دانند و سراغش نمی‌روند، در صورتی که شعر آن حوزه خاص و مهمی است کسانی که آگاهانه به سراغ شعر این حوزه می‌آیند، باید بدانند که این گونه ادبی بسیار تخصصی است.
۱۲ هزار و ۵۰۰ کودک و نوجوان عضو کانون های پرورش فکری خراسان شمالی هستند که علاوه بر امانت کتاب از سایر خدمات فرهنگی و هنری این مراکز بهره مند می شوند.
۲۲ مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان متشکل از ۱۲ مرکز ثابت و ۱۰ مرکز سیار در استان فعال است که در این مراکز حدود ۱۳۲ هزار جلد کتاب برای کودکان و نوجوانان وجود دارد.
خراسان شمالی به مرکزیت شهرستان بجنورد واقع در شمال شرق کشور است.
نظر شما