به گزارش ایرنا، شاید زمانی که در سال ۱۹۸۳ بحث صنعت درآمدزایی در ورزش مطرح شد، تصور تبدیل شدن فوتبال به صنعتی برای سرمایه‌گذاری سودآور، سخت بود، اما اکنون فوتبال سوای تمام قهرمانی‌ها و افتخارات ملی و باشگاهی برای کشورها، به محلی بزرگ برای سرمایه‌گذاری و کسب درآمد تبدیل شده است. سرمایه‌گذاری در فوتبال می‌تواند علاوه بر بخش قهرمانی در بخش همگانی نیز بر ابعاد اجتماعی، سیاسی و اقتصادی یک کشور تاثیر بگذارد.
هر چند که از صنعت فوتبال به عنوان یکی از بزرگترین صنایع پردرآمد قرن بیست‌ویکم یاد می‌شود اما با وجود گذشت بیش از ۲ دهه از این سده و اهمیت سرمایه‌گذاری در فوتبال، بسیاری از باشگاه‌های کشورمان مستقیم از بودجه دولتی تغذیه کرده یا حیات اقتصادی آنان وابسته به بودجه شرکت‌های دولتی است. وابستگی به بودجه دولتی موجب شده تا عمر چند تیم خصوصی که گام به عرصه فعالیت در لیگ برتر گذاشتند کمتر از انگشتان ۲ دست باشد.
شکست پروژه خصوصی‌سازی در فوتبال ایران هر چند که تک بعدی نیست اما بسیاری باور دارند که عدم اراده و برنامه مدون دولت‌ها در واگذاری باشگاه‌های دولتی، فوتبال ایران را در مسیری قرار داده که بدون تغذیه از دولت و سازمان‌های مختلف نمی‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد. این در حالی است که فوتبال در ایران برخلاف بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از سرمایه بزرگی به نام هواداران بهره می‌برد و در صورت به کارگیری این سرمایه می‌شود، سود عظیمی را به سمت فوتبال ایران در عرصه باشگاهی روانه کرد.
اهمیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در فوتبال و درآمدزا بودن این بخش از نخستین سال‌های دهه ۸۰ شمسی در دستور کار مسوولان قرار گرفت اما واگذاری سرخابی‌ها به عنوان نمادهای فوتبال ایران در هر دوره با شکست مواجه شد و اکنون پس از حدود ۲۰ سال این روند در مسیر دیگر قرار گرفته است، مسیری که می‌تواند سرمایه بخش خصوصی را در فوتبال ایران جاری کرده و تیم‌های بزرگ کشور را رقیب باشگاه‌های متمول عربی کند.
هر چند که روند خصوصی‌سازی در دولت سیزدهم در مراحل پایانی قرار دارد اما برخی از منتقدان به دنبال کم اهمیت جلوه دادن این اتفاق تاریخی در اقتصاد و ورزش کشور هستند. برای پی بردن به اهمیت این تصمیم تاریخی لازم است نگاهی به روند خصوصی‌سازی این ۲ باشگاه بزرگ در ۲۰ سال گذشته داشته باشیم.
استارت ناموفق خصوصی‌سازی در دولت اصلاحات
نخستین زمزمه‌های واگذاری سرخابی‌ها به بخش خصوصی ۲۰ سال پیش مطرح شد جایی که هیات عالی واگذاری در یکم آذرماه سال ۱۳۸۳ جلسه‌ای با حضور تمامی اعضا در ریاست جمهوری تشکیل داد. یکی از پیشنهادهای این جلسه واگذاری باشگاه فرهنگی ورزشی پیروزی (پرسپولیس) بود که از سوی سازمان تربیت بدنی وقت مطرح شد. البته در آن جلسه مقرر شد تا این پیشنهاد فعلا مراعی باقی بماند.
