به گزارش ایرنا، با ورود اسلام به ایران و بهویژه پس از شهادت و دفن حضرت امام رضا (ع) در سال ۲۰۳ هجری قمری در توس (مشهد کنونی)، این منطقه به یکی از مهمترین مراکز فرهنگی- مذهبی جهان اسلام تبدیل شد.
حضور بارگاه منور رضوی، وجود آرامگاه شخصیتهای برجستهای چون فردوسی، عطار و خیام، همراه با صدها اثر تاریخی و فرهنگی دیگر، این استان را به موزهای بینظیر از تاریخ و تمدن ایران تبدیل کرده است.
امروزه، خراسان رضوی با دارا بودن بیش از ۲ هزار و ۸۰۰ اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی، مجموعهای بینظیر از میراث مادی و معنوی را در خود جای داده است، میراثی گرانبها، حاصل تلاش و هنر نیاکان ما که نه تنها هویت فرهنگی منطقه را شکل میدهد، بلکه سرمایهای ارزشمند برای توسعه گردشگری و رونق اقتصادی استان محسوب میشود.
عمق تمدن و تاریخ در خراسان رضوی تا بدانجا است که کهنترین دست افزارهای مکشوفه در این استان متعلق به ۸۰۰ هزار سال پیش است که البته در کشفیات جدید انجام شده این قدمت بسیار بالاتر رفته است؛ این امر گویای عمق زمانی تاریخ، فرهنگ و تمدن در سرزمین خراسان و حضور و زیست انسانهایی از اقوام مختلف در این خطه است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی، مرکز مشهد در میزگردی خبری با مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی، معاون میراث فرهنگی و جانشین این معاونت، رییس اداره بناها، محوطه ها و بافتهای روستایی و شهری میراث فرهنگی، مدیر موزه بزرگ خراسان، مسوول انجمن های میراث و سرپرست پایگاه میراث ملی سنگ بست (دستیار مدیرکل در امر مردمیسازی) و رییس اداره فنی و توسعه طرحهای عمرانی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی، وضعیت خاص و اهمیت میراث این استان را مورد بررسی قرار داده است.
ظرفیتهای شگفتانگیز تاریخی در خراسان رضوی
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با اشاره به ظرفیت های منحصر به فرد و شگفت انگیز تاریخی و فرهنگی این استان، گفت: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی شمار آثار تاریخی و فرهنگی ثبت شده استان در فهرست ملی تنها ۱۰۸ مورد بود.
سیدجواد موسوی بیان کرد: پس از انقلاب اسلامی و با توجه فراوانی که به اهمیت آثار تاریخی، فرهنگی و میراث کهن می شود، شمار آثار ثبت شده استان در ردیف میراث ملی به حدود ۲ هزار و ۷۰۰ اثر رسیده است.
وی با بیان اینکه باید اهمیت و جایگاه میراث فرهنگی در بین مردم بیش از گذشته تبیین شود، ادامه داد: این اصل بنیادین را نباید از یاد برد که همه دستگاههای اجرایی و تک تک مردم، مسوول حفاظت و حراست و البته نگهداری از بناهای تاریخی و در مجموع میراث فرهنگی هستند.
موسوی با اشاره به وسعت و تعدد آثار تاریخی در خراسان رضوی افزود: سالانه بیش از ۸۲۵ نفرساعت در شورای فنی خراسان رضوی در خصوص مسائل مرمتی و حفاظتی میراث فرهنگی، بحث و بررسی شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینکه برای نخستین بار هم در کشور، نقشه اطلاعات جغرافیایی کل آثار ثبتی و شناسایی شده استان در دست تهیه است، افزود: این نقشه در ثبت ملی آثار تاریخی تاثیر بسیاری دارد.
تصویب برنامه ملی پنج ساله هفتم توسعه خراسان رضوی
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینکه در جلسه ای ملی که در محل وزارتخانه در تهران با حضور قائم مقام وزیر میراث فرهنگی و معاونان میراث فرهنگی کشور و مدیران استان خراسان رضوی برگزار شد، برنامه پنج ساله هفتم توسعه میراث فرهنگی ویژه خراسان رضوی نهایی و تصویب گردید، بیان کرد: در این برنامه بخشهای مختلف و طرح های متعددی به عنوان برنامه در نظر گرفته و برای پنج سال آینده هدف گذاری شده است.
احسان زهرهوندی با اشاره به اینکه این برنامه با تخصیص اعتبارات پیش بینی شده برای هر بخش اجرایی می شود، اظهار کرد: در قالب این برنامه در بخش بناها و بافتهای تاریخی ۷۶ برنامه برای اجرا لحاظ شده و اعتبار مورد نیاز این بخش هشت هزار میلیارد ریال است.
معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی بیان کرد: در بحث ثبت حریم آثار تاریخی و فرهنگی غیرمنقول سالانه ۳۰ پرونده ثبتی به وزارتخانه پیشنهاد شده که بسیار جلوتر از برنامه توسعه هستیم، چرا که پیش بینی ثبت ۱۵۰ اثر در پنج سال آینده مد نظر و مورد هدف قرار دارد.
وی ادامه داد: در بخش تعیین حرایم اختصاصی سالانه چهار حریم، در بخش گمانه زنی محوطه های تاریخی سالانه پنج محوطه، نصب تابلو و میله گذاری حریم میراث ثبتی سالانه ۲۰ محوطه و در بخش کاوش های باستان شناسی سالانه ۲ کاوش در قالب برنامه توسعه هدف گذاری شده است .
زهره وندی بیان کرد: ایجاد ۱۲ موزه در پنج سال آینده در خراسان رضوی با اعتباری معادل ۸۰ میلیارد ریال و تجهیز ۳۳ موزه در این برنامه با اعتباری معادل ۶۰۰ میلیارد ریال از دیگر بخش های برنامه توسعه میراث فرهنگی خراسان رضوی است.
وی گفت: «رقومی سازی» نقشه محوطه های تاریخی در قالب برنامه جی آی اس از مهم ترین برنامه های میراث فرهنگی استان است که در آن بیش از ۲ هزار و ۲۶۰ اثر ثبت ملی شده در ۳۴ شهرستان استان جانمایی و رقومی می شوند که در این بخش خراسان رضوی استان پایلوت کشور است.
وی رقومی سازی (دیجیتایز) نقشه ها را عملیاتی دانست که در آن، اطلاعات موجود در نقشه های کاغذی به داده های رقومی تبدیل و اطلاعات توصیفی موجود در نقشه ها نیز به عوارض اضافه می شود، افزود: این اقدام می تواند بسیاری از مشکلات حوزه میراث فرهنگی و حفاظت را حل کند.
ثبت آثار خراسان رضوی در فهرست ملی پنج برابر شاخصها
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: ثبت آثار تاریخی و طبیعی استان در فهرست ملی، در ۲ سال گذشته معادل پنج برابر شاخص های اعلامی برای ثبت بوده است.
زهره وندی افزود: براین اساس در ۲ سال گذشته به صورت تفکیکی ۱۰۷ اثر منقول، ۴۹ اثر ناملموس، ۲۴ طبیعی و ۷۹ اثر غیرمنقول استان در فهرست آثار ملی ثبت شده است که عدد بسیار مطلوبی است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با اشاره به ظرفیت های تاریخی و فرهنگی خراسان رضوی در حوزه آثار فرهنگی، طبیعی، تاریخی و غیره اظهار کرد: در ۲ سال گذشته ۲ بار شورای ملی ثبت به میزبانی مشهد برگزار شده است و به این ترتیب در طول یک روز به جای پنج اثر، موفق به ثبت ۴۰ اثر در هر بار برگزاری این شورا در مشهد شده ایم.
زهره وندی بیان کرد: به عنوان مثال در حوزه آثار ناملموس ۲۰ مقام موسیقی در استان در فهرست آثار ملی ثبت شده است و این نشان از ظرفیت های بالای خراسان رضوی در این زمینه دارد.
ثبت ۲۲ هزار قلم از اشیای تاریخی خطه خورشید در جام
جانشین معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: ۲۲ هزار قلم از اشیای تاریخی استان در سامانه جامع اموال منقول تاریخی - فرهنگی (جام) وزارت میراث فرهنگی ثبت و ساماندهی شده است.
حسن خانزایی بیان کرد: استان خراسان رضوی در زمینه شناسایی و ثبت اشیای تاریخی جزو استان های موفق بوده است که در این زمینه همکاری آستان قدس و اداره کل اوقاف و امور خیریه نیز بسیار موثر بوده است.
وی با بیان اینکه این استان در تهیه و بازنگری حرایم آثار تاریخی در کشور رتبه دوم را در میان استان های دیگر دارد، گفت: در ۲ سال گذشته ۱۲ مورد از حریم های آثار تاریخی استان تهیه و هفت حریم بازنگری شده است.
خانزایی اظهار کرد: همچنین این استان در موضوع ثبت میراث طبیعی در کشور رتبه اول را با ۲۴ پرونده ثبت آثار طبیعی در سال جاری از آن خود کرده است.
