به گزارش ایرنا، سد قیزقلعه سی به عنوان یکی از تجربه های موفق در توسعه دیپلماسی آبی دولت آیت الله رییسی، نیم قرن پس از اجرا و بهره برداری مشترک از سد ارس و متعاقب آن سد خداآفرین در شمالی ترین مرز ایران، به دست مهندسان ایرانی بازطراحی و ساخته شده و آماده بهره برداری مشترک با جمهوری آذربایجان است.
این سد تنظیمی انحرافی با حجم تنظیمی ۲ میلیارد متر مکعب در سال ساخته شده و ظرفیت آبیاری اراضی کشاورزی به وسعت ۷۴ هزار هکتار در ۲ استان آذربایجان شرقی و اردبیل و طرف جمهوری آذربایجان را دارد.
سد قیزقلعه سی از نوع خاکی با هسته رسی با بدنه ای به حجم ۱.۵ میلیون متر مکعب است و طول تاج آن ۸۵۰ متر و ارتفاع آن ۳۷ متر است، در ۲ طرف سد ساخت ۲ نیروگاه ۴۰ مگاواتی با ظرفیت تولید ۲۷۰ مگاوات ساعت انرژی قابل استحصال سالیانه طراحی شده که در مرحله خرید و نصب تجهیزات قرار دارد.
ساخت این سد علاوه بر تامین آب اراضی شبکه پایین دست و رونق کشاورزی، موجب توسعه اقتصادی منطقه و اشتغالزایی ۱۰ هزار نفری می شود ضمن اینکه موجب بهبود کیفیت تولیدات کشاورزی و رونق گردشگری در منطقه خواهد شد.
سرمایه گذاری و اجرای آن تجربه ای کم نظیر در حوزه دیپلماسی آب بوده و اتحاد و همدلی ۲ کشور به ویژه در صیانت از پل های تاریخی واقع شده در محل طرح و نمود توسعه تعاملات فرهنگی و همبستگی روزافزون ۲ کشور ایران و آذربایجان است و تجربیات حاصل، راهگشای طرح‌ها و تعاملات آبی آینده با کشورهای همجوار خواهد بود.
از دستاوردهای مهم اجرای این سد به عنوان یکی از بزرگترین طرح‌های مشترک مرزی در منطقه می‌توان به استفاده بهینه از منابع آب و خاک و حق آبه‌های مرزی تبدیل شیوه‌های سنتی کشاورزی به شیوه‌های پیشرفته، صنعتی و ساماندهی عشایر با افزایش درآمد خانوارها و جلوگیری از مهاجرت و توسعه فعالیت صنایع جانبی و تبدیلی اشاره کرد.
استفاده برابر ۲ کشور از آب و انرژی رودخانه ارس
مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی، با اشاره به سرمایه‌گذاری در اجرای سد قیز قلعه سی به عنوان بزرگترین و مهمترین پروژه آبی مرزی شمالغرب کشور گفت: این سرمایه‌گذاری توسط ایران انجام شده که مراحل پرداخت سهم ۵۰ درصدی طرف مقابل در حال توافق و نهایی شدن است.
یوسف غفارزاده با تشریح ویژگی‌های این سد اظهار کرد: سد قیز قلعه سی بر روی رودخانه مرزی ارس و براساس پروتکل‌های ۲ کشور ایران و آذربایجان، به منظور بهره‌برداری مشترک از آب و انرژی این رودخانه احداث شده است.
طراحی اولیه سد قیزقلعه سی در سال ۱۳۸۵ توسط آذربایجان و ایران انجام شد، اما بازنگری، اصلاح و اجرای کامل سد توسط مهندسان ایرانی صورت گرفت که یک طرح بزرگ و پیچیده است و قدرت و توانمندی و دانش بالای ایران در سدسازی را نشان می‌دهد.
وی افزود: بعد از آن، ۲۰۰ کیلومتر جلوتر از سد ارس، سد خداآفرین و ۱۲ کیلومتر پایین‌تر از آن، سد قیزقلعه سی با هدف استفاده از حقابه جمهوری اسلامی ایران از رودخانه مرزی ارس و استفاده بهینه از آب و انرژی ارس احداث شد.