هر چند که واگذاری باشگاه پرسپولیس در جلسه ۱۸ بهمن آن سال بررسی و تصویب قرار گرفت و قرار بود مراحل نهایی آن در هیات دولت بررسی شود، اما ۱۰ روز پس از موافقت هیات واگذاری، این هیات در جلسه دیگر به تاریخ ۲۷ بهمن سال ۱۳۸۳ مصوبات ۲ جلسه دیگر خود را مراعی اعلام و هر گونه اقدام از سوی هیات در مورد اجرایی نمودن تصمیمات واگذاری موسسه مذکور منوط به اخذ نظریه نهایی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور خواهد بود.
البته این پایان ماجرا نبود بلکه بعد از کش‌وقوس‌های زیاد، طرح واگذاری صد در صدی پرسپولیس به هیات دولت رفت، اما در دهم مرداد ماه سال ۱۳۸۴ و در روزهای پایانی کار خود، تنها با واگذاری ۲۰ درصد از سهام باشگاه موافقت کرد اما این واگذاری پیش از انجام به شکست انجامید. بعد از ۲ دهه هنوز مشخص نشده که چرا هیات دولت در آن زمان با واگذاری کامل باشگاه پرسپولیس مخالفت کرد یا اینکه چرا مصوبه واگذاری ۲۰ درصدی آن هیچگاه اجرایی نشد.
«وضعیت مراعی» بیانگر وضعیتی است که قرارداد شرایط صحت را دارا است ولی برای رعایت حقوق شخص ثالث قرارداد مزبور تا بازه زمانی خاصی مراعی (منتظر) می‌ماند و بعد از گذشت زمان مذکور اگر حق ثالث به هر نحوی ادا شود، صحیح و در غیر این صورت باطل است.
دولت نهم و دهم؛ واگذاری و انتقال‌های ویرانگر
با روی کار آمدن دولت نهم، بحث واگذاری ۲ باشگاه هر سال در رسانه‌ها مطرح اما تا سال ۱۳۹۰ اقدام عملی در این خصوص انجام نشد. در اردیبهشت سال ۱۳۹۰ دولت وقت و هیات واگذاری با فروش باشگاه راه‌آهن موافقت کرد و این باشگاه در تیرماه آن سال به ارزش بیش از ۴۱ میلیارد ریال واگذار شد و این نخستین تجربه در عرصه فرابورس بود. این تجربه منجر شد تا دولت به دنبال واگذاری سهام ۲ باشگاه استقلال و پرسپولیس باشد.
در بودجه سال ۱۳۹۰ نام ۲ باشگاه بزرگ فوتبال ایران در زمره واگذاری قرار گرفت و قیمت این ۲ باشگاه نیز اعلام شد. سازمان خصوصی سازی در چهارم مرداد سال ۹۰ قیمت برند پرسپولیس را ۴۵ و استقلال را ۴۲ میلیارد تومان اعلام کرد اما هیچ اتفاق مهمی در زمینه واگذاری ۲ باشگاه رخ نداد تا دولت نهم و دهم به مانند پیشینیان خود در واگذاری سهام ۲ باشگاه ناموفق عمل کند.
البته تجربه واگذاری راه‌آهن یکی از قدیمی‌ترین تیم‌های ایران در دولت دهم و انحلال این باشگاه بعد از یک مدت کوتاه موجب شد تا اهالی فوتبال نسبت به دولتی ماندن سرخابی‌ها خوشحال باشند، زیرا راه‌آهن چند سال بعد از واگذاری عملا از فوتبال ایران محو شد. دولت‌های نهم و دهم همچنین برای توسعه فوتبال در سراسر ایران طرح انتقال تیم‌ها را به شهرهای دیگر در دستور کار قرار داد که تجربه‌ای بسیار ناموفق بود. در آن زمان پیکان به قزوین، صبا باطری به قم و پاس تهران به همدان انتقال داده و باعث شد، تیم‌های باسابقه در فوتبال ایران نابود شدند. پاس تهران آخرین تیم قهرمان ایران در جام باشگاه‌های آسیا با طرح انتقال به همدان عملا به تاریخ سپرده شد.