وی ادامه داد: همچنین در حوزه ثبت آثار غیر منقول با ثبت ۷۹ اثر این استان دارنده رتبه سوم و در ثبت آثار منقول با ثبت ۱۰۷ اثر دارنده رتبه اول کشور است.
اهدای ۲ هزار و ۴۳۶ قلم اشیا تاریخی به موزه بزرگ خراسان
مدیر موزه بزرگ خراسان نیز گفت: از ابتدای آغاز به کار این مجموعه تاکنون ۲ هزار و ۴۳۶ قلم از اشیای تاریخی به موزه بزرگ خراسان اهدا شده است.
علی صفرنژاد افزود: با هدف معرفی هرچه بهتر این مجموعه و ظرفیت های ارزشمند نمایش تاریخ در این موزه، طرح محتوایی موزه بزرگ تهیه شده است.
مدیر موزه بزرگ خراسان بیان کرد: در ۲ سال گذشته ۲۵ قلم از اشیای تاریخی اهدایی به موزه بزرگ خراسان ثبت شده است.
وی بیان کرد: به دنبال معرفی ظرفیت های فراوان این مجموعه هستیم تا این امر به امنیت خاطر اهدا کنندگان اشیای تاریخی بیفزاید.
وی اظهار کرد: هدف از ساماندهی اشیای تاریخی موزه، تغذیه موزه های استان با انبوه اشیای تاریخی ارزشمند است تا در تمامی مناطق و موزه ها شاهد توزیع این اشیا باشیم.
صفرنژاد با بیان اینکه این مجموعه در سال ۱۳۹۳ در گستره ۱۸ هزار متر مربع به بهره برداری رسیده است، بیان کرد: کتابخانه تخصصی این موزه با ۶ هزار جلد کتاب تخصصی جزو کتابخانه های پرمحتوای موزه ای کشور است.
وی اظهار کرد: وجود بخش کودک و نوجوان از بخش های الزامی موزه های منطقه ای است ضمن اینکه این مجموعه دارای بخش آرشیو اسناد و دارای ۱۱ هزار سند مکتوب، صوتی و تصویری است.
این مسوول گفت: مخزن و گنجینه نگهداری این موزه با ۲ هزار و ۷۰۰ متر مربع، بزرگترین مخزن در کشور است که مخزن امن شرق کشور محسوب می شود.
وی بیان کرد: موزه بزرگ خراسان تنها موزه ای است که مخازن آن تفکیک شده و شامل بخش سفال سکه، فلز، اسناد خطی و غیره است ضمن اینکه دارای آزمایشگاه مرمتی است که بزرگترین در نوع خود در کشور است.
هدفگذاری ثبت جهانی آثار تاریخی خطه خورشید
معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی با بیان اینکه ثبت آثار تاریخی ارزشمند استان در فهرست جهانی یونسکو از دیگر برنامه های ویژه و در حال پیگیری استان است، بیان کرد: ثبت منظر تاریخی - فرهنگی کلات در میراث جهانی در دستور کار است.
زهرهوندی افزود: پرونده ثبت جهانی آسبادهای شهرستان خواف نیز تهیه شده و پس از بهروزرسانی حرایم این آسبادها بر اساس استانداردهای جهانی و وزارت میراث فرهنگی ارسال خواهد شد.
وی اظهار کرد: همچنین ثبت جهانی زیارت رضوی از دیگر برنامه های در دستور کار است.
وی بیان کرد: علاوه بر آماده سازی پرونده های ثبت جهانی آثاری که تا قبل از این در استان در فهرست آثار یونسکو ثبت شده است نیز با در نظر گرفتن اعتبارات ویژه مورد مرمت، بازسازی و حفاظت قرار می گیرند.
وی ادامه داد: از مجموع ۵۴ کاروانسرای ایران که در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد، هفت کاروانسرا مربوط به خراسان رضوی است که در کنار قنات قصبه گناباد، که سالهای گذشته ثبت جهانی شده بود، مورد توجه حمایتی قرار گرفته است.
وی گفت: به عنوان نمونه قنات قصبه گناباد امسال ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای اجرای طرح توسعه گردشگری و تامین زیرساختهای لازم دریافت کرده است.
زهرهوندی اظهار کرد: طرح محتوایی موزه خراسان، ایجاد باغ مفاخر توس، ساماندهی محوطه شادیاخ نیشابور و مرمت چند خانه تاریخی در شهرهای استان از دیگر برنامه های در دستور کار است.
واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی
رییس اداره فنی و توسعه طرحهای عمرانی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی نیز گفت: در اجرای ماده ۲۷ قانون الحاقی برخی از مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، شماری از آثار تاریخی استان به بخش خصوصی شامل اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار می شود.
