نگاهی به تاریخچه حرم حضرت یحیی(ع) در سمنان، مامن معنوی زائران + عکس

به گزارش خبرنگار ایرنا، حضرت یحیی (ع) فرزند بلافصل حضرت موسی کاظم(ع) در سال ۱۷۸ هجری قمری در مدینه منوره دیده به جهان گشود.

به گواه ابن شهر آشوب مفسر، محدث، ادیب و فقیه بزرگ شیعه در کتاب‌ مناقب آل ابی طالب، کتاب کشف الغمه نوشته ابوالحسن علی بن عیسی بن ابی الفتح اربلی از ادیبان شیعی قرن هفتم هجری قمری و تایید مرحوم حضرت آیت‌الله علّامه حائری مازندرانی که سال‌ها در جوار بقعه سکونت داشت (طی سال‌های گذشته خانه‌ این عالم خراب شد) تحقیقات فراوانی درباره حضرت یحیی(ع) انجام داد.

بر اساس این تحقیقات، صاحب بقعه در سمنان فرزند بلافصل حضرت موسی بن جعفر(ع) امام هفتم شیعیان است که در سال ۱۹۸ هجری قمری هنگام مسافرت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) از مدینه به مرو جزو همراهان برادرش امام هشتم بود. وقتی به سمنان رسیدند، امام رضا (ع) برادر خود حضرت یحیی(ع) را برای ارشاد مردم این سامان مأمور کردند. بعد از شهادت حضرت امام رضا(ع) به تحریک مامون خلیفه عباسی، حضرت یحیی(ع) در سمنان به شهادت رسید و در محل کنونی به خاک سپرده شد.

در روایتی دیگر آمده است: حضرت یحیی(ع) به شوق دیدار برادر بزرگوارش امام رضا(ع) از مدینه به سوی خراسان رهسپار شدند. ایشان که تحت تعقیب ماموران مامون عباسی بودند، به منظور محفوظ ماندن از گزند آنان، پنهان شدند و ماموران پس اطلاع یافتن از محل، یورش بردند و ایشان را بیست و سوم صفر ۲۰۳ هجری قمری در ۲۵ سالگی به شهادت رساندند.

تاریخچه بقعه حضرت یحیی(ع) در عکس‌های تاریخی

آرامگاه حضرت یحیی(ع) گنبدی بزرگ و ایوانی کاشی کاری دارد که ارتفاع ایوان به حدود ۱۲ و نیم متر می‌رسد و قدمت کاشی کاری‌های ایوان به سال ۱۳۳۸ بر می‌گردد؛ تصاویر قدیمی از حرم حضرت یحیی(ع) را «حسین ترحمی» مترجم و پژوهشگر میراث فرهنگی به تازگی با استخراج از چند سفرنامه خارجی در اختیار ایرنا قرار داده و می‌گوید شاید از قدیمی‌ترین عکس‌ها در این زمینه باشند.

یکی از عکس‌های قدیمی مربوط به دورنمای حرم حضرت یحیی(ع) از سفرنامه‌های خارجی مربوط به دوره قاجار است.

«محمدعلی مخلصی» پژوهشگر میراث فرهنگی و نویسنده کتاب‌های مختلف از جمله «آثار تاریخی سمنان» در دهه ۵۰ هجری شمسی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) می‌گوید: تصویر مربوط به قبل مرمت حرم حضرت یحیی(ع) به همت شیخ مهدی شریفی مشهور به شریف‌العلما است.

وی ادامه داد: کیفیت عکس پایین و از تصاویری که به صورت محو شده چشمان را مجذوب می‌کند، برآورد می‌شود که دست کم مربوط به ۸۰ سال پیش باشد.

به گفته وی، طبق آنچه در تصویر دیده می‌شود، حرم حضرت یحیی(ع) در آن زمان دارای گنبدی از جنش خشت و آجر و فاقد کاشی‌کاری بود.

این پژوهشگر میراث فرهنگی بیان کرد: تصویر نشاندهنده ویرانی و ریختگی بخشی از گنبد حرم حضرت یحیی(ع) در قسمت بالایی است.

به گفته وی، بنای خشتی سمت چپ کنار درخت ‌کوچک «عمارت طوطی خانم» عروس فتحعلی شاه قاجار است که به نوعی می‌توان گفت پشت هیات انصار فعلی قرار داشت.

وی اظهار کرد: بر روی کتیبه‌ای در بالاترین نقطه از ایوان حرم حضرت یحیی(ع) نوشته شده بقعه فرزند بلافصل حضرت موسی کاظم(ع) مرمت شده به همت مجتهد شریفی. در این کتیبه به تاریخ مرمت اشاره نشده است. منظور از اولاد بلافصل در علم حقوق فرزند مستقیم شخص است که بدون هیچ واسطه‌ای از یک پدر یا مادر متولد شده است.