تکرار تجربه تلخ دولت دهم در دولت یازدهم
دولت یازدهم که با انتقاد تند از واگذاری‌های بی‌رویه دولت‌های پیشین به روی کارآمده بوده در نخستین گام خود تجربه دولت‌های پیشین را در واگذاری برند ۲ باشگاه تکرار کرد. تجربه‌ای که بسیار ناموفق‌تر از دوره پیشین بود و حتی مشتریان روی خوش به آن نشان ندادند. مدیران دولت یازدهم در زمستان سال ۹۳ با نظر هیات واگذاری و تصویب قیمت پایه و شرایط واگذاری استقلال و پرسپولیس و بر اساس ارزش‌گذاری برند آنها، خصوصی‌سازی ۲ باشگاه را کلید زد و زمان مزایده آن را نیز ۲۷ بهمن و ۱۹ اسفند اعلام کردند، اما متقاضیان به شرکت در مزایده و خرید اقبالی نشان ندادند تا بحث واگذاری به سال ۱۳۹۴ کشیده شود.
طرح دولت یازدهم برای واگذاری ۲ باشگاه زمانی به صورت رسمی شکست خورد که مزایده اردیبهشت ۹۴ نیز به سرنوشت دیگر مزایده‌های این ۲ باشگاه مبتلا شد.
دولت وقت که چند بار در واگذاری ۲ باشگاه شکست خورده بود در نهایت این ۲ موسسه ورزشی را مجتمع فرهنگی نامید تا عملا واگذاری آنها «کان لم یکن» اعلام کند و به مدت سه سال خبری از هیاهوی رسانه‌ای در خصوص واگذاری بزرگترین تیم‌های فوتبال باشگاهی ایران نبود. در واپسین ماه‌های سال ۱۳۹۷ وزیر ورزش وقت اعلام کرد که خصوصی سازی دوباره کلید خورد و حتی نمایندگان در تصویب بودجه سال ۱۳۹۸ بر روی آن تاکید داشته و وزارت ورزش را مکلف کردند که تا شهریور ماه سال ۱۳۹۸ این ۲ باشگاه را واگذار کند اما سال‌های ۱۳۹۸ و ۹۹ به پایان رسید و در سال ۱۴۰۰ نیز دولت پاسخ روشنی به شکست پروژه واگذاری سرخابی‌ها نداد.
وعده واگذاری سرخابی‌ها
شکست مستمر پروژه واگذاری ۲ باشگاه بزرگ فوتبال ایران موجب شد تا کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری در دوره سیزدهم آن را دوباره مطرح کند. یکی از مهمترین شعارهای آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی در زمان تبلیغات انتخاباتی بحث خصوصی‌سازی استقلال و پرسپولیس بود. آیت‌الله رئیسی ۲۵ خردادماه چند روز پیش از انتخابات ریاست جمهوری در دیدار با جمعی از ورزشکاران و پیشکسوتان رشته‌های مختلف ورزشی در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی (سرچشمه) تأکید کرد که موضوع خصوصی‌سازی ۲ باشگاه استقلال و پرسپولیس را در دولت مردمی با جدیت پیگیری خواهد کرد تا نگرانی هواداران و پیشکسوتان در این رابطه رفع شود.
هر چند که در آن دوره زمانی، برخی با انتقاد از برنامه‌های پیشنهادی این نامزد انتخاباتی، واگذاری سرخابی‌ها را وعده می‌دانستند اما رئیس دولت سیزدهم در کمتر از چهار ماه به این وعده جامعه عمل پوشاند. سیدحمید سجادی وزیر وقت ورزش در شهریور ۱۴۰۰ اعلام کرد: دولت‌ها کمتر در ورزش دخالت می‌کنند و سیاست دولت سیزدهم نیز بر واگذاری دو باشگاه استقلال و پرسپولیس به بخش خصوصی است.
برهمین اساس موضوع واگذاری سرخابی‌ها به خبر روز رسانه‌ها تبدیل تا اینکه علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت در ۱۲ بهمن ماه و همزمان با دهه فجر اعلام کرد: استقلال و پرسپولیس تیم‌های مردم هستند و باید به مردم هم واگذار شوند در این زمینه دولت و سازمان خصوصی سازی پیگیر ماجرا هستند.
