به گزارش ایرنا، به گفته کارشناسان، کشاورزی در کمترین حالت ممکن حدود ۸۰ درصد از منابع آبی و زیرزمینی را استفاده می کند و با توجه به کاهش نزولات آسمانی هرگونه اقدام در زمینه کاهش مصرف آب یا استفاده هوشمندانه و بهره ورانه از آب در بخش کشاورزی، به عنوان مهمترین و بیشترین استفاده کننده آب، مهمترین نقش را در تامین آب آشامیدنی شهروندان دارد.
براساس گزارش منابع آب کشور، ۲۸ استان دچار کم بارشی است و در سال آبی جاری از نظر حجم بارش، کشور ۴۴ درصد نسبت به بلند مدت ۵۵ ساله عقب است و حتی در مقایسه با گذشته، حدود ۴۰ درصد کاهش بارندگی صورت گرفته است.
همچنین بر اساس اعلام شرکت مدیریت منابع آب ایران در حال حاضر بیش از ۸۰۰ هزار حلقه چاه آب مجاز و غیرمجاز در نقاط مختلف کشور وجود دارد که در مجموع و به صورت سالانه چیزی حدود ۴۵ میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی را استخراج می‌کنند که این رقم معادل ۵۵ درصد از کل مصرف آب کشور در یک سال است.
این در حالی است که بی سروصدا سالانه ۲ میلیارد تن خاک کشور بر اثر فرسایش از بین می‌رود و در استان همدان نیز ۴۸ هزار و ۸۶۸ هکتار از اراضی غبارخیز این استان در مناطق بیابانی هستند که دخالت نابجا و غیر علمی انسان این اراضی کشاورزی، باغی، آبی و دیم را تبدیل به شوره زار و بیابان کرده و بیابان همدان به ۱۰۳ هزار هکتار افزایش یافته است.
در استان همدان نیز میانگین بارش امسال نسبت به بلند مدت ۳۸ درصد کاهش داشته است و از سوی دیگر تاکنون ۳۴ فروچاله و فرونشست نقطه ای در این استان شناسایی شده که قطر بزرگترین فروچاله به ۵۰ و عمق آن به ۲۰ متر می رسد.
اکنون در وضعیت هشدار قرار گرفته ایم، با جلوگیری از آسیب های بیشتر به خصوص در زمینه تامین آب شرب و مصارف کشاورزی باید اولویت های جدی را در سطح کلان در نظر گرفت و در قالب برنامه ریزی میان مدت و بلند مدت ضمن افزایش بهره وری در زمینه کشاورزی از زیست بوم مراقبت کنیم و با انجام شیوه های نوین کشت نجات بخش خشکسالی و همچنین تامین مواد غذایی کشور باشیم.
از سوی دیگر با صنعتی شدن کشاورزی و بهره گیری از ماشین آلاتی که با کمترین تغییرات زیست محیطی می توانند بیشترین بهره وری را برای کشاورز داشته باشند،ضروری است.
کشت مستقیم یا کشاورزی حفاظتی نوعی کشت جدید است که در برخی کشورهای جهان بخصوص در مناطقی که بارش نزولات آسمانی کمتری دارند، به صورت دیم متداول است از جمله در کشورهای، آمریکای لاتین که میزان استفاده از کشت مستقیم به بیش از ۷۰ درصد رسیده است.
ارتقای عملکرد دیمزارها در گروی کشت مستقیم
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان درباره کشت مستقیم با بیان اینکه کشاورزی حفاظتی سه اصل دارد که هنوز در کشور بخوبی شناخته و اجرا نمی شود اولین اصل کشاورزی حفاظتی را حداقل گسیختگی در خاک خواند و تاکید کرد: کشت مستقیم و یا بدون خاک ورزی می تواند از مصادیق کشاورزی حفاظتی باشد.
احمد حیدری در گفت وگو با خبرنگار ایرنا وجود بقایای گیاهان کشت قبل را بر سطح خاک به گونه ای که حداقل ۳۰ درصد از بقایای گیاهان کشت شده قبلی بر روی خاک مانده باشد را از شرایط کشاورزی حفاظتی خواند.