مخلصی با اشاره به مرمت حرم حضرت یحیی(ع) سمنان به همت مجتهد شیخ مهدی شریفی در دوره قاجار، گفت: کتبه موجود در ایوان حرم حضرت یحیی(ع) نشان می‌دهد که ایشان فرزند بلافصل امام موسی کاظم(ع) و برادر امام رضا(ع) است.

به گزارش ایرنا، آرامگاه مجتهد مهدی شریفی ورودی حرم حضرت یحیی(ع) واقع است.

پژوهشگر میراث فرهنگی درباره عکس قدیمی دیگر گفت: تصویر نشان دهنده پشت بام مسجد جامع سلطانی یا امام خمینی(ره) کنونی واقع در ضلع جنوبی حرم حضرت یحیی(ع) است.

حرم حضرت یحیی(ع) فرصت زیارت در مسیر مشهد مقدس

به گزارش خبرنگار ایرنا، حرم حضرت یحیی ابن موسی الکاظم(ع) برادر امام رضا(ع) و حضرت معصومه (س) در بافت تاریخی شهر سمنان قرار دارد و زیارت این حرم و بهره گیری معنوی از جایگاه معرفتی حضرت یحیی ابن موسی (ع) فرصتی برای زائران حرم رضوی در مسیر قم- مشهد محسوب می شود که توسعه و رسیدگی بیشتر به حریم این حرم متبرکه نیز به همین منظور ضروری‌تر از هر زمان دیگری باید در برنامه‌ریزی قرار بگیرد.

سیدمحمدرضا هاشمی استاندارد و محمد بهرامی فرماندار سمنان تابستان ۱۴۰۲ گفته بودند: پنج میلیارد ریال اعتبار به منظور انجام‌ برنامه مطالعاتی طرح توسعه حرم حضرت یحیی(ع) از محل سفر شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رییس دولت سیزدهم به استان سمنان تخصیص یافت و جذب شد.‌

ضرورت جان‌بخشی به حریم آرامگاه حضرت یحیی(ع) در بافت تاریخی سمنان

حرم حضرت یحیی(ع) کانون دینی و مرجع آرام‌بخش قلوب مریدان در سمنان است و بازآفرینی محوطه اطرافش که اکنون به عنوان پارکینگ بازار و خیابان امام خمینی(ره) استفاده می‌شود و چهره خوشی ندارد، می‌تواند بافت تاریخی این شهر را جانی دوباره ببخشد و مسیری برای توسعه گردشگری این شهر محسوب شود.

طبق گزارش‌ها، سال ۱۳۸۸ نشستی به ریاست استاندار وقت سمنان در حرم حضرت یحیی (ع) تشکیل و شهردار وقت متولی تهیه طرحی برای محدوده ۱۸ هکتاری این محل شد تا با مشارکت اداره کل راه و شهرسازی وقت، این طرح را تهیه و پس از تصویب به کمک سایر دستگاه‌های مرتبط اجرا کند.

رفت و آمد بی‌سرانجام طرح‌های بازآفرینی

به سرعت فرایند انتخاب مشاور طرح آغاز و در زمان کوتاه تعریف طرحی فاخر برای این مجموعه تهیه شد و سپس به تصویب کمیسیون ماده پنج استان رسید.

تصویب این طرح در شورای فنی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و و صنایع دستی به دلیل حساسیت‌های خاص آن به درازا کشید، به طوری که پس از گذشت حدود ۱۰ سال مجموعه مدیریتی استان تصمیم گرفت، با تغییر مشاور طرح، نقشه جدیدی تهیه کنند تا با ترکیب طرح‌هایی که در گذشته در این محدوده تهیه شده بود، به یک اجماع استانی و ملی منجر شود.

در طرحی دیگر شهرداری، بازآفرینی در وسعتی بالغ بر یک و هشت دهم هکتار در اطراف حرم حضرت یحیی(ع) را در دستور کار قرار داد تا فضاهای فاخر ایجاد شود و طبق آن نقشه بازار سرپوشیده سمنان با همان معماری ادامه یابد و فضای گردشگری مطلوبی برای استفاده شهروندان و گردشگران فراهم شود، اما این طرح پس از سال‌ها همچنان در انتظار دریافت مجوزهای مورد نیاز به سر می‌برد و نیازمند دلسوزی و همراهی دستگاه‌های اجرایی برای آغاز هرچه سریعتر است.