به گزارش ایرنا،شهرستان سلماس از شمال با خوی، از سمت شرق با شبستر و دریاچه ارومیه و از جنوب با شهرستان ارومیه هم‌مرز است. این شهرستان ۲هزار و ۵۴۴ کیلومتر مربع مساحت و ۱۰ هزار سال قدمت دارد و نخستین شهر شطرنجی ایران است.
سلماس در گذشته با نام‌هایی مثل «دیلمقان و شاپور» شناخته می‌شد، این شهر در سال ۱۳۰۹ در اثر زلزله عظیمی به بزرگای ۷.۲ ریشتری، به طور کلی ویران شد. پس از زلزله تصمیم بر ساختن شهر جدید با معماری متفاوت و جدید شد؛ شهری که به اولین شهر شطرنجی ایران تبدیل شد.
این شهر در ۹۰ کیلومتری شمال ارومیه و در کنار مرزهای ایران و ترکیه و ساحل دریاچه ارومیه واقع است.
نحوه شکل گیری شهر سلماس
در ۲۶ اردیبهشت مهندسان مختلفی برای مطالعه خسارات ناشی از زلزله وارد شهر شدند و مخارجی که زلزله به شهر دیلمقان وارد کرده را بررسی کردند. در آن زمان تعیین شد که شهر جدید در همان محل قدیم ساخته شود دلیل این انتخاب هم این موضوع بود که مردم علاقه شدیدی به محل زندگی خود داشتند و خواستار بازگشت به همان محل بودند. در همان زمان ۲ مهندس آلمانی برای مطالعات و طراحی برای احداث شهر جدید وارد منطقه شدند و قسمت‌های مختلف منطقه را بررسی کردند. این ۲ مهندس اراضی اهرنجان را برای احداث شهر جدید انتخاب کردند و طراحی نقشه جدید برای شهر هم به مهندس اسداله خان محول شد.
با توجه به تخریب ۱۰۰ درصدی شهر لزوم احداث شهر جدید بسیار حس می‌شد و اسدالله خان «تیپ جدید و مدرن شهرسازی» که همان شطرنجی بود را انتخاب و شهر را بر همین اساس طراحی کرد.
در سوم خرداد ۱۳۰۹ علی منصور، والی وقت آذربایجان، کلنگ احداث شهر جدید را بر زمین زد. این شهر در یک کیلومتری دیلمقان و با نقشه صحیح در محلی که اکنون به شهر سلماس شناخته می‌شود ایجاد شد؛ شهری که با نقشه و طرحی دقیق به صورت شطرنجی و در زمینی به مساحت حدود یک میلیون متر مربع احداث شد. در نقشه جدید این شهر به هریک از اهالی شهر نابود شده بر اثر زلزله سلماس یک قطعه زمین مناسب برای ساخت خانه و سکونت در آن اهدا شد.
در طی چهار ماه، شهری با ۳۶ خیابان، چهار میدان اصلی در مرکز و چهارتای دیگر در فاصله‌های یکسان و به شکل کاملا چشم نواز که در آن ۱۷۰۰ خانه با مسجد و حمام‌های کافی که معضل آن زمان بوده، و همچنین تعدادی مغازه و مسجد ساخته شد؛ شهری که در ابتدا آن را «شاهپور» نام نهادند.
نویسنده کتاب تاریخ ۱۰ هزار ساله سلماس در این رابطه می‌گوید: با توجه به اینکه پس از زلزله دیلمقان و تخریب ۱۰۰ درصدی شهر، لزوم احداث شهر جدید به جای آوار برداری مورد توجه قرار گرفت، تیپ جدید و مُدرن شهرسازی که همان شطرنجی بود توسط مهندس «اسدالله خان» پیاده شد. از محاسن این ساختار می‌توان به این نکته اشاره کرد که تمام خدمات شهری در مکان‌های مناسب با کمترین مسیر پیش بینی شده و این امر موجب صرفه جویی در زمان برای گردش در شهر نیز می‌شود.
توحید ملک زاده اظهار کرد: در این شیوه شهرسازی فضاهای مذهبی، آموزشی و بهداشتی با طول مسیر پیاده مشخص بنابر ضوابط زمان خود طراحی شده است بطوریکه با توجه به در معرض دید بودن تمام خانه‌ها، ادارات و بناهای عمومی، هیچ بنایی از دید خارج نیست و به راحتی قابل دسترس است.
وی با بیان اینکه این شیوه شهرسازی در زمان خود ایده بسیار جالبی بود که مهندسان شهرسازی آن دوران استفاده کرده‌اند یادآور می‌شود که از دیگر محاسن شهرسازی این شهر، شطرنجی بودنش است زیرا در عصر حاضر با ورود خودرو در شهرها ترافیک شهری نیز ایجاد شده ولی با شطرنجی بودن سلماس این معضل کمتر دیده می‌شود بطوریکه می‌توان از چهار مسیر متفاوت به مکان مورد نظر رسید.