بمب خبری در فوتبال ایران
با اعلام سخنگوی دولت کار ارزش‌گذاری باشگاه استقلال و پرسپولیس در بهمن‌ماه به پایان رسید. بنا بر اعلام حسین قربان‌زاده رئیس وقت سازمان خصوصی‌سازی ارزش‌گذاری ۲ باشگاه در ۲۴ بهمن ماه به پایان رسید و قرار شد تا نیمه اسفند واگذاری انجام شود. شکستن تابوی واگذاری ۶ هزار روزه وگذاری سرخابی‌ها در ۲۶۵ روز یکی از هنرهای دولتی سیزدهم بود که ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ رنگ واقعیت به خود گرفت و این روز را به یک اتفاق تاریخی در ورزش ایران بدل کرد. در این روز و طبق اعلام سازمان خصوصی‌سازی، پرسپولیس ۳۲۰۰ میلیارد تومان و استقلال ۲۸۰۰ میلیارد تومان ارزش‌گذاری شدند تا به زودی عرضه سهام آنها در بازار پایه فرابورس آغاز شود.
سازمان فرابورس نیز در روز ۱۵ اسفند با عرضه ۱۰ درصد سهام این ۲ باشگاه به مردم موافقت کرد. عرضه سهام این ۲ باشگاه با استقبال هواداران مواجه شد تا جایی که پس از ۹ روز پذیره نویسی سهام استقلال و پرسپولیس در ۲۸ اسفند آن سال به پایان رسید و بر اساس اعلام فرابورس، ۳۵۰ میلیارد تومان پرسپولیس و ۳۵۹ میلیارد تومان استقلال از طریق فروش سهام افزایش سرمایه داشتند.
واگذاری ۵۱ درصد سهام
چند ماه پس از واگذاری موفق ۱۰ درصد سهام باشگاه استقلال و پرسپولیس، وعده واگذاری ۵۱ درصد از سهام این ۲ باشگاه‌ها از سوی وزیر وقت ورزش و جوانان در رسانه‌ها مطرح شد اما شیوه هزینه کرد و استفاده از پول ناشی از فروش ۱۰ درصد از سهام این ۲ باشگاه توسط مدیران سرخابی، موجب شد تا دولت نظارت بیشتری بر روی قوانین و مقررات مالی استقلال و پرسولیس داشته باشد و حتی بحث مالکیت آنان را نیز مورد توجه قرار داد تا مشکلی برای حضور آنان در لیگ قهرمانان آسیا ایجاد نشود. نظارت دقیق و همچنین شفاف سازی مالی ۲ باشگاه موجب شد تا واگذاری ۵۱ درصد سهام سرخابی‌ها طولانی شود و اکنون قرار است این واگذاری به زودی انجام شود.
با واگذاری ۵۱ درصد از سهام سرخابی‌ها شعار ۲۰ ساله خصوصی سازی این ۲ باشگاه در دولت سیزدهم تحقق پیدا خواهد کرد و مدیریت فوتبال ۲ باشگاه پرطرفدار ایران عملا به مردم خواهد رسید و این همان وعده‌ای بود که آیت‌الله رئیسی آن را مطرح کرد.
اگر بخواهیم یک همسنجی بین اقدامات دولت‌های گذشته و دولت کنونی در خصوص واگذاری ۲ باشگاه داشته باشیم باید گفت که دولت‌های گذشته برای این واگذاری ۱۶ سال و ۶ ماه و ۲۵ روز (از اول آذر ۱۳۸۳ تا ۲۵ خرداد ۱۴۰۰) زمان داشتند اما آن ۶ هزار و ۵۱ روز حتی درصدی از سهام ۲ تیم به فروش نرفت اما از ۲۵ خرداد تا ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ دولت سیزدهم موفق به واگذاری ۱۰ درصد از سهام سرخابی‌ها شد و اکنون در آستانه هزارمین روز وعده انتخاباتی خود به دنبال واگذاری ۵۱ درصد از سهام ۲ باشگاه است.
نظر شما