این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان یادآور شد: در ایران باقیمانده کلش گندم را در اختیار چرای دام قرار می دهند و یا آن را به فروش می رسانند، به همین جهت بقایا در روی زمین حفظ و ذخیره نمی شود.
وی سومین عامل کشاورزی حفاظتی را تناوب گیاهی دانست که در هر دوره گیاه متفاوتی کاشته شود و آیش هم نداشته باشیم و به جای آن از حبوبات استفاده کنیم و گیاهان علوفه ای، ماش و یا نخود بکاریم.
حیدری با اشاره به اینکه فرسایش خاک در ایران بسیار بالاست گفت: بارندگی شدید و روان آبها و باد می تواند فرسایش خاک را بیشتر کنند.
وی از مزایای کشاورزی حفاظتی را حفظ ساختمان خاک و بهبود آن در بلند مدت دانست چرا که فرسایش آب و باد کمتر در آن اثر می گذارد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با بیان اینکه کشاورزی مستقیم نیاز به برنامه ریزی بلند مدت دارد، تاکید کرد: در کشاورزی مستقیم ممکن است در کوتاه مدت کاهش در عملکرد اما در بلند مدت شاهد افزایش عملکرد خواهیم بود.
وی از دیگر مزایای کشاورزی حفاظتی را کاهش هزینه تولید، شخم نزدن زمین، عبور کمتر تراکتور از زمین، کاهش مصرف سوخت و کاهش تخریب محیط زیست بر اثر کاهش در حرکت تراکتورها و جلوگیری از آلودگی محیط زیست عنوان کرد.
حیدری گفت: بیشترین کشاورزی حفاظتی در کشورهای آمریکا، برزیل، آرژانتین است که ۷۰ درصد از اراضی خود را به کشاورزی حفاظتی اختصاص داده اند.
وی یادآور شد: در استرالیا نیز به علت بارندگی کم، بقایای گیاهان قبلی را به عنوان پوشش حفظ و مانع از تبخیر رطوبت خاک می شوند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان میزان کشاورزی حفاظتی را در قاره آسیا حدود چهار درصد عنوان کرد.
وی با بیان اینکه باید شرایط اجرای کشاورزی حفاظتی خوب فراهم شود، اجرای آن را در بهترین حالت، در مزارعی ممکن دانست که از شرایط زه کشی خوب بهره مند بوده و از شیب غیرقابل قبول نیز برخوردار نباشند.
حیدری با اشاره به اینکه خاک کشاورزی استان همدان از مواد آلی فقیر است، استفاده از برخی گیاهان پوششی مانند گاودانه را برای افزایش حاصلخیزی خاک مناسب دانست.
وی توصیه کرد: در سالهای اول اجرای کشاورزی حفاظتی باید با افزایش ۱۰ تا ۲۰ درصدی بذر و کود بیشتر زمین را برای بهره برداری بیشتر حاصلخیز کرد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، رطوبت مناسب خاک و حفظ آن را از شرایط لازم برای کشاورزی حفاظتی دانست.
وی تاکید کرد: در اجرای کشاورزی حفاظتی در صورتی که خاک مقاوم شده و تراکم زیادی داشته باشد باید با زیر شکن نسبت به آماده سازی زمین اقدام کرد.
حیدری گفت: کشاورزی حفاظتی نیازمند مدیریت قوی و دقیق است و کسی که اقدام به این شیوه از کشت می کند باید نسبت به اجرای موفقیت آمیز آن اعتقاد داشته باشد.
وی اجرای کشاورزی حفاظتی در استان همدان را منوط به برگزاری دوره های آموزشی برای کشاورزان و فراهم کردن ماشین آلات دانست.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان درباره انجام تحقیقات با موضوع کشاورزی حفاظتی گفت: اقدام به کشت آزمایشی نخود، گندم و کلزای دیم کرده ایم و در نخود ۲۵ درصد و در گندم نیز ۲ درصد افزایش محصول داشته ایم.
وی تاکید کرد: البته در کشت مستقیم گندم نیز ۱۰ درصد کاهش داشته ایم که این مساله نیاز به زمان دارد تا با حاصلخیزی خاک بتوان محصول بهتری برداشت کرد.