وی اضافه کرد: طراحی اولیه سد قیزقلعه سی در سال ۱۳۸۵ با طراحی مشترک ایران و جمهوری آذربایجان انجام شد، اما بازنگری، اصلاح و اجرای کامل سد توسط مهندسان ایرانی صورت گرفت که یک طرح بزرگ و پیچیده است و قدرت و توانمندی و دانش بالای ایران در سدسازی را نشان می‌دهد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی، ساخت سد قیز قلعه سی را موجب رونق و شکوفایی اقتصادی منطقه شمالغرب کشور خواند و خاطرنشان کرد: این سد با تنظیم ۲ میلیارد مترمعکب آب سالیانه، بزرگترین و مهمترین پروژه آبی مرزی شمالغرب کشور است که علاوه بر رونق اقتصادی و کشاورزی، توسعه گردشگری منطقه و تثبیت حقابه جمهوری اسلامی ایران و حقوق آبی کشور از منابع آب مرزی و تأمین آب شرب شهرها و روستاها از این منبع است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با اشاره به مشخصات فنی این طرح گفت: سد قیز قلعه سی، از نوع خاکی با هسته رسی است. طول تاج سد ۸۵۰ متر و ارتفاع آن ۳۷ متر است. همچنین دو واحد نیروگاهی ۴۰ مگاواتی با ظرفیت تولید ۲۷۰ گیگاوات ساعت انرژی قابل استحصال سالیانه در ۲ طرف سد طراحی شده است؛ همچنین حجم مخزن سد قیز قلعه سی ۶۲ میلیون مترمکعب است.
وی با اشاره به فن آوری پیشرفته به کار رفته در ساخت سد قیز قلعه سی خاطرنشان کرد: بتن‌ریزی حدود ۵۰۰ هزار مترمکعب، ۶ میلیون مترمکعب خاکبرداری و سنگبرداری، بیش از ۲ میلیون مترمکعب خاک‌ریزی و ۴۲ کیلومتر حفاری تزریق، اجرای دایک و انحراف ۲ مرحله‌ای مسیر رودخانه به منظور قرارگیری سازه‌های بتنی در بدنه خاکی سد، ویژگی‌های منحصر به فردی به این طرح بخشیده که اجرای آن توسط مهندسان و متخصصان ایرانی و به‌صورت جهادی و شبانه روزی انجام گرفته است.
وی بیان کرد: ساخت این سد از پیچیدگی‌های مختلفی برخوردار است به طوری که نیروگاه‌ها در دل بدنه سد قرار دارد و سازه بتنی و خاکی سد در هم تنیده شده است؛ همچنین ۳۹ دریچه آبگیر آن تعبیه شده است که کار سرریز و برداشت آب را انجام می‌دهد.
این سد در راستای اجرای پروتکل‌های رودخانه ارس ساخته شده و نمونه بارزی از دیپلماسی آبی است.
غفارزاده با بیان اینکه سد قیز قلعه سی به منظور استفاده برابر ۲ کشور ایران و جمهوری آذربایجان از آب و انرژی رودخانه ارس ساخته شده است، گفت: این سد با هدف اجرای پروتکل‌های رودخانه ارس ساخته شده و نمونه بارزی از دیپلماسی آبی است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی گفت: امید است اضافه شدن ۲ سد خداآفرین و قیز قلعه سی به سد ارس، موجب افزایش رفاه و امنیت و آرامش نقطه صفر مرزی شود.
غفارزاده گفت: با اجرای این طرح، حدود ۷۴ هزار هکتار اراضی دیم و ۱۵ هزار هکتار اراضی بهبود، زیر آب خواهد رفت و این طرح در مرحله اول اشتغالزایی ۴۰ هزار نفر و در مرحله دوم اشتغالزایی ۳۰ هزار نفر را به دنبال خواهد داشت.