جاذبه های گردشگری سلماس
نخستین شهر شطرنجی ایران علاوه بر سبک معماری زیباییش دارای جاذبه های تاریخی و طبیعی بی شماری است که هرکدام هرساله میزبان گردشگران داخلی و خارجی می شوند.
تپه اهرنجان
این تپه حدود چهار متر از سطح زمین های اطراف ارتفاع دارد و بر اساس مطالعات باستان شناسی در این تپه علاوه بر قطعات «سفال‌های دوره نوسنگی»،«مس و سنگ»، «تعدادی مشته سنگ»، «سنگ ساب»، «هاون سنگی»، «تیغه‌های آبسیدین و انواع ادوات ساخته شده از استخوان حیوانات» نیز به دست آمده است.
این تپه یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های جوامع بشری در اواخر هزاره هفتم و هزاره هشتم قبل از میلاد مسیح به شمار می‌رود و وجود بقایای باقی مانده از دوران کهن در این تپه قدمت سلماس را به ۱۰ هزار سال پیش می‌رساند.
حمام شیخ سلماس
حمام شیخ سلماس در زمان پهلوی اول و با بهره‌مندی از معماری سنتی ایرانی احداث شد. «محمد تسوجی» نام بانی این اثر تاریخی بود که با پیگیری و تلاش وی، فرآیند ساخت حمام از سال ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۲، به مدت سه سال به طول انجامید.
حمام با پلانی به شکل هندسی مستطیل و مساحتی برابر با ۸۶۰ متر مربع ساخته شده که سطح آن از زمین سه متر و نیم پایین‌تر است و برای تامین آب مورد نیاز آن از دو نهر جنوبی و غربی شهر استفاده می‌کردند، مصالح به‌کار رفته در بنا شامل سنگ،آجر، گچ، آهک و ماسه می‌شود. حمام شیخ سلماس اولین و قدیمی‌ترین حمام سلماس پس از زلزله سال ۱۳۰۹ محسوب می‌شود.
در سال ۱۳۷۹، این اثر تاریخی با شماره ۳۴۷۵، به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی سلماس در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه تبدیل به مجموعه فرهنگی و هنری و نمایشگاه آثار مردم‌شناسی شده است.
غار قارنی یاریق
غار قارنی یاریق از جمله جذابترین جاذبه‌های طبیعت گردی سلماس است که در کوهی به «نام قارنی یاریق یا اوچ قارداش» واقع شده است. نامی که در میان افراد محلی برای این غار رایج است نیز «اوچ قارداش» است. بر طبق گفته محلی‌ها افسانه‌ای در رابطه با این غار نیز وجود دارد، افسانه دختری که سه برادر خواستگار او بوده‌اند و شرط ازدواج آن بود که یکی از آنها بتواند غاری را در این کوه بوجود آورد و هر کدام زودتر این کار را می‌کرد، دختر با او ازدواج می‌کرد. گرچه شکاف‌های این غار بر اساس تغییرات زمین شناسی بوجود آمده اند ولی وجود دخمه‌هایی در این محل نشان از دخالت انسان در بوجود آمدن این غار دارد. از نظر جغرافیایی این غار در قسمت جنوبی سلماس واقع شده است. در روی این کوه بقایای قلعه‌ای نیز وجود دارد که تاریخ آن به زمان مادها نسبت داده می‌شود.
دره زولا چای
دره زولا چای یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعت گردی سلماس است که در بین افراد محلی یک مکان بسیار دنج و مناسب برای گذراندن تعطیلات محسوب می‌شود. از میان این دره یک رود فصلی می‌گذرد که سبب سرسبزی و جذابیت هر چه بیشتر این منطقه شده است. در فصل بهار که کوههای مشرف به این دره سرسبز می‌شوند و رودخانه‌ای که حاصل از آب شدن برف کوه‌ها است جاری می‌شود، جلوه‌ای بی نظیر و جذاب را به این منطقه می‌بخشد. در اصل آب رودخانه از کوههای واقع در مرز ایران و ترکیه سرچشمه می‌گیرد. در فصل‌های پر آب و زمانی که بارش‌ها زیاد هستند آب این رودخانه به دریاچه ارومیه می‌ریزد.
آبشار دره خورخوره
آبشار دره خورخوره در جنوب سلماس، بین دو روستای شورگل و ممکان قرار دارد. این آبشار در دل دره‌ای به عمق ۸۰ متر واقع شده است و از تفرجگاه‌های اصلی و زیبای این منطقه به شمار می‌رود و یکی از جاذبه‌های طبیعی آذربایجان غربی است.
اگر مسیر جاده سلماس به ارومیه را پیش رو بگیرید پس از طی کردن مسافت ۱۱ کیلومتر،جاده‌ای فرعی در سمت راست به چشم می‌خورد که تابلوی روستای تمر را نشان می‌دهد.