حمید محمدپور اظهار کرد: با توجه به برنامه ریزی های انجام شده، ۱۴ بنای تاریخی برای واگذاری مد نظر قرار گرفته اند که از آن جمله می توان به کاروانسرای مرندیز، کاروانسرای فخر داوود، حمام قدمگاه، حمام تاریخی ارباب، رباط یونسی، رباط فخرآباد، چاپارخانه زعفرانیه، رباط سنگ بست، کاروانسرای مزینان و رباط تاریخی قاسم آباد اشاره کرد.
وی بیان کرد: در این قالب میزان هزینه های مرمتی برآورد شده و بخش خصوصی که به عنوان سرمایه گذار در نظر گرفته می شود، در قبال مرمت اثر تاریخی مشخص شده، برای مدتی معین اثر را در اختیار می گیرد که می تواند با کاربری اقامتی، پذیرایی و مرکز فروش صنایع دستی مورد بهره برداری قرار دهد.
رییس اداره فنی و توسعه طرح های عمرانی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی هدف از این اقدام را ناکافی بودن بودجه های مرمتی بناها دانست و گفت: با واگذاری این بناها به بخش خصوصی علاوه بر فراهم شدن امکان مرمت و نگهداری بنا، مردم نیز با آثار تاریخی در اشکال و کاربری های جدید آشنا شده و امکان نزدیکی بیشتری با میراث گذشتگان برای نسل های امروز فراهم می شود.
رییس اداره بناها، محوطه ها و بافتهای روستایی و شهری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی، دیگر مهمان این میزگرد بیان کرد: از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ مجموعا ۱۷ طرح، ۱۶ کارگاه اقماری و ۷۷ کارگاه مشارکتی در محوطه ها و بافت های تاریخی استان اجرا شده است.
رضا جعفری زاده بیان کرد: امسال نیز برپایی ۱۴ طرح، ۲۹ کارگاه اقماری و ۴۱ کارگاه مشارکتی در حوزه مرمت محوطه ها و آثار تاریخی محقق شده است.
وی بیان کرد: از جمله مهم ترین آثار مرمتی پارسال می توان به مسجد ملک زوزن خواف، محوطه تاریخی سنگ بست در فریمان، سرای عزیزالله اف مشهد و مقبره بابا لقمان سرخس اشاره کرد.
رییس اداره بناها، محوطه ها و بافتهای روستایی و شهری اداره کل میراث فرهنگی استان خراسان رضوی اظهار کرد: جداره سازی کاخ خورشید کلات، آسبادهای خواف، حمام های تاریخی قوچان، محوطه سازی میل رادکان، مزار قطب الدین حیدر از جمله دیگر آثار تاریخی با قدمت بالا در استان هستند.
۵۱۲ روستای خراسان رضوی میزبان انجمن های میراث فرهنگی
مسوول امور انجمنهای میراثفرهنگی خراسان رضوی گفت: انجمن های میراث فرهنگی و اعضای این انجمنها نقش موثری در حفظ و حراست از میراث فرهنگی دارند.
رضا یوسفی بیان کرد: هم اکنون این انجمن ها در تمامی شهرستان های استان فعال هستند و این نقطه قوت و بازوی کمکی خوبی در عرضه حفاظت و صیانت از آثار و بناهای تاریخی است.
وی با بیان اینکه انجمن های میراث فرهنگی در شهرستان های نیشابور و تایباد، بیشترین جلسات را برای هماهنگی در کارنامه خود دارند، اظهار کرد: با وجود حدود ۲ هزار و ۷۰۰ اثر تاریخی ثبت شده در فهرست ملی، توان و امکانات دولتی و نیروی انسانی پاسخگوی حفاظت و صیانت از این شمار آثار نیست و ما مردم را مالکان این آثار و همکاران خود در صیانت از آنها می دانیم.
مسوول امور انجمنهای میراثفرهنگی خراسان رضوی بیان کرد: تاکنون انجمن های میراث فرهنگی در ۵۱۲ روستای استان تشکیل و فعال شده اند.
وی بیان کرد: علاوه بر این در راستای افزایش سواد میراثی مردم سعی شده است در چندین برنامه آموزش محور در استان، با محور دهیاران و معتمدان فعالیت های موثری انجام شود.
یوسفی گفت: سال گذشته برای نخستین بار در استان در روستای «سنگان رشتخوار»، دفتر انجمن میراث فرهنگی افتتاح شد و این انجمن با اختصاص مکانی ویژه، دارای هویت مستقل شد.
نظر شما