وی با اشاره به سایر ویژگی‌های این طرح، میزان تولید انرژی در سد قیز قلعه سی را ۲۷۰ گیگاوات در ساعت و تولید انرژی سد خداآفرین را نیز ۵۵۰ گیگاوات ساعت بیان کرد و افزود: طول خط انتقال سد قیز قلعه سی ۱۴۴ کیلومتر است که ۵۲ کیلومتر آن در آذربایجان شرقی است و ۹۲ کیلومتر در اردبیل قرار دارد و از جمله سه طرح بزرگ خط انتقال در کشور به حساب می‌آید.
با اجرای این طرح، حدود ۷۴ هزار هکتار اراضی دیم و ۱۵ هزار هکتار اراضی بهبود، زیر آب خواهد رفت و این پروژه در مرحله اول اشتغالزایی ۴۰ هزار نفر و در مرحله دوم اشتغالزایی ۳۰ هزار نفر را به دنبال خواهد داشت.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی گفت: قدرت انتقال آب این خط ۸۰ مترمکعب بر ثانیه است و علاوه بر این در کنار این کانال، ایستگاه‌های پمپاژ تعبیه شده که آب را از کانال برداشته و به زمین‌های کشاورزی می‌رساند.
سد قیز قلعه سی نماد دیپلماسی آبی و ثبات منطقه ای
نماینده مجری سدهای خداآفرین و قیزقلعه سی گفت: کار ساخت این سد از سال ۱۳۸۵ آغاز و تمام مراحل ساخت آن از سوی مهندسان ایرانی طراحی و اجرا شده است و نماد دیپلماسی آبی و ثبات منطقه ای است.
حمیدرضا گلگون با بیان اینکه وظیفه این سطح تامین آب شبکه خداآفرین و تولید برق است، افزود: سیلاب این سد در سه هزار و ۴۴۰ متر مکعب در ثانیه طراحی شده و آب آن از طریق سرریز، تخلیه کننده‌ها و نیروگاه ها به پایین دست هدایت می‌شود.
وی با بیان اینکه پیشرفت فیزیکی این سد در حال حاضر ۹۷ درصد است و آبگیری در آن شروع شده است، گفت: در حال حاضر ۱۰ میلیون متر مکعب آب پشت مخزن این سد جمع شده است.
وی افزود : ارتفاع این سد ۲۲۵ متر است و تا ۲۵۸ متر قابل آبگیری است و هر روز ۳۰ سانتی‌متر بر ارتفاع آب پشت این سد افزوده می‌شود.
وی گفت: سد یاد شده بر اساس تفاهم‌نامه سال ۱۳۹۴ بین روسای جمهور ۲ کشور و مصوبه سال ۱۳۹۵ مجلس عملیاتی شد و کمیسیون مشترکی در مورد هزینه های آن تشکیل شده است.
گلگون اضافه کرد: کمیسیون‌های فنی مشترک نیز در مورد نحوه بدهی طرف آذری مذاکرات لازم را انجام دادند.
وی در مورد نحوه ساخت این سد اظهار کرد: این سد به صورت ۲ مرحله‌ای اجرا شد ابتدا قسمت‌های جناحین آن و سپس قسمت میانی آن کار شد که پیچیدگی‌های خاص خود را داشت.
گلگون در مورد علت تاخیر ۱۹ ساله در بهره‌برداری از این سد گفت: سال ۱۳۸۵ محدودیت اعتباری داشتیم از این رو روی تکمیل سد خداآفرین تمرکز کردیم تا حقابه یک میلیارد متر مکعبی در سال را محقق کنیم و این سد در اولویت دوم قرار گرفت.
وی ادامه داد: در حال حاضر تمام کارهای این سطح انجام شده حتی ساختمان ۲ نیروگاه نیز اجرا شده و مرحله تجهیز آن باقی مانده است که پس از افتتاح در این زمینه نیز اقدام خواهد شد.
وی به زیر آب رفتن ۴۵ کیلومتر جاده در حین ساخت این ۲ سد اشاره کرد و گفت: جاده‌های جایگزین که ساخته شده‌اند علاوه بر تسهیل تردد، امنیت جاده ها را نیز افزایش داده است.