با وارد شدن به جاده و پشت سر گذاشتن روستای تمر و روستای شورگل و طی مسافتی در حدود ۲۰ کیلومتر به دره خورخوره خواهید رسید.
از همان بلندای دره، آبشار زیبای دره خورخورا یا همان آبشار ممکان را خواهید دید، عمق این دره در حدود ۸۰ متر و ارتفاع تقریبی آبشار در حدود ۴۲ متر برآورد شده است.
فضای درونی دره نیز انباشته از سنگ‌های کوچک و درشت، خزه‌ها و درختچه‌های کوچک و بزرگ است، آب آبشار پس از جاری شدن در درون دره، برکه‌ای کوچک ایجاد می‌کند که سبب تلطیف محیط می‌شود.
آب آبشار با فرا رسیدن فصل بهار و شروع بارندگی‌ها و آب شدن برف‌ها به بیشترین حد خود رسیده و منظره بسیار زیبایی ایجاد می‌کند.
بومی‌ها معتقدند صدای ریزش آبشار سبب شده تا نام این دره را خورخوره یا خورخورا بنامند.
این آبشار به سبب نزدیکی به روستای تاریخی ممکان به نام آبشار ممکان نیز شناخته می‌شود. این مکان هر ساله مورد توجه گردشگران زیادی قرار می‌گیرد.
کلیسای مارگیورگیز سلماس
این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۸۵۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کلیسای مارگیورگیز درحاشیه جاده اصلی روستا واقع شده است. این بنا پلانی مستطیل شکل به ابعاد ۱۶ در ۶.۸ متر با کشیدگی شرقی غربی دارد.
محراب درضلع شرقی و ورودی و برج ناقوس در ضلع جنوبی پلان واقع شده اند. محراب کلیسا اتاقی به ابعاد ۸.۶ در ۳ متر است که با یک پله اختلاف سطح با طاق نمایی به عرض سه متر به تالار نیایش راه می‌یابد. در داخل این اتاق نیز جایگاه اصلی با یک پله اختلاف سطح تعبیه شده است. مصالح به کار رفته در قسمت اصلی بنا خشت با سقف تیرچوبی و پوشش شیروانی و در قسمت برج ناقوس آجر است. نمای داخلی بنا با اندود گچ و نمای خارجی با اندود کاهگل پوشانده شده است.
روستای آبگرم
روستای آبگرم ، یکی از روستاهای سلماس است که از طبیعتی بی نظیر برخوردار است و در آن چشم اندازهای خارق العاده وجود دارد. این روستا را با نام «ایستی سو»نیز می شناسند این روستا به خاطر طبیعت بکر و خاصش به همراه چشمه های آبگرمش از شهرت بالایی برخوردار است و سالانه افراد زیادی برای تفریح و همچنین درمان به این روستا سفر می کنند. در این روستا می‌توان جاذبه‌های گردشگری گوناگونی را دید که از میان آنها می‌توان به مجتمع آب درمانی ایسی سو، زیارتگاه انس ابن مالک و مسجد امام شافعی ایسی سو، آبشار شور دره، قهوه خانه مخروبه، طبیعت زیبای روستا اشاره کرد. این روستا تاریخچه‌ای غنی دارد و از سال‌های بسیار دور تاسیس شده است و به صدها سال قبل بر می‌گردد. این روستا طبیعتی نیمه کوهستانی دارد و سرشار از باغ‌های انگور و همچنین میوه‌های گوناگون است.
ایسی سو
چشمه آب معدنی«ایسی سو»، دارای آبی گرم و حاوی املاح گوگردی زیادی است که برای درمان انواع بیماری‌های پوستی بسیار مفید است. بر اساس نقل بزرگان افراد زیادی که مبتلا به بیماری جذام و اگزما بودند، با مراجعه به این آب گرم و آب تنی در آن شفا یافته و به بهبودی کامل رسیدند.
آب این چشمه از چندین نقطه در دامنه تپه‌ای از زمین خارج می‌شود و حوضچه‌های طبیعی جالبی را به وجود آورده است.
به گزارش ایرنا،«چشمه معدنی میناس»، «امامزاده تازه شهر»، «کلیسای سنت جرج»، «قلعه کوه پیر چاووش»، «گوورچین قلعه»، «سد جمال آباد» و «غارهای زیرزمینی کوه قارنی یاریق» از دیگر مناطق دیدنی این شهر کهن محسوب می شوند.
آذربایجان غربی بیش از یک هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی ثبت ملی و جهانی شده دارد که از این میان تخت سلیمان تکاب، قره کلیسای چالدران، آیین مذهبی قره کلیسای چالدران، کلیسای زوز زور ماکو و کاروانسرای شاه عباسی خوی در فهرست جهانی یونسکو قرار گرفته اند.
نظر شما