نوروز و عید بهار، پیوند فرهنگی بین مردم ایران و چین

«لی جیانان» مدیر دفتر گروه رسانه‌ای چین در ایران در یادداشتی به مناسبت اهمیت اشتراکات فرهنگی ایران و چین ازجمله آداب و رسوم عید نوروز ایران و عید بهار چین، نوشت:

نوروز باستانی برای ایرانیان و عید بهار برای چینی ها البته در دو زمان متفاوت اما نزدیک برگزار می شود و شباهت های این دو سنت کهن نشان می دهد که مردمان دو کشور از دیرباز با یکدیگر پیوندهای عمیقی داشته اند و این پیوندها تا به امروز نیز ادامه داشته است. عید نوروز در ایران از نخستین روز سال خورشیدی آغاز می شود. عید بهار چینی ها نیز از اواسط بهمن ماه (از دهه اول ماه فوریه) آغاز می شود و بین ۱۰ روز تا حدود یک ماه ادامه دارد.

هر دو سنت باستانی در حقیقت با تحول و دگرگونی طبیعت که همان اعتدال بهار است، آغاز می شود و بسیاری از مراسم این دو سنت از قبیل دعای تحویل سال، نظافت و پاکیزگی، دید و بازدید و عیدی دادن و عیدی گرفتن در آن مشترک است. نوروز یک جشن باستانی است که از قرن ها پیش که امپراطوری ایران سرزمین های زیادی را تحت سلطه داشت، جشن گرفته می شد.

این دو عید که برای مردم هر دو کشور دارای اهمیت بسزایی است، در برخی موارد شباهت هایی نیز با یکدیگر دارند که به اشکال مختلف تا به امروز حفظ شده است.

ایام عید بهاره در چین در اوایل ماه فوریه (اواخر بهمن) است و از همان زمان مردم چین بویژه بانوان خانه دار فعالیت هایی را شروع می کنند که در اسفند ماه توسط بانوان ایرانی انجام می شود. خانه تکانی و تمیز کردن منازل که برای هر دو کشور به نوعی شروع فصل بهار را نوید می دهد سنتی است که از دیر باز در ماه های پایانی سال برای استقبال از بهار انجام می شود که بر گرفته از تازگی و نو شدن می باشد.

آدابی مانند جمع شدن همه اعضای خانواده در کنار یکدیگر در میان چینی ها نیز بسیار مرسوم است و در ایام عید بهاره، چینی ها هر کجای این سرزمین پهناور که باشند خود را به کنار خانوادهایشان می رسانند بازگشت به نزد خانواده ها برای گرامیداشت این روز و بودن در جمع خانواده بخصوص با پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها از جمله برنامه هایی است که به نوروز ایران بسیار شباهت دارد. در روزهای اول عید در ایران نیز چنین سنتی گرامی داشته می شود و در چین چون مردم در شهرهای مختلف هستند با خرید بلیت اتوبوس، قطار و یا هواپیما به هر شکل ممکن به نزد خانواده و به اصطلاح به زادگاه خود باز می گردند تا این روزها را در کنار کانون گرم خانواده سپری کنند.

یکی از غذاهایی که مردم چین و ایران در شب عید درست می کنند ماهی است که از نظر هر دو فرهنگ سمبل ثروت وسلامت و از طرف دیگر نمادی از خوش شانسی در سال جدید است. دامپلینگ مشهور هم غذای دیگری است که نقش مهمی را در فرهنگ غذایی چین بازی می کند. دامپلینگ در واقع نوعی خمیر نازک است داخل آن را با سبزیجات و گوشت پر می کنند و بعد به حالت بخارپز در می آورند. دامپلینگ از سنتی ترین غذاهای چین است و برای آن ها نماد پول است. خوردن دامپلینگ بیشتر = ثروت بیشتر!

رنگ قرمز رنگی کلیدی در سال نوی چینی هاست و به همین خاطر همه ی تزیینات را از فانوس ها گرفته تا انواع و اقسام تزیینات کاغذی به رنگ قرمز هستند و روی آن کلمه ی 福 Fu به معنی خوشبختی نوشته شده است. در نوروز ایرانیان نیز استفاده از رنگ قرمز چه در انتخاب لباس و چه در سفره هفت سین به وفور دیده می شود. سیب قرمز، ماهی قرمز و لباس قرمز از جمله این موارد است که می تواند برگرفته از عید بهاره چین و یا تاثیر و تاثر این دو بر یکدیگر باشد.

نورافشانی و آتش بازی یکی دیگر از سنت هایی است که توسط چینی ها انجام می شود که در واقع این مراسم یادآور آیین چهارشنبه سوری در کشور ایران است.

بررسی های تاریخی نشان می دهد که تقویم چینی از سال ۱۹۱۱ میلادی به تقویم میلادی مبدل شد اما هنوز عید بهار چین بر اساس تقویم قدیمی آنها یعنی تقویم کشاورزی تعیین می شود. برای هرسال در تقویم چینی نام یک حیوان نهاده شده است. هر سال بر اساس نام ۱۲ حیوان، نام گذاری می‌شوند، هر ۱۲ سال دوباره این چرخه تکرار می‌شود. چینی ها براین باور بودند که شخصیت هر فردی، بسته به این که در چه سالی متولد شده باشد، دارای ویژگی‌های مربوط به حیوانی است که سال به نام او نام گذاری شده است. نامیدن هر سال بر اساس یک حیوان در تقویم چین وارد فرهنگ ایرانی نیز شده است و مردم ایران همواره حیوان هر سال را به تبعیت از تقویم چینی مورد توجه قرار می دهند. امسال سال جدیدی چینی سال اژدها است. اژدها برای چینی ها از اهمیت زیادی برخوردار است و در فرهنگ آن ها جایگاه خاصی دارد. اژدها موجود افسانه‌ای قدرتمندی است که در فرهنگ چینی مورد ستایش قرار دارد. اژدها نماد قدرت، سلامتی، هماهنگی و روشنفکری است. چینی ها در مراسم سال نو سنت رقص اژدها را برگزار می کنند. رقصاندن عروسک هابه شکل اژدها از هنرهای مورد علاقه چینی ها است.

در نوروز مردم چین مانند ایرانیان بسیار به شعرخوانی می پردازند. بر سر در خانه ها فانوس سرخ و یا نوشته ای با واژه «فو» به معنای ثروت آویزان می کنند. مردم عود می سوزانند و شب زنده داری می کنند.

در ایران رسم بر این است که با چیدن سفره هفت سین و نشستن در کنار آن، در ساعت مشخصی آغاز سال نو را جشن می گیرند، در حال ی که در چین با تزیین خانه و و چسبادن نمادهای قرمز رنگ به نشانه شانس فضا را برای سال جدید آماده و فانوس های رنگارنگی در جلوی خانه ها آویزان می کنند.

تبادلات و اشتراکات فرهنگی و روابط دوستانه بین مردم چین و ایران دارای سابقه ای طولانی است. در طول بیش از ۲۰۰۰ سال، دو کشور بسیاری از آداب و رسوم فرهنگی یکسان یا مشابه را شکل داده اند، به این سبب اشتراکات فرهنگی قلب مردم دو ملت چین و ایران را به یکدیگر پیوند زده و به توسعه مشترک دو کشور یاری رسانده و در آینده هم به تحکیم مناسبات، روابط و دوستی این دو ملت خواهد افزود. در سال اژدها آرزوی بهترین ها برای ایران و چین دارم.