ساخت ایستگاه‌های هیدرومتری بر روی رودخانه ارس، کمک موثری در برنامه‌ریزی منابع و مصارف آب رودخانه ارس ایفا خواهد کرد
کارشناسان و متخصصان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با حضور مرزبانان در روزهای گذشته، در محل کارگاه سد قیزقلعه‌سی باهم جلسه داشتند و در مورد بررسی و تعیین ایستگاه‌های هیدرومتری سراسر رودخانه ارس و همچنین تحویل محدوده مشترک مربوط به کارگاه ساخت پل مشترک کلاله-آغ بند بین ۲ کشور به گفت‌وگو پرداختند.
کارشناسان ۲ کشور در بازدید از موقعیت ایستگاه هیدرومتری بالادست و پایین دست سدهای خداآفرین و قیزقلعه‌سی، برای تهیه برنامه زمان‌بندی تعیین موقعیت نهایی ایستگاه‌ها ظرف یک ماه آینده به توافق رسیدند.
کارشناسان با بازدید از موقعیت زون مشترک کارگاهی پل راهبردی بین ۲ کشور، در جلسه مشترک ضمن تحویل موقعیت کارگاه به پیمانکار سازنده پل، نحوه بازگرداندن رودخانه در بالادست و پایین دست پل بعد از ساخت را نیز مورد تاکید قرار دادند.
اجرای پل راهبردی بین ۲ کشور در کلاله-آغ‌بند و اجرای جاده‌های بین المللی در طرفین این پل در جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، تردد زمینی بین کشورهای ایران، آذربایجان، ترکیه و اروپا را تسهیل خواهد کرد.
ساخت ایستگاه‌های هیدرومتری بر روی رودخانه ارس، کمک موثری در برنامه‌ریزی منابع و مصارف آب رودخانه ارس ایفا خواهد کرد همچنین اجرای پل راهبردی بین ۲ کشور در موقعیت کلاله-آغ‌بند و همچنین اجرای جاده‌های بین المللی در طرفین این پل در جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، تردد زمینی بین کشورهای ایران، آذربایجان، ترکیه و اروپا را تسهیل خواهد کرد.
سد قیز قلعه سی؛ طرحی براساس دیپلماسی دوستی آب
سخنگوی صنعت آب کشور گفت: سد قیزقلعه سی در پاسخ به کم توسعه‌یافتگی دو استان آذربایجان شرقی و اردبیل و به منظور ایجاد رفاه اجتماعی، اقتصادی و حفظ منافع آبی و خاکی، احداث شد و در بهره‌برداری از آن، تأمین نیازهای محیط زیست در اولویت قرار دارد.
عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب کشور در دومین نشست خبری سال ۱۴۰۳ که به منظور تشریح طرح بزرگ سد قیزقلعه سی و بهره‌برداری رسمی از سد خداآفرین با حضور اصحاب رسانه برگزار شد، اظهار کرد: سالی که پیش روست، از نظر اجرای پروژه‌های آبی سال ویژه‌ای خواهد بود.
وی افزود: علاوه بر آغاز بهره‌برداری از سد قیزقلعه سی در آذربایجان شرقی، خبرهای خوبی در خصوص استان سیستان و بلوچستان در روزهای آینده به استحضار مردم خواهد رسید که موجبات شادی و رونق کار و گشایش زندگی مردم این منطقه را در پی خواهد داشت.
بزرگ‌زاده با بیان اینکه سد قیز قلعه سی، طرحی براساس دیپلماسی دوستی آب است چرا که ارتباطات و دوستی کشورها را تقویت می‌کند، گفت: ارس مانند یک رگ، بافت‌های دوستی را در دو طرف این رودخانه تغذیه کرده است.
سخنگوی صنعت آب کشور بیان داشت: جمهوری اسلامی ایران با اتکا به دوستی با کشورهای منطقه به رغم وجود مسائل مختلف و همچنین با اتکا به توانمندی فنی خود در طول زمان و با وجود مناقشات منطقه، پروژه احداث سد قیزقلعه سی را پیش برده است.
