پژوهشگر: «موسیقی دستگاهی» را نمی‌توان «موسیقی سنتی» نامید

به گزارش ایرنا، دومین نشست پژوهشی سی و نهمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر شامگاه سه‌شنبه- ۲۴ بهمن‌ ماه- با موضوع «آسیب‌شناسی آموزش ردیف موسیقی دستگاهی ایران» با حضور مهدی امین‌فروغی کارشناس مجری و شهاب مِنا نویسنده و پژوهشگر موسیقی به صورت زنده از «رادیو گفتگو» پخش شد.

مِنا در این نشست طی سخنانی اظهارداشت: ابتدا بهتر است، تعریفی از واژه ردیف داشته باشیم. این واژه از نظر لغوی به معنای قطار کردن اما از نظر موسیقی به معنای تسلسل نغمات با سیر منطقی است. ردیف در واقع جان‌مایه و قلب موسیقی دستگاهی است. این موسیقی دستگاهی ما با عناوینی مثل موسیقی کلاسیک خوانده می‌شود و کاربرد موسیقی ردیف نسبت به دستگاه موخر است.

وی گفت: وقتی واژه سنت را به موسیقی نسبت می‌دهیم، این بیشتر موسیقی آیینی را برای ما تداعی می‌کند؛ در حالی که موسیقی دستگاهی ما با این روش اجرا نمی‌شود. موسیقی دستگاهی را نمی‌توان موسیقی سنتی نامید. از اواخر دهه ۴۰ با برآمدن مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایران، واژه موسیقی اصیل مطرح شد. این موسیقی اصیل که در واقع به موسیقی دستگاهی قاجار اطلاق می‌شود، به روایتی دستخوش تحریف هم شده است.

مِنا افزود: مبحث اصالت درباره موسیقی قاجار نیز خودش موضوعی قابل بحث است که نسبت به سلسله‌های تاریخی قبل مثل موسیقی تیموری‌ چندان هم متعالی نیست.

این نویسنده و پژوهشگر موسیقی به موضوع انحطاط موسیقی در دوره صفویه پرداخت و در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: نقش موسی معروفی در موسیقی ایران همچون نقش فردوسی بزرگ در شاهنامه است. همان‌طور که فردوسی قصه‌های قبل از اسلام را به نظم کشید، استاد موسی معروفی همچنین کاری با ردیف موسیقی کرد. او ردیف شخصی خود را نوشت؛ بدون اینکه از کسی اقتباس کرده باشد.

وی اظهارداشت: موسیقی ایران پیش از موسیقی دستگاهی به صورت مقامی بوده است و این موضوع تا صفویه ادامه داشته است. درست است که موسیقی دستگاهی در زمان قاجار به طور رسمی مطرح شده است اما پیشینه آن به صفویه برمی‌گردد.

مِنا در تعریف موسیقی شهری گفت: موسیقی شهری، موسیقی است که مثلا در پایتخت و شهرهای مهم ارائه می‌شود و از نظر فواصل و ریتم تفاوت‌هایی بین موسیقی دستگاهی و موسیقی شهری وجود دارد. آنچه به عنوان موسیقی قاجار می‌شناسیم، نمی‌توانیم به موسیقی اصیل نسبت بدهیم و موسیقی قاجار در امتداد موسیقی قبل از خودش نیست.

بخش دیگری از این نشست نیز به ارائه نمونه‌های صوتی و توضیحاتی از سوی منا همراه بود.

سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر به همت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران با همکاری بنیاد رودکی به دبیری رضا مهدوی ۲۳ تا ۲۸ بهمن ماه در بخش‌های رقابتی (جایزه باربَد) و غیررقابتی با حضور ۲۱۰۹ هنرمند همزمان در تهران و استان‌های آذربایجان شرقی، بوشهر، سمنان، فارس، گلستان، مرکزی، مازندران، خراسان شمالی، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، کرمانشاه، لرستان، کرمان و هرمزگان برگزار می‌شود.