دولت برای کشاورزی حفاظتی ابزارهای تشویقی دهد
حیدری از چالش های انجام کشاورزی حفاظتی را مبارزه با علف های هرز دانست و افزود: حل این مشکل نیاز به ماشین آلات مناسب و همچنین سموم کشاورزی موثر دارد.
وی تاکید کرد: لازم است برای اجرای کشاورزی حفاظتی دولت ابزارهای تشویقی برای در اختیار کشاورزان قرار دهد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان از دیگر پیش نیازهای اولیه انجام کشاورزی حفاظتی را وجود قطعات زمین های بزرگ است که ماشین آلات کشاورزی به راحتی در آنها فعالیت داشته باشند.
وی تصریح کرد: با استفاده از تراکتورهای قویتر و زمین های بزرگتر هزینه کشت به مراتب کاهش و بهره وری نیز افزایش می یابد.
حیدری در عین حال به این نکته اشاره کرد که در استان همدان اختلاف معنی داری بین کشاورزی حفاظتی و سنتی دیده نشد و کشاورزی حفاظتی زمانی بهتر جواب می دهد که بارندگی کمتر باشد اما در مواقعی که بارش خوب داشته باشیم تفاوت معنی داری بدست نمی آید.
کاهش هزینه در کشت مستقیم
یک کشاورز نمونه کشوری از استان همدان که در بخش مدیریت پایدار خاک و کشاورزی حفاظتی موفقیت کسب کرده است به خبرنگار ایرنا، گفت: ۱۰۰ هکتار گندم و جو بصورت دیم کاشته و برداشت خوبی از این محصولات داشته است.
احمد واحدی فرد افزود: در کشت حفاظتی هزینه ها بسیار پایین می آید چرا که به جای اینکه چند بار برای استفاده از تراکتور، هزینه، شخم زنی، صاف کردن زمین و کاشت اقدام کرد، با یکبار ایجاد شیار و کاشت بذر می توان هزینه ها را مدیریت کرد.
وی علف های هرز را یکی از چالش های کشاورزی مستقیم خواند و تاکید کرد: با سمپاشی درست و به موقع می توان علفهای هرز را که مزاحم کشت هستند از بین برد.
این کشاورز نمونه همدانی استفاده از گاوآهن در شخم زدن و کشت را موجب فرسایش هر چه بیشتر خاک و از بین رفتن مواد آلی دانست و تاکید کرد: این نوع شیوه شخم زدن باعث از بین رفتن مواد آلی خاک بر اثر آفتاب و رعد و برق و تهی شدن خاک از مواد آلی می شود.
وی با اشاره به اینکه ۱۵ سال است که کشت مستقیم را اجرا می کند یادآور شد: حدود ۳۰ درصد از ضایعات کشاورزی برای باروری خاک را برداشت نمی کنم تا خاک حاصلخیز شود.
این کشاورز موفق تاکید کرد: پوشال و علف های باقیمانده با چیزل زنی(در کشت مستقیم از دستگاه چیزل پکر استفاده و خاک زیرو رو نمی شود) موجب پوسیده شدن آنها و حاصلخیزی زمین طی چند سال می شود.
رهاورد
با به صدا درآمد زنگ خطر کاهش بارش و احتمال بروز خشکسالی، نه تنها کشاورزی که بخش قابل توجهی از منابع آبی کشور را مصرف می کند دچار لطمه خواهد شد، بلکه آب آشامیدنی شهروندان در معرض خطر است، بنابراین علاوه بر الگوی کشت که از ضرورت های حیات کشاورزی است باید در حذف کشت های پرآب و جایگزین شدن کم آب برها و استفاده بهینه از اراضی کشاورزی و بکارگیری شیوه های نوین کشت تلاش کرد.
همچنین ضرورت دارد، با توجه به نیاز کشاورزی حفاظتی به ماشین آلات خاص، فصل خاصی در بودجه برای ارائه تسهیلات کم بهره با هدف دریافت ماشین آلات مناسب کشت حفاظتی در اختیار کشاورزان قرار گیرد.
نظر شما