حفظ یک میلیارد مترمکعب حقابه ایران با بهره برداری از سد قیزقلعه سی
معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی درباره چند و چون بهره‌برداری کامل از سد خداآفرین و وابستگی بهره‌برداری کامل از ظرفیت این سد با افتتاح سد قیزقلعه‌سی گفت: سد خداآفرین آب را ذخیره‌سازی می‌کند که در نبود سد قیزقلعه سی، این آب به سمت رود ارس رهاسازی می‌شد و با بهره برداری از این سد، حقابه یک میلیارد مترمکعبی ایران از این رودخانه حفظ می شود.
غلامحسین بابایی با بیان اینکه سد خداآفرین در بالادست و سد قیزقلعه سی در ۱۲ کیلومتری پایین دست سد خداآفرین قرار دارد، افزود: با وجود سد قیزقلعه سی، امکان بهره‌برداری کامل و آبگیری از سد خداآفرین فراهم می‌شود به طوری که ۴۶ هزار هکتار در محدوده استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل تامین آب می‌شود و این در حالی است که پیش از افتتاح سد قیزقلعه‌سی امکان تامین آب برای این منطقه فراهم نبود.
معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی یادآور شد: با افتتاح این سد، علاوه بر تامین یک میلیارد مترمکعب آب، امکان آب اندازی کانال اصلی خداآفرین به طول ۱۴۴ کیلومتر نیز فراهم خواهد شد.
خوشحالی وصف ناپذیر اهالی منطقه از افتتاح سد قیزقلعه سی
اهالی این منطقه نیز با ابراز خوشحالی از افتتاح این سد و فراهم شدن امکان برخوداری کشاورزی منطقه از آب رودخانه ارس، اظهار کردند: سال هاست منتظر افتتاح این سد بودیم تا بتوانیم مزارع و زمین های خود را با آب رودارس آبیاری کنیم که تا قبل از این ، امکان آن نبود.
یکی از ساکنان این منطقه گفت: سال هاست منتظریم تا روی زمین های خود سرمایه گذاری کنیم.
یکی دیگر از اهالی این منطقه به نکته جالبی اشاره کرد و گفت: با بهره برداری از این سد و احداث جاده جانانلو به کلیبر، این منطقه که در نقطه کور واقع شده بود به جاده های استان متصل شد و شهرکی مدرن و زیبا نیز برای اسکان خانوارهایی که خانه هایشان زیر آب رفت احداث شد و منطقه جان دوباره گرفت.
ساکن دیگر این منطقه نیز عنوان کرد: به برکت نظام اسلامی و تلاش دولت، این سد در آستانه بهره برداری است و حدود ۸۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی را سیراب خواهد کرد و منافع زیادی از جمله در زمینه گردشگری و کشاورزی به دنبال خواهد داشت.
به گزارش ایرنا، توافقنامه همکاری مشترک در زمینه ادامه ساخت و بهره برداری مشترک از سدها و نیروگاه‌های خداآفرین و قیزقلعه سی بین روسای جمهور ۲ کشور در سال ۱۳۹۴ امضا شد و در سال ۱۳۹۵ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و امروز شاهد افزایش ذخیره سازی سد خداآفرین و اتمام سد قیزقلعه‌سی هستیم.
به دنبال بهره‌برداری از سد قیز قلعه سی حجم آب ذخیر شده در سد خداآفرین که در بالادست سد قیز قلعه سی قرار دارد از طریق کانال و شبکه پایاب به دشت‌های آذربایجان شرقی، اردبیل و جمهوری آذربایجان به میزان ۲ میلیارد متر مکعب در سال تزریق خواهد شد و زمینه توسعه بخش‌های گردشگری، کشاورزی و نیز تولید انرژی برقابی فراهم خواهد شد.
تامین آب شبکه خداآفرین، تامین برق به میزان ۲۷۰ گیگاوات ساعت در سال و تنظیم آب سالیانه به میزان ۲ میلیارد مترمکعب برای ایران و آذربایجان از جمله اهداف سد قیزقلعه‌سی به شمار می‌رود.
این سد به زودی با حضور روسای جمهور ۲ کشور افتتاح می شود.
نظر شما